ژاله آموزگار؛ بزرگ‌بانوی فرهیخته / یلدا شکوهی

1402/9/18 ۱۰:۵۲

ژاله آموزگار، ایران‌شناس، نویسنده، مترجم، استاد فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دوازدهم آذرماه 1318 در خانواد‌ه‌ای فرهنگی در شهرستان خوی زاده شد.

تا سال و ماه و روز و شب است اندرین جهان     

فرخنده باد روز وشب و سال و ماه تو

 ژاله آموزگار، ایران‌شناس، نویسنده، مترجم، استاد فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دوازدهم آذرماه 1318 در خانواد‌ه‌ای فرهنگی در شهرستان خوی زاده شد.

ایشان پس از پایان دوره دبیرستان در زادگاهش، به تبریز رفت و در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز به تحصیل پرداخت و با درجه عالی درسال 1338 فارغ التحصیل شد. سپس، برای تکمیل تحصیلات عالیه، همراه با خانواده (همسر و فرزند)، در سال 1342 به فرانسه نقل مکان و دوره دکتری رشته فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران را در دانشگاه سوربن پاریس آغاز کرد و در 1347 با دفاع از رساله دکتری در شاخه متون فارسی ادبیات زردشتی با عنوان صد در نثر صد در بندهش با راهنمایی پروفسور پی‌یر دومناش (1902-1973)، خاورشناس و استاد ادیان دانشگاه سوربن، این دوره را  با درجه عالی پشت سر گذاشت.

استاد آموزگار پس از بازگشت به وطن، در بنیاد فرهنگ ایران به سال 1348 به مدت یک‌سال به فعالیت‌ پرداخت. در همین ایام، با زنده‌یاد دکتراحمد تفضلی، زبان‌شناس، نویسنده و مترجم نامدار، که پیش‌تر نیز در دوره دکتری در پاریس با او همکلاس بود، همکاری خود را در این بنیاد آغازکرد. این همکاری، آغازگر دوستی‌ای عمیق، پُربار و مستمر میان آنان بود که سالیان سال تا مرگ نابهنگام دکتر احمد تفضلی در دی ماه 1375 ادامه داشت. از جمله کارهای مشترک این دو محقق بزرگ زبان و فرهنگ ایرانی، می‌توان به تحقیق و ترجمه دینکرد پنجم، ترجمه و تحقیق کتاب نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایرانیان اثر آرتور کریستن‌سن، ترجمه شناخت اساطیر ایران اثر جان هینلز، تألیف کتاب اسطوره زندگی زردشت و همچنین تألیف کتاب زبان پهلوی، ادبیات و دستور آن اشاره کرد.

علاوه‌بر این، بانو آموزگار، کتاب تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام تألیف زنده‌یاد احمد تفضلی را که آماده چاپ بود را پس از سفر ابدی دوستش، به‌دقت بررسی و در 1376 منتشر کرد، و سال‌ها بعد  مقالات احمد تفضلی رادر 1398 به چاپ رساند و این‌گونه به سال‌ها دوستی خود با دکتر تفضلی ادای احترام کرد.

مجموعه دیگری از آثار ارزنده دکتر ژاله آموزگار شامل ترجمه کتاب ایران باستان اثر ماریان موله، تحقیق و ترجمه کتاب ارداویراف‌نامه تألیف فیلیپ ژینیو، تألیف کتاب تاریخ اساطیری ایران و تحقیق و ترجمه یادگار زریران است و بخش دیگری از پژوهش‌های ایشان در قالب مقاله به زبان فارسی و فرانسه در نشریات معتبر علمی منتشر شده‌است. مجموعه مقالات بانو ژاله آموزگار، تاکنون در دو مجلد با نام زبان، فرهنگ و اسطوره در 1386 و از گذشته‌های ایران در 1396به چاپ رسیده‌ و جلد سوم از این مجموعه در حال آماده‌سازی برای انتشار است.

در پاس‌داشت مقام علمی ‌این استاد گرانقدر و به پاس یک عمر تلاش و خدمات ارزنده برای علم و فرهنگ این مرز و بوم، جوایز متعددی به ایشان تعلق گرفته‌است، ازجمله جایزه «لژیون دونور»، عالی‌ترین نشان افتخار از سوی وزارت فرهنگ فرانسه و جایزه «سرو ایرانی» از سوی انجمن ایران‌شناسی دانشگاه تهران.

بانو آموزگار که تدریس را در گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه تهران از سال 1349  آغاز کرده بود، با بیش از 30 سال سابقه، با بالاترین درجه استادی بازنشسته شد. بااین‌حال، همچنان استوار و خستگی‌ناپذیر و مشتاقانه به آموزش و راهنمایی شاگردان خویش دل‌بسته است. توجه و توصیه ایشان به رویکرد نقادانه در پژوهش‌های علمی و دانشگاهی را می‌توان ازجمله ویژگی مهم تدریس ایشان دانست. ایشان پس از دریافت لوح تقدیر از انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در 1382، با فروتنی از خود سخن می‌گوید:«من محقق بزرگی نيستم بلكه فقط معلمی هستم عاشق تدريس و مطالعه كه از شهرستانی كوچك برخاسته‌ام».

ویژگی اخلاقی استاد را می‌توان در نام ایشان یافت: ژاله آموزگار، مهربانویی به لطافت شبنم و باران و آموزگاری دانا و دلسوز. هرکه ایشان را یک بار دیده باشد یا سال‌ها با او آشنا باشد نیک می‌داند که با انسانی فرهیخته، شریف و مهربان روبه‌روست که دلبسته ایران و ایرانی است که نه‌تنها آموزگارِ یافته‌های علمی است، بلکه آموزگار چگونه زیستن و چگونه دوست داشتن ‌است. تعهد و وسواس در آموزش و دقت در نگارش و شور و شوق بسیار ایشان در سخنرانی‌ها به ویژه در وصف بزرگان ادب و دوستانش مثال‌زدنی است و بر دل می‌نشیند.

خجسته باد بر ما زادروز بانوی دانش و مهر.

منبع: فرهنگستان زبان و ادب فارسی