1395/11/17 ۰۸:۳۴
در میان مترجمانی که از آلمانی به فارسی برگردان می‌کنند، علی عبداللهی یکی از نام‌های مطرح و قابل اعتماد است. این شاعر و مترجم بیرجندی این بار دست به ترجمه کتابی در شناخت و معرفی شعر ژاپن زده است. «هی راه می‌روم»، «این است که نمی‌آید» و «درود بر نهنگ» مجموعه شعرهای عبداللهی است که تامل برآنها نشان از تبحر او در شعر فارسی دارد. «جای پای عشق» از آلمانی به فارسی ترجمه شده است و آن را «فصل پنجم» روانه بازار کرده است. به همین مناسبت درباره شعر ژاپن با عبداللهی به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
حسن محمودی : در میان مترجمانی که از آلمانی به فارسی برگردان می‌کنند، علی عبداللهی یکی از نام‌های مطرح و قابل اعتماد است. این شاعر و مترجم بیرجندی این بار دست به ترجمه کتابی در شناخت و معرفی شعر ژاپن زده است. «هی راه می‌روم»، «این است که نمی‌آید» و «درود بر نهنگ» مجموعه شعرهای عبداللهی است که تامل برآنها نشان از تبحر او در شعر فارسی دارد. «جای پای عشق» از آلمانی به فارسی ترجمه شده است و آن را «فصل پنجم» روانه بازار کرده است. به همین مناسبت درباره شعر ژاپن با عبداللهی به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
اخیرا از شما کتاب «جای پای عشق» از نشر فصل پنجم منتشر شده که گویا گزیده‌ای از شعر ژاپن است. این گزیده چگونه شکل گرفته است؟ بله، این گزیده را سال‌ها قبل ترجمه کرده بودم از یک کتاب شعر ژاپنی به آلمانی و یک‌بار ناقص منتشر شد، بعد به مرور زمان که ترجمه‌های مختلف از مترجمان آلمانی را خواندم، بر آن افزودم و با ویراست جدید ترجمه‌های آغازین و افزودن حدود ۱۰۰ صفحه و تغییرات اساسی، اکنون منتشر می‌شود.
کتاب با جستاری از پژوهشگری اتریشی پایان می‌یابد، این جستار به پیشنهاد شما نوشته شده یا انتخاب‌تان برای این کتاب است؟ این جستار در اوایل کتاب، بعد از یادداشت مترجم آمده و خواننده را با سازوکار؛ موضوعات، نمادها، عناصر تشکیل‌دهنده و رویکردهای مختلف شعر ژاپن و آنچه شعر ژاپنی هست و نیست، آشنا می‌کند. با آوردن مثال‌هایی گویا از ادبیات قدیم و جدید. این جستار را از کتابی تحقیقی در مورد شعر ژاپن انتخاب و ترجمه کردم و به متن افزودم. جستاری بسیار آموزنده و راهگشا در درک شعر ژاپنی به‌خصوص درک هایکو و تانکا، دو قالب قدیمی شعر ژاپنی.
کتاب چه دوره‌ای از شعر ژاپن را شامل می‌شود؟ از اواخر قرن نوزدهم تا امروز، مشخصا از آغاز قرن بیستم و آغاز دوره تحولات اجتماعی- سیاسی امپراتور میجی تا اوایل قرن بیست و یکم. درست از دوره‌ای که جامعه و به تبع آن، ادبیات ژاپنی در مواجهه با دنیای نو، دستخوش دگرگونی و تغییر اساسی می‌شود تا امروز. از زمانی که شمار اندکی از شاعران همچنان بر سنت‌های کهن می‌مانند و بیشتر شاعران، مضامین نو را در قالب‌های کهن می‌گنجانند و پیشروها، هم در قالب و هم در نگاه شاعرانه، مدرن می‌شوند. خلاصه از تمام نحله‌ها در این کتاب آثاری آمده است. آشنایی ژاپنی‌ها با ادبیات غرب هم که کم و بیش مثل ماست و نتایجی مشابه داشته است و شاعران را به چند دسته تقیسم کرده است.
در رسیدن به این گزیده آیا از یک کتاب خاص استفاده کرده‌اید یا اینکه منابع‌تان گسترده بوده است؟ در آغاز یک منبع داشتم، ولی با گذشت زمان، از منابع مختلف در زمینه شعر ژاپن بهره بردم. مشخصا از پنج کتاب. میان ژاپن‌شناسان و مترجمان ادبیات ژاپنی، مشخصا دو گرایش عمده در ترجمه قالب‌های هایکو و تانکا وجود دارد. برخی شعر ژاپنی را با رعایت هجاهای متن اصلی و نعل به نعل ترجمه می‌کنند، برخی هم آزاد و با گرایش به سنت‌های زبانی -ادبی رایج در زبان مقصد، در قالب شعرهای سه یا پنج سطری، ولی بدون رعایت شمار هجاهای متن اصلی، البته وفادار به معنای متن.
شعر ژاپن در آلمان چقدر شناخته شده است و چه ویژگی‌هایی دارد که آلمانی‌ها را برای معرفی آن تشویق کرده است؟ زبان آلمانی از آن دست زبان‌هایی است که ترجمه در آن جایگاه ویژه‌ای دارد و آثار زیادی از زبان‌های مختلف، چه آثار شعری چه منثور، به آن ترجمه می‌شود. ادبیات ژاپنی هم از این قاعده مستثنی نیست. همان‌طور که فلسفه ذن بودیسم و آیین شنتو و زندگی و فرهنگ ژاپنی برای آلمانی‌ها جذابیت خاصی دارد، شعر آن هم همین‌طور است. تحت تاثیر همین ترجمه‌ها، در آلمان هم مثل بیشتر سرزمین‌ها، قالب «هایکو» به همین نام جا افتاده و شاعران معاصر آثار کوتاه سه سطری زیادی به نام «هایکو» سروده‌اند، کسانی چون اریش فرید، برتولت برشت، انتسنزبرگر، ایما فون بودمهرزهوف و حتی شاعر جوانی مانند یان واگنر که حدود یک ماه و اندی پیش به ایران آمد و شعر خواند.
ساختار کتاب به چه صورت است؟ کتاب یک یادداشت از مترجم دارد، یک جستار در مورد ساختار و درونمایه شعر ژاپنی، و آثاری از شاعران مطرح سبک‌های مختلف و یک زندگینامه از هر شاعر. به نسبت اهمیت شاعران، شعرهای بیشتری از آنها در دفتر آمده.
آیا در کاستن از خطاهای احتمالی در ترجمه با مترجمان زبان ژاپنی نیز مشورت کرده‌اید؟ بله قطعاً، در حین کار با چند مترجم ژاپنی به صورت کتبی یا شفاهی در تماس بوده‌ام.
با توجه به اینکه اشراف بر شعر آلمانی دارید و خودتان نیز شاعری فارسی‌زبان هستید، شعر ژاپنی را نسبت به اشعار این دو زبان چگونه یافتید؟ در شعر ژاپنی، تصویرپردازی و طبیعت‌گرایی جایگاه ویژه‌ای دارد و نیز اشارت و آن شاعرانه. شعر ژاپنی دست‌کم در بیشتر موارد، عرصه لفاظی و سخنوری نیست و در آن اختصار و دوری از پرگویی، حرف اول را می‌زند. در این سنت شعری، شعر خوب، لزوما شعری نیست که در سخن والا و فاخر نمود می‌یابد، بلکه شعری است که در آن شاعرانه و التفات ناب به زندگی همان‌گونه که هست، شکل می‌گیرد. شعر ژاپنی، عصاره زندگی و نگاه ژاپنی است که آگاهی از آن، برای ما نکات ارزنده‌ای دارد. شاید برخی از ویژگی‌های این سنت شعری برآمده از نوع زندگی و نیز خصوصیات زبان ژاپنی باشد که دانستن آن دریچه‌ای نو به روی خواننده می‌گشاید.
شما مترجم زبان آلمانی هستید و تاکنون شاعران و داستان‌نویسان آلمانی را به مخاطب فارسی‌زبان معرفی کرده‌اید. آیا باز هم می‌توان مخاطب کتاب‌های دیگری از شما درباره شاعران آلمانی بود؟ بله، گزیـــده‌ای از شعــرهای گوتفرید بن، را کم و بیش آماده کرده‌ام که شاید دوزبانه منتشرش کنم. و نیز گزیده‌ای از ایلما راکوزا، شاعر و نویسنده سوئیسی و راینر مالکوفسکی از شاعران معاصر آلمانی در آینده نه‌چندان نزدیک از من منتشر خواهد شد. از داستان‌نویسان آلمانی هم کارهایی در حال ترجمه دارم. ولی مجموعه داستانی افزون بر 500 صفحه به نام «ایکاروس» به همین زودی به قلم من منتشر می‌شود. این مجموعه شامل ترجمه داستان‌هایی است از بدو پیدایش داستان کوتاه در زبان آلمانی تا داستان‌هایی از نویسندگانی که در همین دو سال اخیر منتشر شده‌اند، مختصرا از داستان‌نویسان مختلف با گرایش‌های مختلف در ژانر نوول و داستان کوتاه آلمانی در آلمان و سوئیس و اتریش. متن فارسی در سری مجموعه داستان‌های جهان نشر دوستان چاپ می‌شود.
چه کار جدیدی در دست ترجمه دارید؟ یکی دو کار فلسفی و یک رمان که ترجمه‌شان را تازه شروع کرده‌ام.
از مجموعه اشعار خودتان چه خبر؟ به‌زودی دو مجموعه شعر از من منتشر می‌شود، «دریاها پشت دیوار»، در نشر مروارید و «سایه‌بان سرخ» در نشر چشمه که در واقع ششمین و هفتمین مجموعه شعرم هستند و یک گزیده شعر از من همراه با تحلیل از شاعران و منتقدان مختلف به کوشش محمدحسین ابراهیمی.
منبع: فرهیختگان
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید