1397/4/9 ۰۷:۵۹
تولد باباخان(فتحعلیشاه) بنا بر قوی‌ترین روایت در سال 1185 هجری قمری در زمانی که پدرش «حسینقلی خان» ملقب به جهانسوز از سوی «کریم خان زند» به حکومت دامغان رفته بود در آن شهر اتفاق افتاد. حسینقلی خان شش سال بعد، پس از چندین سال شورش و تاخت و تاز در نواحی دامغان، استراباد و مازندران به‌دست اطرافیانش کشته شد.
مولودخانه دامغان، زادگاه فتحعلیشاه قاجار
سعید میرسعیدی: تولد باباخان(فتحعلیشاه) بنا بر قوی‌ترین روایت در سال 1185 هجری قمری در زمانی که پدرش «حسینقلی خان» ملقب به جهانسوز از سوی «کریم خان زند» به حکومت دامغان رفته بود در آن شهر اتفاق افتاد. حسینقلی خان شش سال بعد، پس از چندین سال شورش و تاخت و تاز در نواحی دامغان، استراباد و مازندران به‌دست اطرافیانش کشته شد. پیش از آن باباخان خردسال را مدتی به دربار وکیل در شیراز و بعد به قزوین فرستاده بودند. با وقایع پس‌از مرگ وکیل و گرفتاری امرای زند به جنگ‌های خانوادگی، ستاره اقبال قاجاریه درخشیدن گرفت و وقتی آقامحمدخان به قدرت و سلطنت رسید چون فرزندی نداشت باباخان پسر تنها برادر تنی‌اش را به‌عنوان ولیعهد منصوب کرد و بعدها این کودک یتیم در جوانی به سلطنت ایران دست یافت.
در این زمان شهر دامغان به خاطر ریشه قوی قاجاریه در آنجا و نیز به‌دلیل اینکه محل تولد شاه بود، اهمیت فراوان یافت و در ارگ حکومتی قدیم و حاکم نشین دامغان سرایی که تولد فتحعلیشاه در آن اتفاق افتاده بود به نام مولودخانه شهرت یافت. مؤلف تاریخ ذوالقرنین در اواخر دوره فتحعلیشاه می‌نویسد: «آن مولد باشرافت اکنون به مولودخانه معروف است.»
بنای مولودخانه در تمام دوره قاجار و بخصوص سال‌های سلطنت فتحعلیشاه مورد توجه بود و موقوفاتی بر آن وقف شده بود که هزینه تعمیر و نگهداری‌اش را تأمین می‌کرد. به نظر می‌رسد با مرگ فتحعلیشاه در ۱۹ جمادی‌الثانی سال ۱۲۵۰ هجری قمری تا حدی از اهمیت این بنا کاسته شده باشد.هر چند امروز از این بنا هیچ اثر و نشانی وجود ندارد اما با جست‌و‌جو در منابع دوره قاجار به اشارات و اطلاعاتی درباره آن دست می‌یابیم. بزرگان و اشراف قاجار و مسافران راه خراسان که از دامغان عبور می‌کردند در مقاطع مختلف آنجا را معمور و آباد و بعضی متروک و مخروبه نوشته‌اند.
«محمدحسن خان اعتمادالسلطنه» در شرح سفر به دامغان در خاطرات روز ۲۷ ذیقعده ۱۳۰۰ هجری قمری چنین نوشته است: «صبح رفتم به شهر دامغان گردش کنم. مولودخانه فتحعلیشاه را که در ارگ دامغان است، دیدم. دو ده آباد وقف این مولودخانه است که اعتضادالملک تیول نموده است به جهت خود...کثافت و نجاست تا سقف رسیده بود. با وجود سلطنت در این خانواده قاجار و فتحعلیشاه جد پادشاه است چرا باید اهتمام نشود.»
«عبدالله مستوفی» نیز در کتاب شرح زندگانی من اشاره مشابهی دارد: «دامغان به دیدن شاهزاده رفتیم و چشم ما به زیارت مولود خانه خاقان مغفور که جز حیاط بسیار کثیف چیزی نبود روشن شد.»
در روزنامه خاطرات «عین السلطنه» توصیف دقیق تری از این مکان دیده می‌شود: «مولودخانه خاقان، داخل ارگ شهر شدیم کلیه خراب شده و خاک آن را متصل برای رشوه باغ‌ها می‌برند. داخل عمارت مولود خانه شدیم. فقط از تمام ارگ این حیاط آباد است. تعمیر هم تازه کرده‌اند. مصفا و تمیز بود. اتاق مولودخانه که خاقان خلد آشیان در آنجا تولدش شده رو به مشرق است. خود اتاق قلمدانی [است] و آخر آن هلالی می‌شود. سه در سمت حیاط سه در سمت شمال به ایوان و یک در سمت جنوب، تمام این عمارت مشرقی است. اتاق سفیدکاری و پاک بود. فاتحه‌ای خوانده بیرون آمدم. خیلی تعجب است که این عمارت تاریخی را نگاه‌داری کرده‌اند و مثل سایر جاها خراب نشده است. سرایدارش نبود. زن و بچه‌اش در حیاط خلوت این عمارت منزل دارند.»
از منابع مختلف بر می‌آید که در اواخر دوره قاجاریه ارگ دامغان دیگر مورد استفاده نبوده و کم کم به حالت مخروبه در آمده بود اما حیاط و بنای مولودخانه چون موقوفات و درآمدهایی داشته مورد نگهداری و بازسازی بوده است.خود ناصرالدین‌شاه درخاطراتش دامغان را دارای ارگ کهنه خیلی معتبری نوشته که خراب بوده و مولود خانه فتحعلیشاه مرحوم در آن واقع بوده است. در کتاب استراباد نامه هم به این عمارت و موقوفه‌های آن اشاره‌ای رفته است: «عمارت دولتی او منحصر به مولود خانه است که تولد خاقان کشورستان در آن محل به ظهور رسیده. با آنکه مرحوم ضیاء الدّوله تعمیر کرده و موقوفه مخصوص دارد بواسطه عدم تعمیر مخروبه و غیر مسکون است.»
«میرزا ابراهیم نامی» در سفرنامه استراباد و مازندران و گیلان در سال 1276 هجری قمری می‌نویسد: «دامغان ارگ مخروبه [ای] دارد که تولد خاقان مغفور فتحعلیشاه در آنجا شده است.»
اما با پایان قاجاریه عمارت مولودخانه نیز مورد بی‌توجهی قرار گرفته و به مرور تخریب شد، اما نام آن تا مدت ها هنوز مصطلح بوده است. در مقاله‌ای به نام دامغان و فتحعلیشاه در سال1328 هجری شمسی در مجله یغما می‌خوانیم: «فتحعلیشاه....در این شهر متولد گشت هم بدین مناسبت است که هنوز ارگ دامغان را مولودخانه می‌گویند.»
با اینکه هم‌اکنون هیچ نام و نشانی از این بنا در شهر دامغان وجود ندارد اما به گفته معمرین این شهر تا حدود سی سال پیش کوچه‌ای به‌نام مولودخانه شهرت داشته و ارگ دامغان نیز به‌صورت محدوده مخروبه وسیعی در دل بافت قدیم و مرکز شهر باقی بوده است. هم‌اکنون مجتمع تجاری بزرگی در محدوده آن احداث شده است که به شکل مشخصی محدوده ارگ را نشان می‌دهد.
منبع: روزنامه ایران
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید