از خسروانی تا هایکو / محمود فضیلت

1395/11/16 ۰۸:۴۶

ش

کندوکاو در ریخت و قالب شعری از دیرباز مورد توجه ادیبان و منتقدان ادبی بوده است. ازاین  دیدگاه، ادبیات و آثار ادبی به روش کمی طبقه‌بندی می‌شود. شمس قیس دراین‌باره می‌گوید: «بیت در لغت عرب خانه باشد و خانه را از بهر آن بیت خواندند، کی جای شب گذاشتن باشد و بیت شعر، بنایی است که از کلام و به حکم آنک بناء کلام منظوم بر مقادیری منفصل متکرر مسجع الاخر نهادند،هر مقدار را بیتی خواندند.»

چنانکه پیداست شمس قیس واحد شعر را بیت می‌داند و آن شعر فارسی تسری می‌دهد. این پدیده یکی از مهم‌ترین لغزش‌های ادیبان و نویسندگان قدیم است که بی‌توجه به تفاوت‌های ساختاری زبان‌های فارسی و عربی، قواعد زبان عربی را به زبان فارسی نیز در اغلب موارد تسری داده‌اند. اما واقعیت این است که واحد وزن در شعر فارسی، مصرع است و در شعر عرب بیت و این اختلاف اصولی و مهم میان دو عروض است. خاستگاه این تفاوت را باید در ساختارهای دوگانه و مختلف زبان‌های فارسی و عربی جستجو کرد. از این دیدگاه، وقتی شاعر فارسی زبان، یک مصراع را بسراید، وزن شعرش مشخص است. اما در شعر عرب، تا وزن مصرع دوم مشخص نگردد، وزن شعر معلوم نمی‌شود.

تاریخ ادبیات بهار و تابستان 1391 شماره 70

دریافت مقاله

منبع: پرتال جامع علوم انسانی