پنج اژدهای مخوف و مشهور در شاهنامه/  محمد فائزی‌فرد
پنج اژدهای مخوف و مشهور در شاهنامه/ محمد فائزی‌فرد

اژدها در اساطیر ایران موجودی سهمناک و پلید است که اگر پی‌اش را بگیرید مستقیم به خود اهریمن می‌رسید. کوه‌پیکر و آتشین‌چشم است و غالباً از دهانش زهر و دود بیرون می‌پاشد. در شاهنامه نیز مبارزه با آن و شکست دادنش از دست هر کسی ساخته نیست.

1403/10/29 ۱۵:۵۵
خردمند و بیدار و سنجیده بود... / کامیار صداقت ثمرحسینی
در سوگ دومین سالگرد درگذشت دکتر ابوالفضل خطیبی / سلمان ساکت
در سوگ دومین سالگرد درگذشت دکتر ابوالفضل خطیبی / سلمان ساکت

با ابوالفضل خطیبی، از روزگار تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد و از وقتی که گاه و بی گاه به مناسبت همایش‌های سالانه بزرگداشت فردوسی به مشهد می‌آمد، از نزدیک آشنا شدم. در آن روزها همکاری او با دکتر خالقی مطلق در تصحیح «شاهنامه»، زبانزد و شهره خاص و عام بود

1403/10/23 ۱۱:۵۳
ادامه مطلب
كوروش كبیر و خاطره فداكاری «سرباز گمنام» وطن
كوروش كبیر و خاطره فداكاری «سرباز گمنام» وطن

دكتر محمدابراهیم ‌باستانی ‌‌پاریزی (۱۳۹۳-۱۳۰۴ش.)، تاریخدان، پژوهشگر، شاعر، موسیقی‌پژوه‌، استاد دانشگاه ‌تهران ‌و... بود. وی‌ در مقاله‌ای‌ با تیتر «فداكاری‌های ‌تاریخی ‌‌‌در تاریخ ‌‌‌‌‌‌ایران» در نخستین ‌‌‌‌شماره ‌‌مجله «بررسی‌های ‌‌‌تاریخی» در سال ۱۳۴۵، به ‌شرح فداكاری «سرباز‌ گمنامی» می‌پردازد كه جان «كوروش‌ كبیر» را در یكی ‌‌‌‌از میدان‌های ‌‌نبرد نجات ‌داد‌

1403/10/23 ۱۰:۰۶
حب وطن / محمدعلی فروغی
حب وطن / محمدعلی فروغی

محمدعلی فروغی دردشتی (۱۲۵۶ – ۵ آذرماه ۱۳۲۱)، نامور به ذُکاءُالمُلک، نویسنده و سیاستمدارِ نامدار ایرانی و از فعالان و مبارزان برجسته‌ی جنبش مشروطه بود.

1403/10/15 ۱۰:۲۰
آنچه ایران به جهان آموخت / عبدالحسین زرین‌‏كوب
آنچه ایران به جهان آموخت / عبدالحسین زرین‌‏كوب

ایران باستانى به دنیا درس تسامح آموخت، درس عدالت و درس قانون و انضباط یاد داد. به دنیایى كه آشور و بابل و مصر و یهود آن را از تعصب و خشونت آكنده بود، نشان داد كه با اعمال تسامح بهتر می‌‏توان امپراتوری هاى بزرگ را از اقوام گونه‌‏گون به وجود آورد و اداره كرد. به دنیا تعلیم داد كه عدالت هم اگر با دقت و مساوات همراه باشد، به اندازه آزادى یا بیش از آن می‌‏تواند صلح و آرامش را تأمین كند.

1403/5/3 ۱۰:۰۰
ادامه مطلب
مجموعۀ شخصی سلطانعلی سلطانی محفوظ در کتابخانۀ مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
مجموعۀ شخصی سلطانعلی سلطانی محفوظ در کتابخانۀ مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی

کتابخانۀ ارزشمند شادروان سلطانعلی سلطانی نخستین مجموعه و گنجینه به معنای واقعی کلمه بود که در چهارم خردادماه ۱۳۶۸ از سوی بازماندگان استاد به مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی اهدا شد و در محلی مخصوص و به نام این خاندان نگهداری می‌شود.

1403/9/18 ۲۱:۵۳
بارگاه حضرت ابوالفضل (ع) / عنایت‌الله مجیدی
بارگاه حضرت ابوالفضل (ع) / عنایت‌الله مجیدی

سید میرزا محمد نصیر الحسینی ملقب به فرصت الدوله شیرازی متخلص به فرصت و معروف به آقامیرزا(۱۲۷۱-۱۳۳۹ق) شاعر، خطاط، نقاش، موسیقی دان و از نخستین محققین ایرانی که در زمینۀ معرفی آثار باستانی سرزمین ما همت گماشته، ضمن توصیف و اندازه گیری دقیق، تصویر و نقشۀ آن ها را نیز ارائه کرده است.

1403/8/9 ۱۰:۵۷
سه سند اروپایی که نشان می دهد جزایر سه گانه برای ایران است
ادامه مطلب
۸۰ واژه از زبان سُغدی در شعر رودکی وجود دارد
۸۰ واژه از زبان سُغدی در شعر رودکی وجود دارد

او در رودک سمرقند به دنیا آمد، شاعر و موسیقیدان بود. خیلی باعث تأسف است، میگویند یک میلیون شعر بیت شعر داشته که الان فقط حدوداً هزار و صد بیت از آنها بیشتر برای ما باقی نمانده است.

1403/10/17 ۱۳:۳۰
گفت‌وگو با کامیاب شهریاری مترجم کتاب «جنگ سرد روم و پارت»
گفت‌وگو با کامیاب شهریاری مترجم کتاب «جنگ سرد روم و پارت»

کامیاب شهریاری، مترجم کتاب «جنگ سرد روم و پارت» گفت: اطلاعات نویسندگان غربی درباره اشکانیان تحت تاثیر عقاید کلیشه‌ای و غیر واقعی رومیان بوده که پارتیان را به عنوان «بربر» خطاب کرده و آنها را به لحاظ فرهنگی و تمدنی پایین‌تر و فرودست‌تر از رومیان می‌دانستند.

1403/10/17 ۱۱:۵۴
گفت‌وگو با بهروز وجدانی درباره ساز رباب
گفت‌وگو با بهروز وجدانی درباره ساز رباب

رباب که اخیرا در میراث فرهنگی ناملموس ثبت شده است، سازی است که در بین بلوچ‌ها رواج دارد و به نوعی ساز محبوب این مردم است. حال گفته می‌شود هر جا که بلوچ‌ها باشند، این ساز هم نواخته می‌شود. تفاوتی هم ندارد که آنجا ایران است، افغانستان، تاجیکستان یا ازبکستان!

1403/10/15 ۱۱:۲۲
ادامه مطلب
گزارش تصویری سمینار پژوهشی «شناختِ موسیقی ایرانی»
گزارش تصویری سمینار پژوهشی «شناختِ موسیقی ایرانی»

سمینار پژوهشی «شناختِ موسیقی ایرانی» به‌مناسبت روز ملّی پژوهش، با همکاری انجمن موسیقی ایران، خانۀ موسیقی ایران و خانۀ کتاب دِبا، به دبیری نوید وزیری، غروب یک‌شنبه، ٢۵ آذر در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی برگزار شد.

1403/9/27 ۱۱:۰۷
گزارش تصویری برگزاری آیین رونمایی دانشنامۀ برخط «زبان‌ها و گویش‌های ایرانی»
گزارش تصویری جلسۀ شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
ادامه مطلب

مداخل برگزیده

  • رصدخانه
    بخش علوم,مصطفی یاوری آیین

    رَصَدْخانه، در لغت به معنی جایی برای رصد است، اما در این مقاله به «نهاد»ی گفته خواهد شد که 3 شرط زیر را داشته باشد:

    ادامه مطلب
  • رستم
    لیلا ورهرام

    رُسْتَم، مشهورترین پهلوان حماسۀ ملی ایران. در روایات حماسی ایران، رستم فرمانروای سیستان و جهان‌پهلوان دربار شاهان کیانی، کاووس و کیخسرو، است. او در زمان منوچهر پیشدادی متولد می‌شود و از عهد کیقباد تا دورۀ پادشاهی بهمن در حماسۀ ملی ایران حضور دارد. بخش مهمی از حماسۀ ملی ایران به کردارهای رستم اختصاص دارد و در فرهنگ ایرانی، وی نمونه و مثال اعلای پهلوانی است. 

    ادامه مطلب
  • تهران
    اصغر دادبه,علی بلوکباشی,احمد پاکتچی,شیوا جعفری,علی کرم همدانی,محمدجواد انواری,علی محمد مرادیان منفرد,بهروز محمودی بختیاری,ساسان فاطمی,کامران صفامنش

    تِهْران، پایتخت و بزرگ‌ترین شهر ایران، نیز استان و شهرستانی به همین نام در شمال مرکزی ایران.

    ادامه مطلب
  • پان ترکیسم
    عنایت الله رضا

    پانْ تُرْكیسْم‌، یا پان‌ توركیسم‌، ایدئولوژی‌ ملی‌گرایانه‌ (ناسیونالیستی‌) و توسعه‌طلبانه‌ای‌ كه‌ بر پایۀ آن‌ كلیۀ مردمانی‌ كه‌ به‌ زبان‌ تركی‌ سخن‌ می‌گویند ــ از جمله‌ همۀ تركی‌زبانان‌ مسلمان‌ ــ ملت‌ واحدی‌ هستند كه‌ باید تحت‌ رهبری‌ تركیه‌ در دولتی‌ واحد متحد شوند

    ادامه مطلب
  • حافظ
    آذرتاش آذرنوش,اصغر دادبه,صادق سجادی,علی بلوکباشی,مجدالدین کیوانی,احمد پاکتچی,محمدحسن سمسار,بخش هنر و معماری,علی بیات,اسماعیل شمس,عبدالله مسعودی آرانی,علی میرانصاری,حسین میثمی,توفیق هاشم پور سبحانی,بهاءالدین خرمشاهی,سعید کردمافی,سیروس شمیسا,حسن نکوروح,صفر عبدالله,دومینیکو اینجنیتو,طهمورث ساجدی,بهادر باقری

    یکی از بزرگ‌ترین شاعران زبان پارسی که شاید بتوان او را بزرگ‌ترین غزلسرای این زبان دانست. غزل فارسی در سده‌های 6-7ق / 12-13م با شاعرانی چون عطار، مولوی و سعدی، با مضامین عارفانه و عاشقانه به کمال خود رسید، ولی غزلهای حافظ دارای خاصیت و کیفیت دیگری است.

    ادامه مطلب

تازه های نشر مرکز

اخبار و گزارش

  • حسن انوری: دهخدا باید بیشتر شناخته شود

    حسن انوری در مراسم رونمایی کتاب «دهخدا و لغت نامه» گفت: دهخدا انسان بزرگی بود و نامش در تاریخ ۱۰۰ سال اخیر ایران بارها مطرح شده است. پس باید از جهات مختلف بیشتر شناخته شود.

    ادامه مطلب
  • عیلام یا ایلام؟

    تمدن عیلام/ ایلام بیش از پنج هزار سال پیش در ایران حکمرانی می‌کرد و بسیار بر اقوام همسایه و تمدن‌های پس از خود، به‌ویژه هخامنشی‌ها و مشخصا در دوره کوروش بزرگ و داریوش اول تأثیر داشت. پژوهشگران و باستان‌شناسان نیز تا کنون به بقایای فرهنگی و تاریخی قابل توجهی از این دوره تاریخی دست یافته‌اند. با این وجود، اختلاف‌نظرهایی درباره معنا، ریشه و شکل نگارش نام عیلام/ ایلام وجود دارد.

    ادامه مطلب
  • شاهنامه روایتگر تاریخ ایران است

    محمد رسولی گفت: از کتاب شاهنامه که روایتگر تاریخ ایران است به خوبی دریافته می‌شود، همیشه و همچنان مناسب‌ترین شکل دولت برای ایران، نوع یک‌پارچه و متمرکز آن است.

    ادامه مطلب
  • کتاب «اشراق اللاهوت فی شرح کتاب الیاقوت» منتشر شد

    کتاب «اشراق اللاهوت فی شرح کتاب الیاقوت» مشتمل بر شرح ابوعبدالله محمد بن علی جرجانی بر «الیاقوت» ابراهیم بن نوبخت، با مقدمه و تصحیح علی اوجبی از سوی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب منتشر شد.

    ادامه مطلب
  • تاریخ بیهقی؛ پیوند جاودانه تاریخ و ادبیات

    استاد دانشگاه فرهنگیان یاسوج و پژوهشگر ادبیات فارسی، تاریخ بیهقی را شاهکاری کم‌نظیر در نثر فارسی دانست که با گذشت قرن‌ها، الهام‌بخش نویسندگان و پژوهشگران باقی مانده است.

    ادامه مطلب

کارگاه و سمینار

پربازدیدترین مقالات

مقالات دائرة المعارف بزرگ اسلامی براساس موضوع

ورود به سایت

مرا به خاطر بسپار.

کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما

کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور

کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:

ثبت نام

عضویت در خبرنامه.

قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید

کد تایید را وارد نمایید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.: