تکریم بانوی محقق در حلقه اهل فرهنگ

1396/8/3 ۰۸:۲۹

اهالی کتاب در حالی بیش از سه دهه فعالیت منصوره اتحادیه در حوزه کتاب را گرامی داشتند که این بانوی محقق به همگان توصیه کرد با مطالعه پستی- بلندی‌هایی که سرزمین‌مان پشت سر گذاشته به درک بهتری از گذشته برسند؛ مطالعه‌ای که در نهایت به علاقه‌مندی هر چه بیشتر هر یک از ما به کشورمان می‌انجامد. عصردوشنبه مؤسسه خانه کتاب میزبانی جمعی از استادان و پژوهشگرانی را بر عهده داشت که همگی برای گرامیداشت سال‌ها تلاش و فعالیت منصوره اتحادیه در حوزه تاریخ و همچنین تربیت نسلی از پژوهشگران این بخش از فرهنگ گرد هم آمده بودند.

    
گرامیداشت منصوره اتحادیه به پاس چند دهه فعالیت در عرصه تاریخ برگزار شد
 

مریم شهبازی: اهالی کتاب در حالی بیش از سه دهه فعالیت منصوره اتحادیه در حوزه کتاب را گرامی داشتند که این بانوی محقق به همگان توصیه کرد با مطالعه پستی- بلندی‌هایی که سرزمین‌مان پشت سر گذاشته به درک بهتری از گذشته برسند؛ مطالعه‌ای که در نهایت به علاقه‌مندی هر چه بیشتر هر یک از ما به کشورمان می‌انجامد. عصردوشنبه مؤسسه خانه کتاب میزبانی جمعی از استادان و پژوهشگرانی را بر عهده داشت که همگی برای گرامیداشت سال‌ها تلاش و فعالیت منصوره اتحادیه در حوزه تاریخ و همچنین تربیت نسلی از پژوهشگران این بخش از فرهنگ گرد هم آمده بودند.
در ابتدای این مراسم که پیشکسوتانی همچون ژاله آموزگار، کریم مجتهدی، نجفقلی حبیبی، حورا یاوری و محمود دعایی در آن حضور داشتند، مجید غلامی جلیسه، مدیر عامل مؤسسه خانه کتاب ضمن قدردانی از سال‌ها تلاش منصوره اتحادیه در حوزه تاریخ گفت: «اتحادیه از کسوت استادی، قدم به عرصه‌ نشر گذاشت؛ نشر پرباری که امروز جامعه ما بویژه جامعه تاریخ‌پژوهان مدیون تلاش‌های اوست.»
نزدیک به 34 سال از تأسیس نشر«تاریخ ایران» به همت اتحادیه می‌گذرد و این در حالی است که او در این مؤسسه موفق به انتشار بیش از 200 عنوان کتاب شده است. نکته جالب توجه درباره کتاب‌های مذکور این است که در شرایط نامطلوب نشر کشورمان بیش از یک سوم این آثار به چاپ‌های بعدی رسیده‌اند. اتحادیه بیش از 95 درصد نوشته‌های خودش را هم در مؤسسه‌ای که مدیریت آن را بر عهده دارد منتشر کرده است.
یکی ازمهم‌ترین ویژگی‌هایی که اغلب حاضران در این مراسم در ارتباط با اتحادیه گفتند تلاشی ست که طی چندین دهه در تربیت نسل جدیدی از پژوهشگران عرصه تاریخ انجام داده است.جلیسه نیز ضمن تأکید بر این نکته ادامه داد:«منصوره اتحادیه علاوه بر شاگردپروری ثابت کرد که کار سترگ را، خانم‌ها خیلی بهتر از آقایان می‌توانند انجام دهند. اگر تلاش‌های این تاریخ‌نگار در نقش پژوهشگر، استاد، راهنما و ناشر نبود، بسیاری از اتفاقات تاریخ ما در گوشه کتابخانه‌ها باقی می‌ماند.»
به گفته بسیاری از استادان عرصه تاریخ، تلاش‌های شبانه روزی این بانوی محقق و استاد دانشگاه منجر به آن شده که اطلاعات بسیار ارزشمندی از دل تاریخ کشورمان را در اختیار داشته باشیم، اطلاعاتی که به گفته جلیسه می‌توان مبنای پژوهش‌های بسیاری باشد.
یک تهران شناس برجسته
بعد از سخنرانی کاوه بیات، پژوهشگر حوزه تاریخ معاصر درباره تلاش‌ها و تجربیات اتحادیه در حوزه تاریخ نگاری، غلامرضا امیرخانی، معاون کتابخانه ملی ایران هم گفت:«اتحادیه کتابی دارد با عنوان «زندگی باید کرد» که رمانی درباره نسل‌هایی از زنان ایران است. من معتقدم هرکس این کتاب را بخواند دغدغه‌های او، یعنی تاریخ معاصر ایران و زن بودن و قدرتمندی زنان برای اثبات این موضوع را می‌تواند مشاهده کند.» امیرخانی همچنین با تأکید بر این نکته که رمان «زندگی باید کرد» اثری است که در آن شهر تهران به‌عنوان زندگی اتحادیه به شکلی دقیق و علمی شرح داده شده گفت:«بی‌شک اتحادیه یک تهران شناس برجسته است که ارتباط بسیار خوبی با خاندان‌های معروف تهران و ایران داشته و دارد. بر مبنای همین ارتباط‌ها هم به اطلاعات و اسناد باارزشی دسترسی پیدا کرده که از جمله آنها می‌توان به انتشار خاطرات باقر کاظمی در پنج جلد اشاره کرد. این کتاب سند مهمی درباره فعالیت‌های باقر کاظمی در وزارت امورخارجه و دوره پهلوی است.»
در خلال سخنرانی‌هایی که در این مراسم انجام شد اغلب بر این نکته تأکید کردند که اتحادیه دست به کارهایی زده که یا برای نخستین بار انجام گرفته‌اند یا اینکه دیگر کسی در آن زمینه کاری انجام نداده است، آنچنان که امیرخانی هم با قاطعیت گفت که اطمینان دارم تا به امروز هیچ کار ضعیفی در آثار ایشان ندیده‌ام.
 

نقش مهم اتحادیه در کیفیت کار پژوهندگان تاریخی
بعد از سخنرانی امیرخانی پیام علی قیصری، استاد دانشگاه سن دیه گو و سردبیر مجله«Iranian Studies» نیز در ارتباط با مراسم گرامیداشت منصوره اتحادیه خوانده شد. در بخشی از پیام قیصری آمده بود: «شماری از اسناد تاریخ سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران که تا پیش از تشکیل دولت مدرن به‌علت نبود یا کمبود بایگانی‌های دولتی و اداری، هنوز نزد برخی از خانواده‌ها موجود بود، طی سالیان گذشته به‌همت دکتر اتحادیه و همکاران او در نشر تاریخ ایران تصحیح و منتشر شدند.»
آن طور که در پیام این استاد دانشگاه سن دیه گو آمده بود، نشر این اسناد به طور مستقیم نقش مهمی بر کیفیت کار پژوهندگان تاریخی، چه در ایران و چه در خارج از کشور ایفا کرده است. قیصری ویژگی‌ دیگر پژوهش‌های اتحادیه و کارنامه نشر تاریخ ایران را گستردگی زمینه و تنوع اسناد و مطالبی عنوان کرد که در سال‌های گذشته عرضه شده‌اند.
در بخش دیگری از پیام قیصری آمده: «این متون هم گوشه‌هایی از روابط درونی اقشار و اصناف اجتماعی را نشان می‌دهند و هم کمک می‌کنند تا پیوندهای متنوع در میان گروه‌های اجتماعی را بهتر بشناسیم. این اسناد همچنین تصویر روشنی از ذهنیت و زبان اداری و تجاری و همچنین سبک و سیاق نگارش در تنظیم اسناد را به پژوهنده عرضه می‌کنند و در مجموع برای شناخت بهتر و جامع‌تری از تاریخ ایران مفید هستند.»
سید علی آل داود، عضو شورای علمی مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی هم یکی دیگر از افرادی بود ضمن اشاره به برخی از فعالیت‌های اتحادیه سال‌ها تلاش و ممارست او در تحقیق و پژوهش‌های تاریخی را گرامی داشت.
 

 نیاز جوامع به اطلاع از تاریخ
منصوره اتحادیه هم به‌عنوان آخرین سخنران مراسمی که برای گرامیداشت او برپا شده بود پشت میکروفن رفت و گفت: «هر جامعه‌ای احتیاج به دانستن تاریخ دارد تا ارتباط خود را با سایر جوامع بشناسد. تاریخ هم از جنبه‌های کاربردی و هم از جنبه‌های احساسی‌اش مهم است.» او به سی و پنج سال فعالیتش در حوزه تحقیق و تألیف اشاره کرد و گفت: «بعد از سال‌ها تحقیق و تألیف متوجه شدم که در این مدت در چه ماجراهای هیجان‌انگیزی حضور داشتم، با چه بزرگانی آشنا شدم و تاریخ ما چه پستی و بلندی‌هایی داشته است، در واقع در این مدت تاریخ را احساس کردم.»
این استاد دانشگاه و پیشکسوت عرصه نشر تاریخ بعد از اشاره به برخی کتاب‌های منتشر شده در مؤسسه «نشر تاریخ» افزود: «هر جامعه‌ای احتیاج به دانش تاریخ دارد تا ارتباطش را با سایر جوامع و فرهنگ‌ها بشناسد ولی تاریخ جریان دیگری هم دارد که احساسی و شاعرانه است که لذت‌بخش هم هست. در هر حال از نظر من، بهترین درسی که می‌توانیم از تاریخ بگیریم این است که گذشته را بفهمیم و هرچه بیشتر از گذشته بدانیم به آب و خاکمان بیشتر علاقه‌مند می‌شویم.»

تربیت نسلی از پژوهشگران تاریخ / جمشید کیانفر- پژوهشگر تاریخ، مصحح و نسخه پژوه
تأسیس انتشارات «نشر تاریخ» یکی از وجوه کاری مهم منصوره اتحادیه به شمار می‌آید چرا که این مؤسسه افزون بر کار نشر به یکی از مراکز تحقیقاتی مهم تاریخ کشورمان هم تبدیل شده است. خانم اتحادیه در خلال راه‌اندازی این مؤسسه دست به حمایت و تربیت افراد متعددی در حوزه تاریخ زد، افرادی که امروزهر یک به نامی مطرح در این حوزه تبدیل شده‌اند. صادق سجادی هم یکی از این افراد شاخص است که معاونت پژوهشی و فرهنگی مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، یکی از مراکز مهم در زمینه تاریخ  را بر عهده دارد. این یک نمونه را گفتم تا بدانید ایشان چه نقشی در تربیت نسل پژوهشگران مطرح ایفا کرده، اقدام ارزشمندی که در تمام چند دهه‌ای که از تأسیس مؤسسه انتشاراتی‌اش می‌گذرد، همراه با کار تدریس در دانشگاه و اداره «نشر تاریخ» ایران انجام داده است. ضرب المثل«مشک آن است که خود ببوید، نه آنکه عطار بگوید» هم حکایت خانم اتحادیه است و من ترجیح می‌دهم به جای تعریف و تمجید از ایشان شما را به آثار منتشر شده و فعالیت‌هایی که طی چندین دهه انجام داده ارجاع بدهم. او بی‌شک در چند حوزه تدریس، تألیف، ترجمه و همچنین تصحیح متون و اسناد قدیمی صاحبنام است. نکته جالب توجهی که درباره‌اش می‌توانم بگویم این است که هر گاه دست به تحقیق درباره موضوعی زده خودش هم در تألیف منابع مورد نیاز موضوع مورد تحقیقش نقش مهمی داشته است. آنچنان که تقریباً محال است دست به تحقیق درباره تاریخ قاجار و معاصر بزنید اما از مراجعه به آثار تألیفی، ترجمه شده و همچنین تصحیح‌های ایشان بی‌نیاز باشید. اغلب فعالان عرصه تاریخ در یک یا دو حوزه مشخص تخصص دارند و تخصص اصلی خانم اتحادیه هم در  دو حوزه مشروطه و قاجار است، کارهای متعدد و ارزشمندی که در این بخش از تاریخ انجام داده آنقدر با اهمیت هستند که می‌توان گفت خانم اتحادیه حق بسیاری بر گردن فعالان عرصه تاریخ دارد.

منبع:ایران