دستاورد کار بزرگ مرکز دایره‌المعارف / منصوره اتحادیه - نویسنده بخش دوره اسلامی تاریخ جامع ایران

1394/3/25 ۱۲:۴۹

من یکی از مقالات تاریخ معاصر ایران را در مجموعه پژوهش تاریخ جامع ایران نوشته‌ام. این کار بزرگ به نظرم صرفا روایت تاریخ جهان اسلام و ایران نیست؛ یک مرجع است که با جزییات نوشته شده و نویسندگان بزرگ و شهیر ایرانی و خارجی در تالیف آن بسیار کوشیده‌اند. این اما پایان کار نیست و باید تداوم داشته باشد. نکته‌ای که در این کار، بسیار توجه مرا جلب کرده و ارزشمند به‌نظر می‌آید، وجود مقالات گوناگون درباره دگرگونی‌های تاریخی و تمدنی در همه فلات ایران است. به‌عنوان نمونه یکی از مقالات به منطقه بامیان در افغانستان امروزی اختصاص یافته است؛ محدوده‌ای تاریخی با ارزش‌های بالای تمدنی که می‌دانیم سال‌ها پیش از سوی گروه طالبان در افغانستان آسیب فراوان دید. این مسأله نشان‌دهنده روزآمدی پژوهش تاریخ جامع ایران است.

مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی باید یافته‌های این پژوهش و مطالعه را شتابان به‌روز کند تا از دستاوردهای جدید علمی بازنماند. این کار هنگامی که چاپ شود، به‌روز آوری آن با وجود هزینه‌های بسیار کاغذ و چاپ شاید زود به‌زود منطقی نباشد؛ می‌توان این کار را در فضای مجازی انجام داد. انتشار تاریخ جامع ایران چندین‌سال به درازا کشید، به همین دلیل برخی محققان و نویسندگان درگذشتند، از این‌رو ضروری است کار به‌روزآوری مقالات به نویسندگانی دیگر سپرده شود. تاریخ جامع ایران از نگاه من به‌عنوان یک پژوهشگر و تاریخ‌نگار، پژوهشی اساسی و بنیادین است که تا پیش از آن در حوزه تاریخ ایران در کشور نداشته‌ایم. من همواره به نقش تاثیرگذار مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در دهه‌های گذشته اندیشیده‌ام. این بنیاد علمی و پژوهشی در زمانی شکل گرفت که در ایران انقلاب شده بود. همیشه فکر می‌کنم چه‌کار عمده و فوق‌العاده‌ای بود که در سال‌های متلاطم پس از انقلاب، درحالی‌که شرایط سیاسی و اجتماعی کشور پایدار نبود و کسی نمی‌دانست فردا چه خواهد شد، آقای موسوی‌بجنوردی این کار را پایه گذاردند. تاریخ جامع ایران دستاورد همان دوراندیشی در دهه‌های گذشته است.

پژوهش تاریخ جامع ایران، صرفا تاریخ‌نگاری به‌معنای خاص نیست؛ یک دایره‌المعارف و مرجع برای همه پژهشگران و دانشجویان علاقه‌مند به موضوعات تاریخی و فرهنگی است. ویژگی دایره‌المعارف آن است که اطلاعات دقیق را در قامتی بزرگ به محققان می‌دهد؛ درحالی‌که مسائل تاریخی، به مباحث و ارایه نظریات گوناگون وارد می‌شود تا نتیجه‌ای به دست آورد.

تاریخ جامع ایران قطعا به کار بسیاری از محققان و علاقه‌مندان خواهد آمد. موضوع‌های مقالات و فصل‌بندی‌ها بسیار با دقت برگزیده شده‌اند. حتی مسائل جزیی و کوچک همچون یک شهر یا شخصیت تاریخی نیز مورد توجه قرار گرفته‌اند. این اما پایان کار نیست؛ موضوعاتی تازه در سال‌های پیش‌رو در حوزه تاریخ ایران قطعا مطرح خواهد شد. اسنادی تازه به‌دست خواهد آمد و نام‌هایی جدید در اسناد برده خواهد شد که می‌تواند باز مورد بررسی قرار گیرد. تاریخ جامع ایران، یک آغاز برای پژوهشی بزرگ است که باید همواره به‌‌روز شود.