دیدار فیلسوف فرهنگ با مرگ

1397/1/14 ۰۸:۴۲

رفتن داریوش شایگان بد بود؛ حال چه فرق می‌کرد که این اتفاق در دومین روز تعطیلات نوروزی می‌افتاد یا در هر روز دیگری. مهم این است که فقدان این فیلسوف چهل تکه معاصر ایرانی به این زودی‌ها و سادگی‌ها جبران نخواهد شد. او شخصیت علمی و فرهنگی چند وجهی داشت که پرداختن به گوشه‌های مختلف زندگی این حکیم ‌جامع‌الشرایط احتمالاً به بسط و تفسیر بیشتری نیاز دارد، اما تا آن مجال می‌شود این عکس‌نوشت را با این سؤال پی گرفت که «شایگان که بود؟ و چرا در ذهن و خاطر اهل کلمه، به شخصیتی تا این حد مهم تبدیل شد؟» داریوش شایگان که دوم فروردین و پس از یک دوره بیماری در هشتاد و سه سالگی دستش از نوشتن بازماند آنچنان که از خود روایت می‌کرد نه فیلسوف، بلکه سالک فرهنگ‌های جهان بود.

داریوش شایگان ،دوم فروردین در هشتاد و سه سالگی درگذشت

محسن بوالحسنی: رفتن داریوش شایگان بد بود؛ حال چه فرق می‌کرد که این اتفاق در دومین روز تعطیلات نوروزی می‌افتاد یا در هر روز دیگری. مهم این است که فقدان این فیلسوف چهل تکه معاصر ایرانی به این زودی‌ها و سادگی‌ها جبران نخواهد شد. او شخصیت علمی و فرهنگی چند وجهی داشت که پرداختن به گوشه‌های مختلف زندگی این حکیم ‌جامع‌الشرایط احتمالاً به بسط و تفسیر بیشتری نیاز دارد، اما تا آن مجال می‌شود این عکس‌نوشت را با این سؤال پی گرفت که «شایگان که بود؟ و چرا در ذهن و خاطر اهل کلمه، به شخصیتی تا این حد مهم تبدیل شد؟» داریوش شایگان که دوم فروردین و پس از یک دوره بیماری در هشتاد و سه سالگی دستش از نوشتن بازماند آنچنان که از خود روایت می‌کرد نه فیلسوف، بلکه سالک فرهنگ‌های جهان بود.

اگر چه شایگان از همان دوران کودکی و بستری که در آن رشد کرده بود، شخصیتی چندوجهی از تکه فرهنگ‌های جهان را با خود داشت اما به قول خودش آنچه هویت او را به‌عنوان سرچشمه و ریشه اصلی ساخت، هویت و فرهنگ ایرانی بود. او در گفت‌و‌گو با رامین جهانبگلو در کتاب مهم و دلچسب «زیر آسمان‌های جهان» می‌گوید: «پدر من نوعی پرستش شبه مذهبی نسبت به زبان فارسی داشت که آن را به من نیز منتقل کرد.» اینکه گفتیم شایگان جهانی چند فرهنگی را از سنین کودکی تجربه کرد از اینجا می‌آید که او پدری شیعه و مادری سنی‌مذهب داشت و از طرفی دیگر در مدرسه فرانسوی‌زبان «سن لوئی» که از سوی کشیشان لازاری اداره می‌شد، با ارامنه، آسوری‌ها و یهودیان هم آشنا شد.

 پس با زبان‌ها و فرهنگ‌های مختلفی از نزدیک برخورد داشت و از شناخت همین لهجه‌ها و زبان‌ها و فرهنگ‌ها به «قدر» انسان پی برد و بعدها بسیار از آن نوشت و در چگونگی حال و شرایط آن مداقه کرد. او خیلی زود سفرهایش را آغاز کرد و به دیدن دنیاهای دیگر رفت. سفر به ایتالیا و سوئیس و انگلستان و... و تحصیل و تجربه‌آموزی در بهترین و شناخته‌شده‌ترین آکادمی‌های جهان مثل «سوربن» فقط بخشی از آن بود. البته او موسیقی هم آموخت اما بعدها کمتر به آن علاقه نشان داد و صدای خود را در علاقه به سکوت و تفکر شناخت. او یک بار که برای دید و بازدید تابستانی به ایران آمده بود از تفاوت‌های موجود بین دو دنیای شرق و غرب شگفت‌زده شده بود و به قول خودش تکان خورده بود. شایگان غرب و شرق را درنوردید و شیفته هیچ چیز نشد جز آنچه آن را فرهنگ می‌نامید و زبان فارسی.

او فیلسوفی تجربه‌گرا بود که مطالعات و تحقیقات بینارشته‌ای‌اش او را به متفکری متفاوت و جهان وطن تبدیل کرد که سال‌های پایانی عمر خود را به نوشتن کتاب‌هایی نه به زبان فرانسه، بلکه به فارسی اختصاص داد و از شاعران و نویسندگان ایرانی گفت و نوشت تا در نهایت فیلسوفی ایرانی اما جهانی باشد. درباره او کتاب‌ها نوشته‌اند و این مختصر، تنها ادای دینی بود به داریوش شایگان که از بد روزگار در سکوت و تعطیلات خبری درگذشت تا از این به بعد، ما بمانیم و میراث مکتوب او برای عصر حاضر و مردمانش.

منبع: روزنامه ایران