تالیف «تاریخ موسیقی ایران از اساطیر تا پهلوی» به پشتوانه یکصد منبع معتبر علمی

1403/12/20 ۱۱:۲۴

کتاب «تاریخ موسیقی ایران از اساطیر تا پهلوی» تالیف ابوالفضل (چکاد) زنده‌بودی در موزه تاریخ طبیعی و تکنولوژی دانشگاه شیراز رونمایی شد؛ کتابی که به گفته نویسنده، برای نگارش آن از یکصد منبع معتبر علمی استفاده شده است.

چکاد زنده‌بودی در آیین رونمایی از این کتاب گفت: تالیف «تاریخ موسیقی ایران از اساطیر تا پهلوی» که به پشتیبانی دانشگاه فرهنگ و هنر فاضل نگاشته شده، بیش از یک و نیم سال زمان برد.

او اظهار کرد: بیشتر کتاب‌های تاریخی موسیقی یا رویکرد تاریخ‌شناسانه داشته و از جنبه های تخصصی موسیقی غفلت کرده اند و یا رویکرد موسیقی شناسانه داشته اند و از جنبه های تاریخی آن غافل ماندهاند، اما این کتاب تلاش کرده در یک مطالعه بین رشته‌ای چند مضمونی، هم سیطره تاریخی موسیقی ایران را مورد توجه قرار دهد و هم سیطره تخصصی آن را کنکاش کند.

عضو هیات رئیسه انجمن موسیقی فارس ادامه داد: نقطه آغازین کتاب به آفرینش موسیقی در اساطیر و دوران باستان می‌پردازد؛ اینکه آفرینش موسیقی در ایران باستان چگونه بوده و موسیقی در دوران اساطیر چه نقشی داشته است.

زنده‌بودی افزود: این کتاب، آفرینش و نقش موسیقی را تا پایان پهلوی دوم رصد کرده است.

این پژوهشگر موسیقی با اشاره به وجود رسالات موسیقی در دوران پس از اسلام، گفت: با وجود این رساله‌ها، از جنبه موسیقی شناسانه، دست ما برای قضاوت، تحلیل، بررسی و اظهار نظر دقیق‌تر درباره این دوران تاریخی پر است.

او با اشاره به رونمایی از تصحیح « مقاصد الادوار»، بیان کرد: رساله مقاصد الادوار یکی از رساله‌های موسیقی در قرن دهم هجری است که به همت محمودبن عبدالعزیزبن عبدالقادر مراغی تالیف شده است.

مصحح این رساله تاریخی موسیقی، اظهار کرد: با توجه به اینکه در اثر گذر زمان تغییراتی در این رساله ایجاد شده بود ضرورت داشت تا اصلاحاتی در آن انجام شود؛ به این منظور از سه نسخه استفاده شد و بازنویسی آن نیز بیش از سه سال به طول انجامید.

زنده‌بودی گفت: تصحیح این رساله تاریخی با همراهی دو پژوهشگران حوزه موسیقی یعنی سید حسین میثمی، محمد میرزایی و دانشگاه هنر ایران به چاپ رسید.

او یادآور شد: هیچ سند شنیداری در مورد موسیقی از پیش از دوران قاجار وجود ندارد و آنچه از پیش از این دوره تاریخی باقی مانده، در قالب رسالات، یادداشت‌ها، سفرنامه‌ها، دیوارنگاره‌ها و کتیبه‌ها است که طبیعتاً در اثرگذر زمان تغییراتی در آنها رخ داده است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه این رساله‌ها به نوعی تئوری موسیقی پیش از قاجار هستند، گفت: آنچه که باید به آن توجه داشت این است که موسیقی پیش از دوران قاجار دارای نظام دستگاهی نبوده و به صورت مقامی اجرا می‌شده است؛ بنابراین یکی از مهمترین اسنادی که از آن زمان در اختیار ما قرار دارد و برای ما باقی مانده همین رسالات موسیقی است که نگارش آنها از نهضت ترجمه ایران در دوره عباسی آغاز شده‌ و با بزرگانی مانند فارابی، ابن سینا، صفی‌الدین اورموی، عبدالقادر مراغه‌ای و قطب الدین شیرازی به اوج رسید.

این پژوهشگر تاریخ موسیقی ایران عنوان کرد: عمده‌ترین موضوعات این رساله‌ها نظام اجرایی موسیقی کلاسیک ایرانی تا پیش از دوران قاجار است و در آن دوران موسیقی به دو بخش تالیف و ایقاع تقسیم می‌شد؛ در تالیف با مفاهیم مرتبط با عنصر صوت از جمله فواصل و کشش ها مواجهیم و در بحث ایقاع نیز با ضرب قطعات سر و کار داریم.

نویسنده تاریخ موسیقی ایران از اساطیر تا پهلوی بیان کرد: در آن دوران نُت ‌نِگاری وجود نداشته و فواصل براساس آوانگاری ابجد نوشته شده و دورهای ریتمیک مانند ثقیل اول، ثقیل ثانی، رَمَل و یا براساس نظام عروضی ادبیات شکل گرفته‌است.

زنده‌بودی گفت: مطالعه این رسالات یک هویت کلی از نظام اجرایی موسیقی کلاسیک دوران قبل از قاجار را به ما ارایه می‌دهد

از چکاد زنده بودی که دانش آموخته اتنوموزیکولوژی (قوم موسیقی شناسی) از دانشگاه هنر ایران است، علاوه بر تاریخ موسیقی ایران از اساطیر تا پهلوی و مقاصد الادوار، کتاب « تاریخ موسیقی ایران و تاثیر ظهور اسلام بر آن» نیز وارد بازار نشر شده است.

کتاب « تاریخ موسیقی ایران از اساطیر تا پهلوی » به تازگی از سوی انتشارات گنج علم منتشر و روانه بازار کتاب شده است.

منبع: ایرنا