مختاریم یا مجبور؟ / علی اکبر سیاسی

1396/5/8 ۰۹:۱۸

چنانکه حضار محترم می دانند«جبر و اختیار» از دیر زمان میان فلاسفه و حکماء موضوع بحث و گفت و گو بوده و هنوز هم هست. گروهی از ایشان جبری مذهب هستند و جمعی به اختیار اعتقاد دارند. برای عده ای از جبری مذهبان همۀ امور عالم پیش بینی شده و مقدرند، یعنی مستقیماً از مشیت الهی ناشی شده اند یا از نیروهائی نامعلوم و مرموز به وجود آمده اند و به هر حال بشر در ظهور و بروز آنها هیچ گونه تأثیر و دخالت ندارد.

چنانکه حضار محترم می دانند«جبر و اختیار» از دیر زمان میان فلاسفه و حکماء موضوع بحث و گفت و گو بوده و هنوز هم هست. گروهی از ایشان جبری مذهب هستند و جمعی به اختیار اعتقاد دارند. برای عده ای از جبری مذهبان همۀ امور عالم پیش بینی شده و مقدرند، یعنی مستقیماً از مشیت الهی ناشی شده اند یا از نیروهائی نامعلوم و مرموز به وجود آمده اند و به هر حال بشر در ظهور و بروز آنها هیچ گونه تأثیر و دخالت ندارد.

بنابر این نظر هیچیک از افعال ما به اراده و اختیار از ما سر نمی زند، بلکه ما مجبور به اجرای آنها هستیم. پس اینکه شما چندی پیش به اصفهان رفته اد یا فلان معامله را کرده اید یا امروز به این مجلس آمده اید هرچند که ظاهراً این اعمال را به اراده و اختیار خود به جا آورده اید ولی در واقع بازیچه و آلت بوده اید و اراده ای فوق ارادۀ بشری و نیروئی نامرئی شما را به حرکت درآورده است. باری من و شما در رفتار خود حکم عروسکهای خیمه شب بازی را داریم و به ارادۀ غیر در حرکت هستیم.

دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال پانزدهم، فروردین 1347 شماره 4 (پیاپی 62)

دریافت مقاله

منبع: پرتال جامع علوم انسانی