نوروز؛ نمادی از تساهل و تسامح / سید احمد محیط طباطبایی

1396/12/23 ۰۷:۵۷

«نوروز پژوهی» چند دهه است که در مرکز توجه محققان و تاریخ‌پژوهان ما قرار گرفته است. اما دوره جدید نوروزپژوهی، از سال 1377 در شیراز آغاز و با کنگره بم و انتشار کتاب‌ها و مجموعه مقالات آن ادامه یافت و خوشبختانه هنوز هم به جدیت در حال پیگیری است.چند وقت پیش در این حوزه مطالعاتی بحثی مطرح شد تحت این عنوان که «چرا برای نوروز یک نماد واحد نداریم؟» چرا که اساساً یک جامعه برای توسعه ارتباطات و تعامل با جهان به نمادی واحد نیاز دارد تا از رهگذر آن خود را به دنیا معرفی کند. نوروز بواسطه گستره جهانی و فراملی‌اش، از سوی یونسکو، ثبت بین‌المللی شد تا به‌عنوان هدیه‌ای از فرهنگ ایرانی به دنیا معرفی شود. آیین نوروز قادر است در یک زمان و موقعیت واحد، افراد مختلف از همه مذاهب اعم از زرتشتی، شیعه، سنی، مسیحی و... با مقدسات، کتاب‌ها و علائق متفاوت را بر سر سفره هفت‌سین و مراسم نوروز گردهم آورد. حتی گاهی سفره هفت‌سین که یکی از مهم‌ترین نمادهای نوروزی است، در برخی مناطق چیده نمی‌شود اما این به معنای این نیست که در این منطقه نوروز برگزار نمی‌شود و آیین‌های آن پاس داشته نمی‌شود. بلکه هر کسی مختار است چیزی را بر سر سفره نوروز خود بگذارد که برای او اهمیت دارد. عناصری که در هفت‌سین کنار هم چیده می‌شوند همگی بیانگر پایان زمستان و آغاز بهار، به جا آوردن شکر نعمت‌ها و دلیل معاشرت و گردآمدن افراد است.

در روزگاری که این همه تنش و دشمنی و خشونت بخصوص در منطقه خاورمیانه وجود دارد، نوروز می‌تواند مهم‌ترین و بهترین بستر جهت همزیستی میان ملل باشد. نوروز در داخل ایران نماد وفاق ملی میان فرهنگ‌های داخلی و در خارج از مرزهای ما، نشان همزیستی و همراهی ملل است و با تمام جشن‌های سال نو یا آیین‌های ملی در کشورهای مختلف تفاوت دارد؛ برای مثال، شما برای اینکه به آیین کریسمس ملحق شوید باید مسیحی شوید، پیوستن به آیین نوروز، تغییر دین، فرهنگ، عقیده و اندیشه نمی‌خواهد و هر انسانی با هر اندیشه‌ای می‌تواند کنار سفره نوروز بنشیند. این ویژگی مهم نوروز است که کاملاً مستخرج از فرهنگ متکثر ایرانی است و بستری است برای همزیستی همه فرهنگ‌هایی که می‌توانند به آن ملحق شوند. این اظهارنظر به معنای تبلیغ یا حرکتی شوونیستی نیست بلکه یکی از مزیت‌های فرهنگ ایرانی و نوروز است که تساهل و تسامح از اجزای هویت آن شناخته می‌شود. نوروز آیینی است که می‌تواند افراد را به هم نزدیک کند و زمینه تعامل و گفت‌وگو با دیگران را فراهم آورد. این سفره یک نماد فرهنگی است که جنبه فراملی خود را در عین حفظ هویت فردی هر فرد حفظ کرده است. بنابراین، در مقام پاسخ به این پرسش که «نماد واحد نوروز چیست؟» باید گفت نماد واحد برای نوروز چیزی جز تساهل و تسامح و پذیرش تکثر نیست.