قدر زر، زرگر شناسد/قدر گوهر، گوهری

1396/2/12 ۱۰:۳۰

امروز از آنها به‌عنوان مفاخر یاد می‌کنند. همان عالمان و اندیشمندانی که از گذشته مایه فخر و مباهاتند. مفاخر علمی و فرهنگی، اندیشمندان و عالمانی که از دل فرهنگ ایرانی آمده‌اند و آوازه آثارشان در دنیا پیچیده است و ما به‌عنوان ایرانی در گوشه و کنار دنیا با همین مفاخر، به خود می‌بالیم. به قول استاد مهدی محقق که به پدر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران مشهور است:«اگر مفاخر و اندیشمندان کشور بدرستی به جوانان معرفی نشوند، آنان افراد خارج از کشور را به‌عنوان الگو برمی‌گزینند که با فرهنگ ما همخوانی ندارند.»

برش

توفیق سبحانی، استاد زبان وادبیات فارسی:  فکر می‌کنید محمد معین شبی خوابید و صبحگاه دکتر معین شد؟ این‌طور نیست. معین آنقدر در محضر بزرگان نشست و به قول قدما دود چراغ خورد تا معین شد. بزرگداشت مفاخر فرهنگی و علما و بخصوص بزرگداشت‌نامه آنها باعث می‌شود جوانان و دانشجویان بدانند که آن عالم چه مراحلی طی کرده تا به این درجه رسیده است.کسی که آرامگاه حافظ را زیارت می‌کند می‌فهمد که حافظ آدم بزرگی بوده است. عبدالله انوار را مردم باید بشناسند.چون او یک تنه حامل چندین دانش ظریف و دشوار است. انوار که راه می‌رود مثل تمام انسان‌هاست ولی وقتی از ایشان سؤال می‌کنند یک عمر برای علم و دانش گذاشته است. بنابراین اگر جوانان می‌خواهند جای آدم‌های بزرگ را بگیرند باید مجلس استادان و عالمان و مفاخر فرهنگی بنشینند. برای انوار بزرگداشت چه نفعی دارد؟ قطعاً این منفعت برای کسانی است که آنجا حضور دارند و زندگینامه او را مطالعه می‌کنند و می‌فهمند که انوار و امثال او بی‌دلیل به‌عنوان مفاخر نیامده‌اند.

امروز از آنها به‌عنوان مفاخر یاد می‌کنند. همان عالمان و اندیشمندانی که از گذشته مایه فخر و مباهاتند. مفاخر علمی و فرهنگی، اندیشمندان و عالمانی که از دل فرهنگ ایرانی آمده‌اند و آوازه آثارشان در دنیا پیچیده است و ما به‌عنوان ایرانی در گوشه و کنار دنیا با همین مفاخر، به خود می‌بالیم. به قول استاد مهدی محقق که به پدر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران مشهور است:«اگر مفاخر و اندیشمندان کشور بدرستی به جوانان معرفی نشوند، آنان افراد خارج از کشور را به‌عنوان الگو برمی‌گزینند که با فرهنگ ما همخوانی ندارند.»
مراسم تکریم اندیشمندان و مفاخر فرهنگی در ایران از سال 1355 شروع شد. استاد محقق از خاطرات مجلس تجلیل از استاد جلال‌الدین همایی می‌گوید: «ایشان که تا روز بازنشستگی از خانه بیرون نیامده بود از دیدن جمعیتی که برای تجلیل از او آمده بودند خوشحال شد. شاگردان او به پابوسی استاد آمده بودند. من معتقد بودم این مجالس بر نسل جوان تأثیر می‌گذارد. ما از بی‌احترامی به اهل علم نتیجه‌ای نمی‌گیریم. در فرهنگ ما تجلیل از اهل علم نهادینه شده است.»
پس از انقلاب هم این تکریم‌ها ادامه داشت اما زمانی به اوج خود رسید که ریاست چنین نهادی به اهلش یعنی مهدی محقق که خود جزو مفاخر علمی وفرهنگی است سپرده شد. توفیق سبحانی مولوی پژوه و استاد زبان و ادبیات فارسی به «ایران» می‌گوید: «دکتر محقق یکی از نام آورترین استادان ادبیات کشورند هم اهل حوزه بودند و هم اروپا دیدند و در دانشگاه‌های کانادا، انگلستان و لندن تدریس کردند. خاورشناسان نامی دیدند و بالاتر از اینها عاشق فرهنگ کشورند.»

انجمن آثار و مفاخر فرهنگی از دوره وزارت عطا‌ء‌الله مهاجرانی به مهدی محقق سپرده شد. محقق درباره فعالیت این انجمن می‌گوید: «این انجمن از 80 سال پیش (سال 1304) برای تکریم مفاخر تأسیس شد و رئیسش محمدعلی فروغی بود که کتابش سیر حکمت در اروپا هنوز از جمله کتاب‌های منبع است. در حدود 600-500 کتاب در این انجمن به چاپ رسیده است که تعدادی از آنها در دوره ریاست من به چاپ رسیده است. یکی بزرگداشت‌هایی بود که برای مفاخر و بزرگان برگزار می‌کردیم و در کنار آن بزرگداشت‌نامه آن را چاپ می‌کردیم. در مدتی که من رئیس انجمن بودم 106 بزرگداشت‌نامه چاپ کردیم. این مفاخر و بزرگان شامل علما و روحانیون، استادان دانشگاه، برخی هنرمندان، بزرگان اهل تسنن ازمیان هموطنان کرد زبان و نیز بانوان فرهیخته بودند.از دیگر اقدامات انجمن این بود که هر ماه 2 کتاب در حوزه تاریخ، فرهنگ و ادب تألیف و چاپ می‌شد.»

فعالیت انجمن آنقدرها بود که به قول استاد محقق 106 نفر ازمفاخر بزرگ ایرانی تکریم شدند و در کنارش کتاب این بزرگان به چاپ رسید. تا جوانان نیز با مفاخر کشورشان بدرستی آشنا شوند.کار انجمن بخوبی پیش می‌رفت تا اینکه در زمان دولت دهم ریاست این انجمن تغییر کرد و آقای محمد جواد ادبی از طرف وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت رئیس انجمن شد. طی ریاست چهار ساله او فقط 18 بزرگداشت برگزار شد و به قول دکتر محقق «انتشارات و مجله در این دوره متوقف شد و دیگر اهدافی که ما در انجمن دنبال می‌کردیم در آنجا نبود.»
استاد توفیق سبحانی درباره آن چهار سال که ریاست انجمن تغییر کرد، می‌گوید: «در آن دوره چون دانش و بینش دکتر محقق در میان نبود، ریاست انجمن بسان پله‌ای برای ترقی فرض می‌شد و متأسفانه برای افرادی بزرگداشت گرفته می‌شد که جزو مفاخر علمی و فرهنگی کشور نبودند. یادم می‌آید برای فردی که نامش را هم نمی‌گویم بزرگداشتی گرفتند. جمعیت زیادی آمده بودند تا بدانند که چرا برای فردی که مطالب بی‌سر و تهی نوشته بزرگداشت می‌گیرند؛ در حالی که دکتر محقق چنین نظری نداشتند. ایشان به خاطر اعتبار و ارزشی که برای مفاخر ایرانی قائل بودند این کار را انجام می‌دادند.» مرحوم منوچهر مرتضوی در نامه‌ای سلام خود را به دکتر محقق این‌گونه رساندند: «به دوست دیرین و ارجمندم دکتر مهدی محقق که از دهه‌ها پیش تاکنون عاشقانه و دلیرانه در عرصه پهناور تحقیقات ایرانی و اسلامی بی‌هیچ تظاهر و غرور به گسترش ایمان و فرهنگ باعظمت ایران خدمت کرده‌اند و از یادگارهای بسیار معدود سواران رفته محسوب می‌شوند، سلام مخلصانه بنده را برسانید و از اینکه بنده را هرگز فراموش نکرده و به یادآوری و پیامی دلم را شاد کرده‌اند صمیمانه سپاسگزارم.»
پس از رکود و کسادی کار انجمن مفاخر، با آمدن دولت یازدهم و تکیه علی جنتی بر صندلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی 92 و انتخاب دوباره مهدی محقق جان دوباره‌ای به انجمن آثار و مفاخر بخشیده شد. از آن تاریخ تا مراسم تکریم محقق تاکنون برای 37 نفر ازمفاخر تراز اول کشور بزرگداشت برگزار شده است. 37 شخصیتی که هر یک به‌خاطر تواضع و فروتنی حاضر به گرفتن مراسم نبودند اما با تلاش‌های انجمن و ایشان بزرگداشت‌هایی برای تکریم آنها برگزار شد. توفیق سبحانی در این باره می‌گوید: «خیلی‌ها می‌خواهند در صف اول این‌گونه مراسم‌ باشند اما دکتر محقق به‌دنبال گوهرهای گرانبها و هم فراموش شده بودند. مثلاً بزرگداشت مرحوم حسین علی راشد یا عبدالله انوار که سال‌ها به گرفتن بزرگداشت راضی نمی‌شد اما بالاخره دکتر محقق ایشان را راضی کردند و قرار است سوم خرداد ماه امسال برایشان بزرگداشتی گرفته شود.»حالا هم دکتر حسن بلخاری سکان هدایت تکریم و پاسداشت مقام شامخ مفاخر علمی و فرهنگی کشور را به عهده گرفته است. توفیق سبحانی در مورد ایشان می‌گوید:« او اهل فرهنگ و ادب است و از دکتر محقق برای اداره این انجمن کسب اجازه کرده است و حتی قسم خورده که اگر ایشان اجازه نمی‌دادند بر مسند ریاست انجمن نمی‌نشستند.»

منبع: ایران