دوره صفویه به عنوان نقطه عطف و دوره جدید تاریخ ایران مفهوم‌پردازی می‌شود

1403/8/21 ۱۲:۲۱

سید هاشم آقاجری، استاد دانشگاه تربیت مدرس گفت: دوران صفویه یکی از دوره‌های مهم تاریخ ایران پس از ورود اسلام است و به عنوان یک نقطه عطف و دوره جدید تاریخ ایران مفهوم‌پردازی می‌شود.

سید هاشم آقاجری، استاد دانشگاه تربیت مدرس در نشست «حکومت صفویه و نسبت آن با ایران معاصر» که به همت گروه تاریخ و باستان‌شناسی خانه اندیشمندان علوم انسانی و با همکاری انجمن ایرانی تاریخ در سالن حافظ خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، گفت: انقلاب بهمن موجب تجدید حیات مطالعات صفویه‌شناسی در جهان شد. پیش از انقلاب، عمدتاً مطالعات ایران‌شناسی مربوط به دوران قاجاری بود. استقرار یک حکومت مبتنی بر مذهب، باعث شد که ایران‌شناسان در کند و کاو ریشه‌های این پدیده، گامی به عقب نهند و دوباره این پدیده را مورد بررسی قرار دهند.

وی افزود: دوران صفویه یکی از دوره‌های مهم تاریخ ایران پس از ورود اسلام است و به عنوان یک نقطه عطف و دوره جدید تاریخ ایران مفهوم‌پردازی می‌شود. برای روی آوری به ایران عصر صفوی، می‌توان موضوع را از چهار رویکرد مورد مطالعه قرار داد که عبارتند از نگاه دوران صفوی از منظرهای ملی، دینی و مذهبی، تاریخ تمدنی و فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی. شاید یکی از میراث‌های مداومی که از دوران صفوی به ارث برده‌ایم، همین منظر نخست است. در دوران صفوی یک انتقال مذهبی صورت می‌گیرد و شاه اسماعیل مذهب شیعه را به عنوان مذهب دولتی اعلام می‌کند. نقطه شروع تاریخ دیپلماسی ایران بعد از ورود اسلام، دوره صفویه است. بعد از صفویه سطح تکامل تاریخی ما به عقب تر بر می‌گردد. دولت صفویه یک دولت پیش ملی است که برخی مولفه‌های دولت ملی را دارد و برخی دیگر را ندارد.

در ادامه این نشست مقصودعلی صادقی گندمانی، استاد دانشگاه تربیت مدرس، گفت: صفویه الزاماً یک حکومت نیست، بلکه یک دوران است. صفویان از درون ایران برخاستند، از یک خاندان فرهیخته شهرنشین و از نظر اجتماعی تفاوت اساسی با سلسله‌های قبل از خودشان دارند. صفویه برای حکومت‌های بعد از خودش هم یک موجودیت مطرح است. مثلاً از یک طرف قیام‌های صفویه‌گرایانه داریم و اصلاً انتصاب به صفویه، سکه رایج روز بوده است.

وی افزود: مفهوم ایران و ایده ایران به طور پر رنگی در این دوره ظهور و بروز پیدا می‌کند و مسئله مرز اهمیت پیدا می‌کند. البته در دوره ایلخانان هم ایده ایران و مرزها مطرح شده است. تقریباً هیچکدام از دوره‌های بعد از صفوی، تعارضی با صفویه نداشته‌اند البته به جز دوران کوتاه افشاریه. قاجارها همواره از عنوان‌های پر طمطراق برای دوره صفوی استفاده می‌کردند. در دوره جمهوری اسلامی هم وجه مذهبی صرفاً مورد نظر هست و آن هم از این بابت، تعارضی با صفویه ندارد اما در مورد جوانب دیگر ساکت است.

منبع: ایبنا