1396/11/3 ۰۹:۱۲
مهندسی ژنتیك در جهان امروز، دانشی شگفت‌انگیز و بحث‌برانگیز است كه برخی از گروه‌ها و نهادهای مذهبی نسبت به نحوه استفاده از این دانش، ملاحظاتی دارند و برخی هم با داستان‌پردازی‌های شبه علمی، پیشرفت مهندسی ژنتیك را زمینه‌ساز شكل‌گیری آینده‌ای عجیب و خطرناك برای بشر می‌دانند. ماهیت و پاره‌ای پیامدهای مهندسی ژنتیك و اینكه این شاخه از دانش در جهان امروز و به ویژه در ایران در چه مرحله‌ای قرار دارد، موضوع این گفت‌وگو با بهزاد قره‌یاضی است. دكتر قره‌یاضی مدیر گروه مهندسی ژنتیك و ایمنی زیستی در پژوهشكده بیوتكنولوژی كشاورزی ایران و رییس امور پژوهش و فناوری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی كشور است.
هومان دوراندیش: مهندسی ژنتیك در جهان امروز، دانشی شگفت‌انگیز و بحث‌برانگیز است كه برخی از گروه‌ها و نهادهای مذهبی نسبت به نحوه استفاده از این دانش، ملاحظاتی دارند و برخی هم با داستان‌پردازی‌های شبه علمی، پیشرفت مهندسی ژنتیك را زمینه‌ساز شكل‌گیری آینده‌ای عجیب و خطرناك برای بشر می‌دانند. ماهیت و پاره‌ای پیامدهای مهندسی ژنتیك و اینكه این شاخه از دانش در جهان امروز و به ویژه در ایران در چه مرحله‌ای قرار دارد، موضوع این گفت‌وگو با بهزاد قره‌یاضی است. دكتر قره‌یاضی مدیر گروه مهندسی ژنتیك و ایمنی زیستی در پژوهشكده بیوتكنولوژی كشاورزی ایران و رییس امور پژوهش و فناوری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی كشور است. وی دكترای ژنتیك (گرایش مولكولی) و فوق دكترای ژنتیك گیاهی دارد و در یك كلام معتقد است دستاوردهای مهندسی ژنتیك در زندگی بشر چنان زیاد و مفید است كه دلیلی ندارد مردم را از این رشته علمی بترسانیم.
ابتدا بفرمایید مهندسی ژنتیك در جهان از چه تاریخی شكل گرفت؟
بعد از كشف مولكول DNA توسط واتسون و كریك، دو دانشمند امریكایی، در اوایل دهه ١٩٥٠و بعد از چند كشف علمی در زیست‌شناسی مولكولی، مانند كشف آنزیم‌های محدودگر (یعنی آنزیم‌هایی كه می‌توانند مولكول DNA را از هر‌جا كه لازم است برش بدهند) و آنزیم‌های پیونددهنده، به تدریج تا سال ١٩٧٥ پازل مهندسی ژنتیك تكمیل شد و این علم قوام یافت و در اوایل دهه ١٩٨٠ بشر موفق شد موجودات مهندسی‌شده را در عرصه گیاهی، عرصه میكروارگانیسم‌ها و عرصه دارویی عرضه كند. اما واقعیت این است كه رشد اساسی مهندسی ژنتیك از آغاز دهه ١٩٩٠ تا به امروز محقق شده است. مهندسی ژنتیك به مجموعه فناوری‌هایی گفته می‌شود كه با استفاده از علوم و فنون زیستی در سطح مولكولی محصولاتی را به وجود می‌آورند كه فاقد معایب پیشین هستند و دارای ارزش افزوده و كیفیت برتر و سلامت بیشتر برای بشرند.
ظاهرا كیمیاگری در جهان قدیم شكل ابتدایی مهندسی ژنتیك بوده. یعنی كیمیاگران هم می‌خواستند چیزهایی را تركیب كنند و چیز جدیدی را به وجود آورند. امروزه كایمرا هم در مهندسی ژنتیك و دانش‌های مشابه، ظاهرا اصطلاحی برای موجودات مخلوط است.
كیمیاگری با هدف تبدیل مس به طلا آغاز شد. مس را حرارت می‌دادند و ناگهان در آب فرو می‌بردند یا اسید و باز به آن می‌زدند و انواع كارها را با آن انجام می‌دادند تا مس را طلا كنند. به همین دلیل این علم به تدریج تبدیل شد به علم شیمی. كیمیا در انگلیسی تبدیل شد به كمیستری. بعداً ما دوباره این واژه را از غربی‌ها گرفتیم و آن را شیمی نامیدیم. كیمیاگری ارتباطی به مهندسی ژنتیك ندارد و كایمرا هم ارتباطی به كیمیاگری ندارد. یعنی از ریشه یكسان و مشابهی نیستند. مهندسی ژنتیك یعنی ما بتوانیم با علم ژنتیك مهندسی انجام بدهیم. در مهندسی بشر است كه تعیین می‌كند چه اتفاقاتی بیفتد. وقتی شما با مهندسی یك خانه می‌سازید، خودتان تعیین می‌كنید اتاق خواب و آشپزخانه و پذیرایی و... كجا باشند. مهندسی ژنتیك دستكاری ژنتیك نیست. این عبارت را فناوری‌هراسان ابداع كرده‌اند. مهندسی به معنای دستكاری نیست.
كایمرا دقیقا یعنی چه؟
كایمرا، اگر بخواهم مفهومی توضیح بدهم یعنی پیوند. مثلاً شما سیب و گلابی را پیوند می‌زنید و محصول این كار كایمر است. یعنی قسمتی از آن سیب است و قسمت دیگر آن گلابی. این كار را افراد باذوق هنوز انجام می‌دهند.
پیوندهای گیاهی حساسیت‌برانگیز نیستند اما برخی نگرانند كه ما در آینده شاهد موجوداتی باشیم كه تركیبی از انسان و حیوانند. مثلا می‌گویند خلق موجودی كه تركیبی از انسان و حیوان باشد، غیر اخلاقی است ولی اگر با كاشت سلول‌های انسانی در قسمتی از بدن حیوان، نیاز انسان به پیوند قلب را برطرف كنیم، اخلاقاً اشكالی ندارد.
پژوهشگرها كارشان را با ایده‌های بدیع شروع می‌كنند و به همین دلیل همیشه در زمان خودشان با مشكل مواجه می‌شوند. شما داستان گالیله و پاستور را خوانده‌اید. هنوز در مملكت ما كسانی هستند كه با واكسن زدن و مصرف داروهای شیمیایی مخالفند. همیشه پژوهش در مراحل اولیه برای مردم عجیب قلمداد می‌شود. مرحوم كاظمی آشتیانی، بنیانگذار پژوهشگاه رویان، می‌گفت كه نزد مقام معظم رهبری رفتند و گزارش دادند كه در این پژوهشگاه چه كارهایی انجام می‌شود. آقای كاظمی گفت سوال‌های رهبری آن‌قدر دقیق بود كه ما گاهی باید مطالعه می‌كردیم و جواب را در جلسه بعدی تحویل رهبری می‌دادیم. آقای كاظمی می‌گفت (و برای این حرف شاهد هم دارم) الان اطلاعات جنین‌شناسی آقای خامنه‌ای از یك امبریولوژیست بیشتر است. حالا شاید این حرف قدری اغراق‌آمیز یا محبت‌آمیز بوده باشد. ولی نكته‌ام این است كه پژوهشگاه مدیران رویان از مقام معظم رهبری پرسیدند حكم فقهی كارهای این پژوهشگاه چیست؟ آقای خامنه‌ای هم گفتند تا وقتی كه شما یك انسان جدید یا یك موجود جدید خلق نكنید و كارتان تولید قطعات یدكی برای بدن انسان باشد، مجازید كه هر تحقیقی انجام بدهید. فتوای مقام رهبری این است كه انتقال ژن به انسان، حتی از حیوان حرام‌گوشت، مجاز است و تولید قطعات یدكی برای انسان (مثلاً پوست و غضروف یا در آینده دور كبد و كلیه) با استفاده از بدن حیوانات، اگر امكان‌پذیر باشد، اشكالی ندارد. چنین كاری بهتر از این است كه ما منتظر باشیم كسی دچار مرگ مغزی شود یا بمیرد، سپس قلب و كبد و كلیه‌هایش را‌برداریم و پیوند بزنیم به بیماران. اگر بتوانیم با استفاده از بدن حیوانات به اندازه كافی قلب و كلیه و كبد انسانی تولید كنیم، مشكل بزرگی را در زندگی بشر رفع كرده‌ایم. به تین كار می‌گویند Xenotransplantation. اما می‌خواهم توجه شما را به این نكته جلب كنم كه این كار ربط مستقیمی به مهندسی ژنتیك ندارد. این تحولات پیشرفت‌های بدیع علمی هستند ولی مهندسی ژنتیك نیستند. Xenotransplantation رشته دیگری از بیوتكنولوژی است.
اما برای اینكه چنین نتایجی حاصل شود، مهندسی ژنتیك نقش كمكی دارد ظاهرا.
بله. مهندسی ژنتیك می‌تواند به تولید غذا، تولید دارو و همین طور به Xenotransplantation هم كمك كند.
پس در مجموع به نظر می‌رسد روحانیت مسیحی و مسلمان با ایجاد موجودی كه نیمه‌اسب-نیمه‌انسان باشد مخالفند ولی با استفاده از بدن حیوانات برای پیوند اعضا به انسان، موافقند.
بله، همین‌طور است.
حالا این كارها كی ممكن است محقق شوند؟
تولید موجودی كه تركیبی از انسان و حیوان باشد اصلاً در برنامه كسی نیست. تا جایی كه من اطلاع دارم هیچ نهادی در دنیا در پی انجام چنین كاری نیست. اما استفاده از بدن حیوانات برای تولید قلب كبد و... و پیوند زدن این اندام‌ها به انسان، حداقل ٢٥ سال دیگر امكان‌پذیر خواهد شد. این فعلاً یك ایده است و مطالعات بسیار زیادی بر روی آن انجام شده است ولی با وجود سرعت شگرف علم، هنوز تا تحقق چنین ایده‌ای راه درازی در پیش داریم. كارهای شدنی‌تر، مثلاً تبدیل گیاهان كربن ٣ به كربن ٤ با تبدیل گیاهان فاقد قدرت تثبیت نیتروژن به گیاهانی مانند بقولات كه خودشان می‌توانند نیتروژن لازم را از هوا بگیرند، ممكن است پانزده سال دیگر محقق شود. بنابراین نباید آن‌قدر به آینده دور خیره شویم كه از پیشرفت‌های علمی امكان‌پذیرتر غافل شویم.
پس با توجه به اخبار مربوط به خلق قریب‌الوقوع موجودات نیمه‌انسانی-نیمه‌حیوانی، باید گفت كه سرعت داستان‌های علمی بیشتر از سرعت پیشرفت علم است.
باید بگوییم سرعت فناوری‌هراسی بیشتر از سرعت پیشرفت علم است. كسانی هستند كه قدرت انتشار مقاله در مجلات علمی-پژوهشی را ندارند اما تخیل خوبی دارند و چنین داستان‌هایی می‌سازند. مثلا خبرگزاری تسنیم اخیراً عكس انسان‌های دُم‌دار را یا عكس استخوان یك دایناسور را منتشر كرد و مدعی شد اینها مربوط به تغذیه از تراریخته (انتقال یك ژن خارجی به یك جاندار زنده) است. این داستان‌های جعلی در رسانه‌های خاص با سرعت بسیار بیشتری نسبت به دستاوردهای علمی بشر امروز حركت می‌كنند.
در مجموع جمهوری اسلامی با مهندسی ژنتیك مشكلی ندارد.
صد در صد. ما مجموعه‌ای از بیانات مقام معظم رهبری به اضافه حمایت‌ها و تقریرات عملی ایشان فراهم كرده‌ایم. ایشان از پژوهشگاه رویان حمایت می‌كنند و در این پژوهشگاه، مثلا بزهای تراریخته شنگول و منگول و حبه انگور تولید شده‌اند یا شبیه‌سازی بز و گوسفند و گاو انجام شده است. علاوه بر تقریرات رهبری، فتواهای ایشان و سایر مراجع هم برای ما بسیار سودمند بوده است. همه مراجع بدون استثنا فتوا داده‌اند كه این كارها فی‌نفسه اشكالی ندارد. یعنی مهندسی ژنتیك و محصولات تراریخته، مورد تایید مراجع تقلید است. فقط برخی در فتوایشان گفته‌اند «به شرط اینكه ضرر معتنابهی برای بدن انسان نداشته باشد.» مثلا سیگار كشیدن برای بدن انسان ضرر دارد ولی چون این ضرر معتنابه نیست و یك فرد می‌تواند سی سال سیگار بكشد، كمتر مرجعی فتوای حرمت مطلق سیگار را صادر كرده است. بنابراین كسانی كه چشم‌شان را می‌بندند و ناگهان می‌گویند تراریخته حرام است، نه با علم آشنایی دارند نه با دین.
ظاهرا نسبت به پیشرفت‌های مهندسی ژنتیك در حوزه كشاورزی حساسیت كمتری وجود دارد تا در حوزه پزشكی.
متاسفانه در ایران برعكس شده است. ما الان با افتخار اعلام می‌كنیم كه سی قلم داروی نوتركیب داریم و تا حد زیادی جلوی واردات این داروها را گرفته‌ایم و حتی در این زمینه صادرات هم داریم. اما وقتی كار به محصولات تراریخته می‌رسد، چون عده‌ای در این كشور همواره از واردات مواد غذایی سود هنگفتی برده‌اند، اعتراض‌ها شروع می‌شود. مثلاً از دوره محمدرضا اسكندری، وزیر جهاد كشاورزی دولت اول احمدی‌نژاد، واردات محصولات تراریخته آغاز شد و تا سال ١٣٩٤، سالی ٣ تا ٥ میلیارد دلار محصولات غذایی تراریخته وارد كشور می‌شد و كسی هم اعتراض نمی‌كرد به جز پژوهشگرانی كه فریاد می‌كشیدند چرا واردات آزاد باشد و تولید ملی ممنوع؟ اسكندری همزمان با باز كردن دروازه‌های واردات، جلوی تولید ملی را گرفت و پژوهشگران را اخراج كرد و محصول تولید ملی را به نابودی كشاند و امروز هم به جای اینكه پاسخگوی اقدامات و تصمیماتش باشد، فرار به جلو را انتخاب كرده و به یازده مرجع حكومتی و ملی، از جمله به بیت رهبری، نامه نوشته است تا مساله را امنیتی كند و داخل این گرد و غبار، عقب‌ماندگی ما در زمینه فناوری تراریخته در حوزه كشاورزی مغفول بماند و كسی به او نگوید كه تصمیمات جنابعالی باعث شده كه ما امروزه سالانه ٥ میلیارد دلار محصولات تراریخته وارد كشور كنیم. در واقع كسانی كه در پانزده سال گذشته در برابر واردات محصولات تراریخته سكوت كرده بودند، امروز در مقابل تولید ملی این محصولات قیام كرده‌اند.
اینكه یك ژن خارجی را به یك جاندار زنده تزریق كنیم تا ویژگی‌های جدیدی پیدا كند، الان در ایران فقط در حوزه كشاورزی انجام می‌شود یا در پزشكی هم رایج است؟
در پزشكی هم انجام می‌شود. ضمناً تزریق فقط یك راه این كار است كه منحصراً در مورد حیوانات صورت می‌گیرد؛ مثلاً وقتی كه می‌خواهیم ماهی یا قورباغه تراریخته تولید كنیم. اما در سایر موجودات، مثلاً گیاهان، انتقال ژن صورت می‌گیرد نه تزریق ژن.
انتقال ژن خارجی به حیوانات، الان در ایران اوضاعش چگونه است؟
این كار در پژوهشگاه رویان، انستیتو پاستور و پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیك با موفقیت صورت می‌گیرد.
این كار دقیقاً چه فایده‌ای دارد؟
ما اگر یك بز داشته باشیم كه در شیرش پروتئین‌هایی تولید شود كه برای زنده ماندن افراد بسیار موثر است، شیر این بز یك داروی نوتركیب محسوب می‌شود. این بز در بهترین شرایط زندگی می‌كند و شیرش هم صرف درمان بیماران می‌شود. یعنی یا مستقیماً یك لیوان شیر این بز را به فرد بیمار می‌دهند تا بخورد، یا اینكه پروتئین شیر این بز را جدا می‌كنند و آن را به عنوان دارو به بیمار می‌دهند.
شیر این بزها وارد بازار لبینات نمی‌شود.
نه، فقط استفاده دارویی دارد. یا مثلاً بیماری ورم پستان در گاو، جدا از اینكه درد زیادی برای حیوان دارد، چون دستگاه شیردوش را هم آلوده می‌كند، ظرف مدت كوتاهی تمام آن گله و گاوداری را آلوده می‌كند. برای اینكه چنین اتفاقی نیفتد، به گاوها آنتی‌بیوتیك می‌دهند. این آنتی‌بیوتیك به شیر راه پیدا می‌كند و وارد غذای ما می‌شود. در نتیجه ممكن است باكتری‌های بیماری‌زای مقاوم به آنتی‌بیوتیك پدید آیند و ما دیگر نتوانیم بیماری حاصل از آنها را درمان كنیم. اگر ما بتوانیم گاو تراریخته تولید كنیم (كه این كار در دنیا انجام شده است) كه دچار ورم پستان نشود، اولاً خود گاو دیگر زجر نمی‌كشد، ثانیاً گاودار هزینه كاهش شیر و خرید و مصرف آنتی‌بیوتیك را متحمل نمی‌شود، ثالثاً آنتی‌بیوتیك وارد شیر گاو نمی‌شود، رابعاً باكتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیك در بدن انسان به وجود نمی‌آیند و زندگی ما سالم‌تر و گوشت و لبنیات هم ارزان‌تر خواهد بود.
باكتری‌های تراریخته ظاهراً در جلوگیری از انتقال ویروس اچ.آی.وی هم موثرند و آنها را «كاندوم‌های زنده» نامیده‌اند.
از لحاظ تئوریك بله، چنین امكانی وجود دارد. یعنی می‌توان جلوی تكثیر برخی ویروس‌ها را با استفاده از مهندسی ژنتیك گرفت.
شبیه‌سازی در ایران در چه وضعی قرار دارد؟
این كارها را هم بیشتر پژوهشگاه رویان انجام داده است. الان این كار به صورت روتین در ایران انجام می‌شود و برخی دامداران بزهای بسیار گران‌قیمتی را تحویل پژوهشگاه رویان می‌دهند تا شبیه‌سازی شوند. من گزارش این اقدامات را در چند كشور خارجی ارایه كردم كه همه از پیشرفت‌هایی كه در این زمینه در ایران صورت گرفته، متعجب شدند.
اولین گوسفند حاصل از شبیه‌سازی، در سال ١٩٩٧ تولید شد. در ایران چند سال است كه شبیه‌سازی حیوانات انجام می‌شود؟
در ایران بیش از پانزده سال است كه این كار انجام می‌شود. ما قبلا در زمینه مهندسی ژنتیك برنج هم از همه دنیا جلوتر بودیم ولی به لطف فناوری‌هراسی‌های وزیر جهاد كشاورزی دولت نهم (اسكندری) و سایر اعوان و انصار احمدی‌نژاد، پیشتازی و جایگاه خودمان را از دست دادیم.
شبیه‌سازی گاو و گوسفند دقیقاً چه فایده‌ای دارد؟
گاهی شما ممكن است بتوانید موجودی را كه منقرض شده و فقط كمی از پوست یا لاشه آن باقی مانده، شبیه‌سازی كنید. پس ایجاد و احیای گونه‌های منقرض شده، یكی از اهداف شبیه‌سازی است. دوم اینكه، با شبیه‌سازی می‌توان یك گاو یا گوسفند دارای كیفیت مطلوب را تكثیر كرد. یعنی از یك گوسفند باكیفیت، هزار گوسفند باكیفیت تولید كرد. البته به شرطی كه این كار در این ابعاد روتین شود. گوسفند مطلوب هم یعنی گوسفندی كه مثلاً شیر زیادی می‌دهد، دوقلوزا است و عمر بیشتری می‌كند.
شبیه‌سازی انسان ممكن است یا خیالبافی علمی است؟
از نظر تئوریك ممكن است. حتی شركتی به نام كلوناید در امریكا، حدود بیست یا پانزده سال پیش اعلام كرد چنین كاری انجام داده است ولی صحت و سقم این ماجرا در هاله‌ای از ابهام باقی مانده است؛ چونكه بعدها این شركت اعلام كرد به دلایل حقوقی و اخلاقی نمی‌تواند درباره فعالیت‌هایش اطلاع‌رسانی كند. فقط گفت همین قدر بدانید كه ما داریم انسان‌هایی را با شبیه‌سازی تولید می‌كنیم. معلوم هم نیست ادعاهای این شركت درست بوده باشد. به هر حال در هیچ جای دنیا چنین كاری انجام نمی‌شود. نه لزوماً به دلیل منع‌های اخلاقی و دینی؛ بلكه چون دانشمندان هنوز قانع نشده‌اند كه این كار برای جنین‌ها و انسان‌های تولیدشده عاری از خطر است.
شبیه‌سازی انسان دقیقا یعنی چه؟ یعنی قبل از اینكه بچه‌دار شویم می‌توانیم با شبیه‌سازی، ویژگی‌های فرزندمان را تا حد زیادی تعیین كنیم؟ یا اینكه می‌توانیم از پوست یك آدم مرده، فردی دقیقا شبیه او تولید كنیم؟
هر دو. كسانی كه از شبیه‌سازی دفاع می‌كنند، می‌گویند فرض كنید پدر و مادری تك‌فرزندشان را از دست می‌دهند و به‌شدت اندوهگین‌اند. حالا ما با شبیه‌سازی، همان بچه را با همان ویژگی‌ها بازسازی می‌كنیم.
یعنی DNA آن فرزند مرده را از بدنش می‌گیرند و عیناً شبیه او را تولید می‌كنند؟
بله، با استفاده از سلول‌های پوستی، سلول جنین همان بچه را تولید می‌كنند و سلول جنین را در رحم مادر می‌كارند تا دوباره همان بچه با همان ویژگی‌ها تولید شود. چنین كاری نظراً ممكن است ولی هنوز در هیچ جای دنیا انجام نمی‌شود.
اینكه قبل از تولد فرزندمان، رنگ چشم و موی او را تعیین كنیم، امكان‌پذیر است؟
خیر، به نظر من هنوز چنین امكانی وجود ندارد. من هنوز مورد موفقی از این كار را ندیده‌ام. از مقام معظم رهبری در این زمینه استفتا شده است كه آیا می‌توان با مهندسی ژنتیك، رنگ پوست و رنگ چشم جنین را تغییر داد؟ ایشان هم فتوا داده‌اند فی‌نفسه مجاز است و اشكالی ندارد.
فقها با این كار كه از DNA یك انسان مرده، شبیه او را تولید كنیم مخالفند؟
من فتوایی دال بر مخالفت با چنین كاری، از هیچ فقیهی ندیده‌ام.
حالا فرض كنید كسی مرد و ما با شبیه‌سازی، كپی او را تولید كردیم. آیا شخصیت این دو نفر هم یكسان خواهد بود؟
لزوماً نه. قطعاً از نظر خصوصیات فیزیكی‌اش شباهت بسیاری به آن فرد از دست رفته داشته باشد. ولی چون دست كم رفتار پدر و مادرش در اثر افزایش سن تغییر كرده، قطعاً شخصیت او دقیقاً مثل شخصیت فرزند قبلی نیست. ضمناً ممكن است محیط زندگی او هم عوض شده باشد. بگذریم كه با گذشت زمان، زمانه هم عوض می‌شود و این تغییر، مهر خودش را بر شخصیت آدم‌ها نیز می‌زند. به هر حال ممكن است قدری روحیات این دو نفر فرق داشته باشد. شخصیت انسان ناشی از سه عامل است: تاثیر ژن‌ها، تاثیر محیط، واكنش ژن با محیط.
اینكه از DNA یك نفر، فردی كاملا شبیه او را تولید كنیم، این سوال اساسی را پیش می‌آورد كه آیا ما این‌جا واقعا با دو انسان مواجهیم یا با یك انسان؟!
با دو انسان. ولی چون این امور هنوز مصداق خارجی ندارد، طرح این مباحث زودهنگام است. ما باید با استفاده از مهندسی ژنتیك غذا و دارو و بهداشت مردم را تامین كنیم.
درباره ژن خوب و ژن بد هم توضیح می‌فرمایید؟ علم می‌گوید كه چنین چیزی داریم. بله؟
بله. طبیعتاً ژن‌هایی داریم كه در انسان‌های سالم وجود دارند ولی گاهی ژنی هم داریم كه یك حرفش تغییر كرده و موجب انبوهی از مشكلات و بیماری‌ها برای یك فرد و خانواده او می‌شود. به همین دلیل است كه مراجع تقلید ما اجازه داده‌اند كه بعضی از این نارسایی‌ها قبل از اینكه روح در جنین دمیده شود، شناسایی شوند. این‌جا تنها جایی است كه مجوز سقط جنین از سوی مراجع تقلید صادر شده و الان هم اجرا می‌شود. معنای این كار این است كه آن جنین دارای ژن بد بوده و به همین دلیل اجازه نمی‌دهند به دنیا بیاید و خودش رنج بكشد و خانواده و جامعه را هم رنج بدهد.
ژن بد یعنی ژن خطرناك؟
می‌تواند خطرناك باشد یا كیفیت‌های بدی داشته باشد. مثلا در سیب‌زمینی ژن‌هایی وجود دارند كه اگر سیب‌زمینی را سرخ كنیم، در آن آكریل آمید به وجود می‌آید كه ماده‌ای صد در صد سرطان‌زا است. به همین دلیل می‌گویند سیب‌زمینی را زیاد سرخ نكنید. ژن‌های بد در سیب‌زمینی، منجر به تولید آكریل آمید در این محصول می‌شود. ما می‌توانیم این ژن‌های بد را خاموش كنیم یا تغییراتی در آنها ایجاد كنیم كه بشوند ژن خوب.
پس می‌توان گفت ژن بد ژنی است كه ممكن است برای آن ارگانیسم خطرناك باشد.
خطرناك یعنی كشنده. یا یعنی ژنی كه تولید بیماری می‌كند. ولی ژن بد ممكن است فقط یك ویژگی منفی در انسان تولید كند و منجر به مرگ یا بیماری آدم نشود. مثلاً طاسی سر در مردان، خطرناك نیست ولی كسی دوست ندارد طاس باشد. طاسی سر محصول ژن بد است.
ژن موجد طاسی را در دوره جنینی باید اصلاح كرد بعدتر هم ممكن است؟
الان چنین كاری انجام نمی‌شود. فقط به صورت تئوریك مطرح است. اگر با آزمایشات مولكولی معلوم شود جنینی ژن بد دارد، اگر آن ژن خطرناك باشد، چنانكه گفتم، جنین را سقط می‌كنند. یعنی فعلاً در عمل اصلاح ژن در جنین صورت نمی‌گیرد و فقط گاهی خود جنین را نابود می‌كنند.
كسی كه دانشمندان ژن‌های او را بررسی نكرده‌اند، اگر مدعی شود ژن خوب دارد، حرفش به لحاظ علمی بی‌ارزش است؟
داری به سمت سیاست می‌روی و شیطنت می‌كنی!
شما به عنوان یك دانشمند می‌توانید بگویید این گیاه ژن خوب دارد...
بله، من می‌توانم بگویم. درباره انسان‌ها هم یك دانشمند پس از مطالعه می‌تواند بگوید كه ژن‌های خوب یا ژن‌های بد دارند. ولی ژن خوب به تنهایی كافی نیست. پسر نوح هم ژن خوب داشت اما با بدان بنشست و خاندان نبوتش گم شد. پس ژن خوب صحت دارد اما محیط و تاثیر متقابل محیط و ژن هم بسیار مهم است. عامه مردم ممكن است كسی را دارای ژن خوب بدانند اما نظر دقیق و علمی پس از آنالیز مولكولی معلوم می‌شود.
پس اگر من مدعی شوم ژن خوب دارم، حرفم لزوماً اعتبار علمی ندارد.
(با خنده) راجع به این موضوع نمی‌توانی از من حرف بكشی!
انسان ریخته، انسان فردا
تراریخته فرآیند انتقال یك ژن خارجی به جانداران زنده است. در اثر این انتقال ژن، جاندار ویژگی جدیدی پیدا می‌كند و این ویژگی جدید به فرزندانش هم منتقل می‌شود. چنین جاندارانی را جانداران تراریخت می‌گویند. این انتقال گاهی مسیری معكوس دارد. یعنی همیشه یك یا چند ژن خارجی به ژنوم طبیعی جاندار اضافه نمی‌شود بلكه گاهی یك یا چند ژن از ژنوم طبیعی آن موجود زنده حذف می‌شود. فرآیند حذف ژن‌های یك جاندار را فروریخته می‌نامند. تراریخته و فروریخته، هر دو، با هدف اصلاح ژنتیكی موجودات زنده انجام می‌شوند و جانداران برآمده از این فرآیندها را، جانداران تراریخت یا فروریخت می‌خوانند. اصلاح ژنتیكی از طریق این دو فرآیند، تاكنون فقط بر روی حیوانات و گیاهان انجام شده است. اگر آزمایشات احتمالی پشت پرده را نادیده بگیریم، سوال این است كه انسان‌های تراریخته و فروریخته چه زمانی از تالار اسرارآمیز مهندسی ژنتیك به جهان خارج قدم می‌گذارند؟
منبع: اعتماد
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید