شجریان «بازگشت» را زمزمه كرد

1394/2/16 ۱۱:۱۰

چند روزی است كه اساتید برجسته حوزه زبان و ادبیات فارسی از اقصی‌نقاط جهان گردهم آمده‌اند تا در همایش بزرگداشت اندیشه‌های سترگ خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی شركت كنند. «محمدرضا شجریان» هم یكی از همین نام‌ها بود كه روز گذشته به سالنِ همایش آمد تا شاید فرصتی شود و درباره یكی از مهم‌ترین شاعران ایران بگوید كه در سال‌های آوازخوانی‌اش قطعات بسیاری از او را اجرا كرده است. دست‌اندركاران همایش وقتی از حضور شجریان مطلع شدند، فی‌البداهه از او خواستند پشت میكروفون بیاید، وی نیز از این فرصت استفاده كرد تا بعد از مدت‌ها سكوت از ممنوع‌الكاری‌اش گلایه كند و از این بگوید كه سال‌هاست نتوانسته بخواند و برنامه‌ای اجرا كند.

اگر ممنوع نباشد، حضورم در اركستر ملی قطعی است

  سما بابایی:  چند روزی است كه اساتید برجسته حوزه زبان و ادبیات فارسی از اقصی‌نقاط جهان گردهم آمده‌اند تا در همایش بزرگداشت اندیشه‌های سترگ خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی شركت كنند. «محمدرضا شجریان» هم یكی از همین نام‌ها بود كه روز گذشته به سالنِ همایش آمد تا شاید فرصتی شود و درباره یكی از مهم‌ترین شاعران ایران بگوید كه در سال‌های آوازخوانی‌اش قطعات بسیاری از او را اجرا كرده است. دست‌اندركاران همایش وقتی از حضور شجریان مطلع شدند، فی‌البداهه از او خواستند پشت میكروفون بیاید، وی نیز از این فرصت استفاده كرد تا بعد از مدت‌ها سكوت از ممنوع‌الكاری‌اش گلایه كند و از این بگوید كه سال‌هاست نتوانسته بخواند و برنامه‌ای اجرا كند. «شجریان» در تمام این سال‌ها البته چندان اظهارنظری در این خصوص نكرده است؛ این درحالی بود كه در این شش سال برنامه‌هایش را به همراهِ گروه شهناز در كشورهای مختلف اجرا كرده، از جمله در اروپا و امریكا. اما روز گذشته فقط سخنرانی كرد و بعد قطعه «در ‌آستان جانان» او پخش شد؛ آنهایی كه اما در سالن بودند، دیدند استاد آوازخوان دارد به شكل زنده زیرِ لب این قطعه را زمزمه می‌كند.

«محمدرضا شجریان» روز گذشته با تشویق ممتد حاضران پشت تریبون قرار گرفت، بیتی از حافظ را كه به نظرش اشتباه خوانده شده بود، آن هم در همایش حافظ‌شناسی، تصحیح كرد و به این مساله اشاره كرد كه: «غنای شعر حافظ» من را به خواندن وامی‌دارد و چنان من را شیفته می‌كند و می‌برد به جایی كه از خود بی‌خود می‌شوم و یكباره به خود می‌آیم و متوجه می‌شوم در جمعی در حال آواز خواندن هستم. شعر حافظ گاهی من را در آواز به جایی می‌برد كه همیشه نمی‌توان به آنجا رسید. حافظ همیشه برای من مطرح بوده و معلم، مربی، پدر و همه‌چیز بوده است.

او از حافظ اندك گفت. خودش می‌گوید كه سخنران نیست و آوازخوان است: « كار من چیز دیگری است (خواندن). البته من آنچه باید را تا به حال از حافظ خوانده‌ام و از این به بعد هرچه بخوانم زیاده‌گویی است؛ اما چه باید گفت كه چند سال است اجازه ندارم برای مردم خودم و در مملكت خودم بخوانم.»

اما حاشیه‌های خواندن یا نخواندن استاد آواز ایران به گله‌هایش در این همایش ختم نشد. درحالی كه چند روز است در فضاهای رسانه‌ای كشور خبر از حضور شجریان در اركستر ملی است، بعد از اتمام برنامه همایش حافظ، خبرنگار باشگاه خبرنگاران صریحا از استاد این موضوع را پرسید و شجریان با تایید كیفیت كار علی رهبری، پاسخ داد: «حضور من در اركستر ملی در صورتی كه فعالیتم در ایران ممنوعیتی نداشته باشد، از نظر خودم قطعی است.»

استاد از تمایل و اعلام موافقت خود در اركستر صراحتا حرف زد. اما هنوز حرف استاد بر خروجی سایت باشگاه خبرنگاران جوان خشك نشده بود كه خبرگزاری فارس از قول بنیاد رودكی كه زیرنظر معاونت هنری وزارت ارشاد اداره می‌شود، نوشت تاكنون دعوتی از هیچ هنرمندی برای حضور در اركستر ملی به صورت رسمی انجام نشده است. خبرگزاری مذكور این نقل قول را به عنوان رد گمانه‌زنی‌های حضور استاد آواز ایران در این اركستر عنوان كرد. و به این ‌ترتیب دوباره مساله خواندن یا نخواندن استاد آواز ایران بحث رسانه‌ها شده است. از دیگر اتفاقات همایش حافظ، پیام آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی به این همایش بود. هاشمی پیام خود را با ابیاتی از حافظ شروع كرد و در ادامه آن چنین آورد: خدای را شكر كه در طول تاریخ تقریبا ٧٠٠ ساله پس از حافظ تاكنون، مخصوصا در زمان انقلاب اسلامی و حاصل ادبی و عرفانی آن، خاصه بر محور اشعار حافظ با حضور صاحبدلان صاحبنظر و گویندگان و پژوهشگران فرهیخته و اندیشمند این همایش برگزار می‌شود.

هاشمی در پیام خود ضمن تقدیر از دست‌اندركاران دانشگاه آزاد (متولی همایش)، از غیبتش اظهار تاسف كرد و گفت: اینك كه به خاطر مشغله‌های سیاسی و كار، فرصت حضور در آن فضای فرهنگی و هنری نمی‌یابم، می‌خواهم با تواضعی راستین به زبان خواجه شیراز بگویم «پیام دوست شنیدن سعادت است و سلامت» و امیدوارم سخنان دلنشین و دقایق پژوهش‌های ارزشمندتان را در ویژه نامه همایش مطالعه كنم.

در این پیام همچنین آمده است: «حافظ‌پژوهان خارج از كشور نیز بی‌یقین بدانند كه ایران خانه آنهاست و فرهنگ و ادب این سرزمین یار و مددكار همه مردم جهان و آرزومند آن است كه صلح و تفاهم و همزیستی و احترام راستین بر همه شوون زندگی جهانیان روشنی ریزد كه رسیدن به این هدف عالی و مقدس از نظر حافظ كه دست پرورده عنایت حضرت حق است، امكان‌پذیر تواند بود.»

رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام پیام خود را با این بیت از حافظ به پایان رساند: «قلندران حقیقت به نیم جو نخرند/ قبای اطلس آن‌كس كه از هنر عاریست».

در این مراسم خیلی‌های دیگر بودند؛هر چند كه مثل هر زمانِ دیگری كه شجریان باشد  همه‌چیز تحت تاثیر او قرار می‌گیرد. دكتر میرجلال الدین كزازی، دكتر فتح‌الله مجتبایی، دكتر نصرالله پورجوادی، دكتر عبدالشكور عبدالستار و دكتر علی اصغر دادبه هم از دیگر شخصیت‌های مهم این مراسم بودند.

روزنامه اعتماد