انتشار کتاب المشیخه (کنز السالکین)

1395/11/26 ۱۲:۴۵

المشیخة (کنز السالکین)(گنجینۀ خطوط و یادگارنامۀ مشاهیر علمی ایران از سال 845 ـ 1022 هـ . ق) نسخه‌برگردان دستنوشت شمارۀ 2143 کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران

 المشیخة (کنز السالکین)(گنجینۀ خطوط و یادگارنامۀ مشاهیر علمی ایران از سال 845 ـ 1022 هـ . ق) نسخه‌برگردان دستنوشت شمارۀ 2143 کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران

تألیف خاندان حموئی یزدی

نظام‌الدین اسحاق (د: 845 هـ ق.)، نجم‌الدین محمد (د: 885 هـ ق.)، سالک‌الدین محمد اول (زنده در 930 هـ ق.)، مالک‌الدین مؤید (د: 969 هـ ق.)، سالک‌الدین محمد دوم (1022 هـ ق.)

نسخۀ خطى المشیخه (کنز السالکین) مجموعه اجازات و يادداشتهاى دانشمندان و رجال قرن نهم و دهم و نيمۀ اوّل قرن يازدهم است که براى پنج نسل پياپى از خاندان حمّوئيان يزد نوشته شده و حدوداً نمونۀ خط 100 نفر از دانشمندان و مشاهير ايران قرنهاى نهم و دهم و يازدهم را دربر دارد و از نفيس‌ترين نسخ خطى ايران به شمار است. گرد آمدن اين مجموعه از 845 تا 1022 هجرى و روى هم 129 سال به درازا کشيده است و به‌حق مى‌توان آن را گواه 129 سال علم و فرهنگ ايران زمين دانست.

مَشْيَخَة يا مَشيَخة در لغت عرب جمع شيخ است و اهل لغت معمولاً اين دو را مترادف مى‌گيرند، ولى برخى همچون ميرداماد در الرواشح السماویّة بين اين دو فرق قائل شده‌اند. در اصطلاح اهل حديث و درايت، مشیخه عده‌اى از مشايخ روايت را گويند که يک راوى از همۀ آنها حديث يا احاديثى را نقل کرده باشد، و در مصطلح کتابشناسى و ارباب تراجم عبارت از کتابهايى است که دانشمندان، ويژۀ برشمردن مشايخ خويش و سلاسل اجازات آنان و گاه به اضافۀ شرح حالشان و ذکر مشايخ آنان تأليف مى‌کردند و اين نوع کتاب را با عنوان مشيخه مى‌شناختند و کتب متعددى با اين اسم تأليف شده که در مآخذ کتابشناسى معرّفى شده‌اند مانند: مشيخة ابن الفوطى، مشيخة ابن الوشّاء، و مشيخه ابوعلى سرّاد بجلّى کوفى، و همين نوع رسائل در معرفى مشايخ صوفيه و اصحاب طريقت را در مصطلح صوفیۀ ايران کرسى‌نامه گويند.

هرچند اين اثر را نمى‌توان مشيخه‌ای رسمى به شمار آورد، ولى نظر به شباهتش به اين نوع کتاب، مشيخه نام گرفته است.

نسخۀ منحصر به فرد اين اثر جزو کتابخانۀ لطفعلى صدرالافاضل بوده است که آقا بزرگ طهرانى آن را نزد فخرالدين نصيرى در تهران ديده و گزارشى از آن را در الذريعه آورده است (الذريعة 18: 158 رقم  1177). نسخۀ مزبور از کتابخانۀ نصيرى به کتابخانۀ مرکزى دانشگاه تهران منتقل شده و اکنون به شمارۀ 2143 در آنجا نگهدارى مى‌شود (ر.ک: فهرست دانشگاه، ج9، ص 780-801).

مشيخه در اصل، دفترچه‌اى بوده است که نجم‌الدين محمّد حمّوئى يزدى (818 ـ 885) فرزند نظام‌الدين اسحاق حمّوئى (757 ـ 845) فراهم آورده و اجازات استادان و مشايخ خويش را در آن ضبط مى‌کرده است؛ و بهتر بگویيم از اساتيدش مى‌خواسته تا اجازات خويش را در آن بنويسند. و چنانکه از جاى‌جاى کتاب هويداست در سفرهاى پياپى که نجم‌الدين همراه فرزندش سالک‌الدين اوّل به جايهاى دور و نزديک مى‌رفته، اين دفتر را با خويش مى‌برده و به هر ديارى که مى‌رسيده، سراغ مشايخ و علماى آنجا رفته، از آنان مى‌خواسته که اجازۀ مکتوب يا تذکار و يادگارى خويش را در اين بنگارند و اين سنّت زيبا که طیّ پنج نسل در اين خاندان از پدر به پسر رسيده، اين دفتر را به گنجينه‌اى گرانبها از خطوط دانشمندان آن روزگار تبدیل کرده است.

قديم‌ترين اجازتى که درين دفتر ديده مى‌شود تاريخ 27 ذى‌الحجه 845 را داراست و آن اجازۀ مولانا نظام‌الدين اسحاق حمّوئى است (نياى سالک‌الدين اول) به فرزندش نجم‌الدين محمد (پدر سالک‌الدين محمد اول).

و نوترين اجازه، همان اجازۀ صدرالدين محمّد دشتکى (ثانى) است به مالک‌الدين مؤيّد حمّوئى (فرزند سالک‌الدين محمد اول) که به تاريخ رجب 966 در يزد صادر گشته. و نوترين يادداشت اين دفتر يادگارى سيد محمدقاسم حسينى است براى سالک‌الدين محمد (دوم) به تاريخ 1022.

المشیخه کنز السالکین (گنجینۀ خطوط و یادگارنامۀ مشاهیر علمی ایران 845 ـ 1022 هـ ق.)، مقدمه: سید محمد (منصور) طباطبایی، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب، دانشگاه تهران، 390، 6 صفحه، شمارگان: 200 نسخه، قطع: وزیری، بها: با جلد شومیز: 340000 ریال با جلد سخت: 440000 ریال.

علاقه مندان برای تهیۀ آثار ، منشورات و مجلات مرکز (آینه میراث، گزارش میراث و میراث علمی) می توانند با شمارۀ 66957889 و با دورنگار 66957889 واحد توزیع و فروش و یا با نشانی الکترونیک  forooshmiras@gmail.com یا order@mirasmaktoob.ir تماس بگیرند.

Al-Mashyakhah (Kinz al-Sālikīn)

(A Treasury of Handwritingsand Autographs of Iranian Luminaries during 845-1022/1442-1613)

A Facsimile Copy of Manuscript No. 2143

Central Library and Documentation Center of the University of Tehran

By:

Niẓām al-DīnIsḥāq (d. 845/1442), Najm al-Dīn Muḥammad (d. 885/1480), Sālik al-Dīn Muḥammad Avval (alive in 930/1524), Mālik al-DīnMuʿayid (d. 969/1562), Sālik al-Dīn MuḥammadDuvvum (d. 1022/1613).

Al-Mashyakhah (Kinz al-Sālikīn) is a collection of autographs and permissions granted by religious authorities and distinguished scholars of the 9th/15th, 10th/16thand the first half of 11th/17thcenturies. The collection was compiled throughfive generations of the Ḥammuʿīyāns of Yazd, and contains handwriting samples of about 100 Iranian religious authorities and distinguished scholars of the 9th/15th, 10th/16thand 11th/17thcenturies. The copy is one of the finest manuscriptsheld in the Iranian libraries. Thecompilation worktook almost 129 years, from 845/1442 to 1022/1613, and the collection can rightly be declared evidence of 129 years of scientific and culturalendeavor in Iran.

Mashyakhah or mashyikhah is the plural form of shaykh in Arabic, which are usually considered as being synonymous by philologists. Some scholars, like MīrDāmād in his Al-Rawāshiḥ al-Samāwīyah,however, differentiate between the two. In hadithterminology, mashyakhah refers to a group of hadith mastersfrom whom a narratorhas transmitted one or several hadiths. In bibliographical terms, mashyakhah refers to scholarly works by hadith authorities on their hadith masters and their chain of permissions, which sometimes also included short biographies. Several mashyakhahs have come down to us including Mashyakhah ofibn al-Fuwati, Mashyakhah of ibn al-Washshāʿ, and Mashyakha of AbūʿAlīSarrādBijjilīKūfī.Similar works on Sufi elders and masters are known as KursīNāmahin Sufi terminology.

Although the present work is not a mashyakhah in the narrow sense, it is called mashyakhahdue to its resemblance to other works of the same genre.

The unique manuscript copy of this text was previously kept in Lutfʿali Sadr al-Afazil’s library.AqaBuzurgTirhanisaw the manuscript in FakhruddinNasiri’slibrary and recorded the bibliographical data in his Al-Dharīyah (Vol. 18, p. 158, entry 1177). The said copy was later transferred to the Central Library and Documentation Center of the University of Tehran and is still kept there under MS No. 2143.

Mashyakhahwas originally a booklet in which Najm al-Dīn Muḥammad Ḥammūʿī Yazdī (818-885/1415-1480) son of Niẓām al-DīnIsḥāq Ḥammūʿī (757-845/1356-1442) recorded the permissions granted byhis masters, or asked them to write their permissions in that booklet. In his various journeys which he took with his son Sālik al-DīnAvval,Najm al-Dīntook the booklet with him and sought the local scholars and masters to write their permissions, or leave a sample of their handwriting in the booklet. The tradition survived for five generations in the family and turned the booklet into a priceless treasury of handwriting samples of Iranian scholars. The earliest recorded permission in the manuscript is granted on 27 Dhulḥajjah 845/8 May 1442 by MowlānāNiẓām al-DīnIsḥāq Ḥammūʿī (grandfather of Sālik al-DīnAvval) to his son Najm al-Dīn Muḥammad (father of Sālik al-DīnAvval), and the last permission recorded in the booklet is granted by Ṣadr al-Dīn Muḥammad Dashtakī (Thānī) to Mālik al-DīnMuʿayidḤammūʿī (son of Sālik al-DīnAvval) in the Rajab of 966/April 1559). The last autographin the manuscript is by Siyyid Muḥammad QāsimḤusaynī for Sālik al-DīnMuḥammadDuvvum (the second) in 1022/1613

منبع: میراث مکتوب