1394/3/18 ۰۹:۲۳
مسعود بُربُر: «ای الهه من! هر کس نقش مرا خراب کند یا اسم مرا پاک نماید، و اسم خود را به جای آن بنویسد، به بنایی که من در اینجا ساخته‌ام وارد شود و پیشکش‌ها را برای خود بر دارد و این هدایای مقدس را سرقت کند، او را به نفرین خدای هومبان الهه کریشا سرور مقدس که آب و زمین را آفریده است دچار گردان و در اینجا از دعای خیر و شفاعت الهه پارتی این مادر خوب خدایان بی‌نصیبش گردان و نسل او را در زیر آفتاب و ماه مقطوع کن تا فرزندی از او به جهان نیاید.»
این‌ها جملات پایانی سنگ‌نوشته تاریشاست و جملاتی چون این را در اغلب سنگ‌نوشته‌های این دوره در ایران زمین و سرزمین‌های اطراف آن همچون میان‌رودان می توان دید. جملاتی که نشان دنده «تابو» بودن تخریب سنگ‌نوشته‌ها و آثار تاریخی در زمانه کهن بوده و در قالب نفرت عمومی از تخریب میراث فرهنگی به زمانه ما رسیده است. تابویی که همچون سر بریدن، برده‌گیری، خشونت عریان و تجاوز به کودکان و زنان توسط داعش زیرپا گذاشته شده است تا نام این گروه همچنان در رسانه‌ها و بر ذهن همه اقشار آدمیان جهان همراه با رعب و وحشت باقی بماند. حمله‌ای وحشیانه به حافظه جمعی بشر که به وضوح از خشونتی بی‌معنا نشان دارد تا جامعه جهانی را در مقابل داعش با بهت و خوف رو در رو کند.
شاید از شوخی روزگار است که در فیلم جن‌گیر از ویلیام فریدکین، روایتی اسطوره‌ای جانمایه فیلم را شکل می‌دهد که بر اساس آن تعرض به هترای باستانی منجر به گسترش شر اهریمنی در جهان می‌شود. حالا هترا، دقیقا همان شهر باستانی، معبد شَمَش، خدای خورشید، و نقش‌های بی‌مانند بر دیوارها و ستون‌های ستبر و مجسمه‌های باشکوه محل تاخت و تاز داعش است. داعشی که فیلم‌هایشان از سربریدن آدم‌ها در لباس نارنجی هم یادآور صحنه آخر فیلم هفت دیوید فینچر است و گویا جلاد داعشی به سینما علاقه‌مند است. فیلمی دردناک که در آن شهر 2هزار و دویست ساله از باد و باران نجات یافته و از حماقت بشری نه.
یك دهه پس از بامیان
جامعه جهانی زمانی که در سال 2001 شاهد فروریختن مجسمه‌های بامیان توسط طالبان در افغانستان بود شاید تصور نمی‌کرد که دهه‌ای بعد باز هم مجبور باشد به نظاره نابودی بخش عظیمی از تمدن چند هزار ساله بشری در خاورمیانه بنشیند. اما 13 سال بعد دولت اسلامی عراق و شام به بهانه اینکه این مجسمه‌ها و معابد و ... نشانه بت‌پرستی است داغ دیگری بر دل علاقه‌مندان میراث‌فرهنگی بر جا گذاشت. تامین نیازهای مادی تحت عنوان وجوهات شرعی اسلامی نیز بهانه دیگری بود که این گروه تکفیری برای چپاول تاریخ دیرباز این سرزمین کهن به کار بست و به این ترتیب قاچاق گسترده آثار تاریخی و هنری این منطقه دغدغه دیگر تاریخ دوستان شد.
هشتم آوریل 2013 بود که ابوبکر البغدادی در پیامی صوتی از تشکیل و تامین مالی جبهه النصره توسط گروه خود خبر داد و ادغام دو گروه تحت عنوان خودخوانده «دولت اسلامی عراق و شام» را اعلام کرد.
داعش و میراث كشی
انهدام مجسمه‌های «ابوتمام» شاعر دوران عباسی در موصل عراق مرکز اداری استان نینوا و شهر جاسم سوریه، مجسمه «عثمان الموصلی» موسیقیدان قرن نوزدهم عراق و همچنین مقبره «ابن‌اثیر» فیلسوف عرب و به رگبار بستن آرامگاه عزالدین مورخ برجسته عرب که وقایع جنگ‌های صلیبی را در کتابی به نام «الکامل فی‌التاریخ» روایت و اصطلاح جنگ‌های «صلیبی» را اولین‌بار ابداع کرده بود، از جمله جنایت‌هایی بود که رخ داد. خشونت عریان و اشغال مناطق گوناگون در مرز سوریه و عراق رعب و وحشت حاصل از عملیات این گروه آن اندازه بود که تخریب میراث فرهنگی و آثار تاریخی توسط این گروه به چشم کسی نیاید اما سرانجام پس از انهدام مجسمه‌های «ابوتمام»، «عثمان الموصلی»، مقبره «ابن‌اثیر» و آرامگاه عزالدین، شهرهای تاریخی نمرود و پالمیرا و هترا نیز لگدمال داعش شدند. شهر تاریخی هترا از معدود یادگارهای دوره اشکانی و معبد خدای خورشید بود که به دست داعش افتاد و فریاد علاقه‌مندان میراث فرهنگی و باستان شناسان را بلند کرد تا نشان دهد که داعش به بریدن سر و کشتن شهروندان عراقی و سوری کفایت نمی‌کند و آگاهانه کمر به نابودی تمام آثار فرهنگی و تاریخی و هنری این جوامع بسته است. اتفاقی ناگوار که در کنار جنایت‌های دیگر این گروه نگرانی جامعه بین‌المللی را در پی داشت تا جایی که یونسکو، سازمان فرهنگی هنری سازمان ملل متحد، نشستی را با عنوان «میراث عراق در خطر است» برگزار کرد.
وزیر گردشگری و میراث فرهنگی عراق، از نزدیک به پنج‌هزار محوطه باستان‌شناسی در موصل، کرکوک، دیاله، انبار و صلاح‌الدین سخن گفت که در خطر تخریب و غارت و قاچاق سیستماتیک داعش قرار گرفت و بسیاری از این آثار تخریب شد.
بهشت قاچاقچیان عتیقه
از میان حدود ۱۲ هزار محل باستانی که در عراق ثبت شده اند، حدود ۱۸۰۰ محل در منطقه‌ای هستند که در تصرف داعش است و نگرانی تنها از سوی داعش نیست. ناامنی و بی‌‌قانونی که این جنگ در منطقه ایجاد کرده‌است دست گروه‌های بین‌المللی، منطقه‌ای و محلی بسیاری را برای غارت این تمدن چند هزار ساله باز گذاشته‌است به گونه‌ای که داعش در بسیاری اوقات خود برای غارت و چپاول اماکن باستانی و تاریخی شهرهای تحت تصرف وارد عمل نمی‌شود بلکه به اهالی شهرها اجازه می‌دهد در اماکن باستانی دست به حفاری بزنند و هر شیء ارزشمند و عتیقه‌ای را که به دست می‌آورند به فروش برسانند و سپس این گروه خود درصدی از درآمد این تجارت نامشروع را در قالبی مشخص دریافت می‌کند.
سرزمین عراق که زمانی به میان‌رودان شهرت داشته آثار بیش از 3 هزار سال تمدن بشری را در خود جای داده‌و محل شکل‌گیری تمدن‌های بزرگ اکد، سومر، آشور و بابل بوده‌است اما این منطقه طی دو دهه اخیر محل تاخت و تاز جنگ‌های متعددی بوده‌که صدمه جبران‌ناپذیری بر بدنه فرهنگی این کشور وارد کرده‌است.
ویرانی موزه‌ها
فیلمی که داعش روز 26 فوریه 2015 منتشر کرد آه از نهاد جهانیان برآورد. موزه موصل، که بعد از موزه ملی در بغداد، دومین موزه مهم این کشور و در لیست میراث جهانی به شمار می‌آید به دست داعش افتاده بود و در فیلم تخریب مجسمه‌ها و آثار باستانی موزه به روشنی پیدا بود. در فیلم مردی سیاهپوش با ابزاری برقی، تندیس گاو بالدار بازمانده از تمدن آشوری و متعلق به سده نهم پیش از میلاد را از بین می‌برد. گزارش‌ها از تخریب 90 اثر باستانی خبر دادند و کارشناسان این تخریب را مانند اقدام طالبان دانستند که در سال 2001 انجام شده بود. به عقیده کارشناسان، مجسمه‌های موجود در موزه موصل منحصر به‌فرد بوده اند هر چند که در میان آنها برخی نمونه‌ها اصل نبود.
تخریب این مجسمه‌های باستانی چند هفته پس از آن صورت گرفت که داعش کتابخانه موصل را با بیش از هشت هزار دست‌نوشته باستانی در آتش سوزاند. نسخ خطی ارزشمند موصل تنها قربانیان تاریخی این شهر نبودند. شهر باستانی نمرود در جنوب شرق موصل، اثر ارزشمند جهانی دیگر بود که قدمت آن به 13 سده پیش از میلاد باز می‌گشت و تروریست‌ها با استفاده از بولدوزر آن را تخریب کردند.
در آخرین روزهای اردیبهشت بار دیگر یکی از آثار درخشان میراث تمدن ایرانی در خطر افتاد. دیده‌بان حقوق بشر سوریه اعلام کرد که داعش کنترل بخش‌هایی از شهر کهن پالمیرا در استان حمص سوریه که در فهرست میراث فرهنگی یونسکو نیز ثبت شده را به دست گرفته‌است.
بخش باستانی پالمیرا با تلفیق معماری یونانی-رومی و ایرانی ساخته شده بود. ویرانه‌های مشهور پالمیرا از جمله خیابان‌های مزین به رواق، در جنوب غرب شهر قرار دارند. یونسکو ویرانه‌های باستانی این شهر را دارای ارزش جهانی فوق‌العاده عنوان کرده است و بیم آن می‌رفت که آن چه بر سر هترا و نمرود رفت در پالمیرا تکرار شود. رئیس سازمان مدیریت آثار باستانی سوریه ابراز ترس و نگرانی کرد. مأمون عبدالکریم به خبرگزاری فرانسه گفت که داعش در صورت نفوذ به بخش‌های باستانی پالمیرا همه چیز را منفجر خواهد کرد اما چیزی نگذشت که تمام مناطق باستانی پالمیرا به تصرف داعش درآمد. رسانه‌های دولتی سوریه اعلام کردند که داعش از زمان تصرف شهر باستانی پالمیرا، دست‌کم ۴۰۰ نفر را در این شهر اعدام کرده‌است. رویترز با تاکید بر این که هنوز امکان تایید قطعی این آمار وجود ندارد این عدد را مطابق با گزارش‌های فعالان سوری دانست. بر اساس گزارش‌ها داعش اجساد قربانیان را نیزمثله کرده تا بر فضای رعب و وحشت حاکم بر اخبار این گروه تروریستی بیفزاید. البته داعش به محض ورود به پالمیرا به موزه این شهر رفت اما یک مقام سوری اعلام کرد که آثار هنری از موزه بیرون برده شده‌اند و در جای امن قرار دارند.
به هر رو هنوز معابد 2000 ساله، مقبره‌ها و ستون های جنوب این شهر برپا بوده‌اند. هنوز رعب و وحشت حاصل از مثله کردن اجساد قربانیان آن اندازه بوده تا داعش نیازمند ویرانی شهر تاریخی پالمیرا نباشد. شهری که همراه با هترا، یادگار اشکانیان ایرانی هستند که عراق کنونی نیز زمانی بخشی از سرزمین فرمانروایی آنان بود و آن چه داعش خوش ندارد، شاید همین باشد.شاید از همین رو هم بود كه در روزهای پایانی هفته گذشته رسانه‌ها از اعدام چند ایرانی توسط داعش در پالمیرا خبر دادند.
روزنامه قانون
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید