احیا‌گر تفسیر

1395/8/24 ۰۸:۵۴

24 آبان سالروز درگذشت مردی است که تاثیر مهمی در حوزه‌های گوناگون فلسفه و مطالعات قرآنی داشت. سخن از علامه محمد‌حسین طباطبایی است. فقیه، فیلسوف و مفسر قرآن که هر چند امروز 35 سال از مرگ او می‌گذرد، همچنان می‌توان تاثیراتش را در حوزه‌های گوناگون فلسفه و قرآن‌پژوهی احساس کرد. علامه که روزگار زندگی خویش را در تبریز، نجف و قم گذرانده، در زمینه مسائل فلسفی آثار مهم و تاثیرگذاری از خود به جای نهاده است.

به مناسبت سالروز درگذشت علامه طباطبایی

  24 آبان سالروز درگذشت مردی است که تاثیر مهمی در حوزه‌های گوناگون فلسفه و مطالعات قرآنی داشت. سخن از علامه محمد‌حسین طباطبایی است. فقیه، فیلسوف و مفسر قرآن که هر چند امروز 35 سال از مرگ او می‌گذرد، همچنان می‌توان تاثیراتش را در حوزه‌های گوناگون فلسفه و قرآن‌پژوهی احساس کرد. علامه که روزگار زندگی خویش را در تبریز، نجف و قم گذرانده، در زمینه مسائل فلسفی آثار مهم و تاثیرگذاری از خود به جای نهاده است. ایشان به زبان‌های عربی و فارسی کتاب‌های گوناگونی نگاشته اما شاید مهم‌ترین آثارش را «تفسیر المیزان» و «اصول فلسفه و روش رئالیسم» خوانده‌اند. کتاب اول به زبان عربی نگاشته شده و علامه طباطبایی در آن از روش «تفسیر قرآن به قرآن» تفسیر جامعی از قرآن به دست داده است. کتاب دوم اما از آن رو که به بررسی «مباحث فلسفی، با توجه به رویکردهای حکمت فلسفی اسلامی و فلسفه جدید غربی» پرداخته‌ می‌تواند اثر مهمی تلقی شود. گذشته از این اوصاف اما علامه طباطبایی در ساحت علوم عقلی و فلسفی نوآوری و ابتکاراتی داشته که او را به چهره‌ای برجسته تبدیل می‌کند. علامه طباطبایی را نخستین متفکر و فیلسوفی دانسته‌اند که مباحث معرفت‌شناسی را در حوزه اندیشه اسلامی به صورت ضابطه‌مند ارائه کرده است. از قضا او را به دلیل زنده کردن حکمت و فلسفه و تفسیر در حوزه‌های تشیع بعد از دوره صفویه، در قامت یک احیا‌کننده می‌توان دید. آنچه اهمیت علامه طباطبایی را از سوی دیگری به‌شدت افزایش می‌دهد تاسیس معرفت‌شناسی در حکمت صدرایی است. علامه طباطبایی در ضمن مقالاتی به صورت تفصیلی، مساله معرفت و شناخت را در ابعاد مختلف بررسی می‌کند و عینیت خارجی اشیا و تجرد و ارزش علم و مطابقت داشتن آن با واقع و نفس‌الامر و این نکته که چقدر می‌توان به این مساله اعتماد کرد را مطرح کرده است. علامه علاوه‌بر این، دیدگاه‌ها و نظریات شکاکان جدید و ماتریالیست‌ها را نقد و دیدگاه سوفسطاییان و ایده‌آلیست‌ها را نیز بررسی کرده است. در همین دیدگاه‌ها است که علامه طباطبایی مسائلی چون پیدایش کثرت در ادراکات بشری و ادراکات حقیقی و اعتباری پرداخته است. به‌طور کلی می‌توان گفت علامه طباطبایی در مباحث معرفت‌شناختی ضمن انسجام این مباحث، کیفیت انتزاع بدیهیات اولیه عقلی از محسوسات را بررسی می‌کند. علامه طباطبایی با تقریر جدید از برهان صدیقین، تقریر نو از برهان تمانع، نقد تقریر متکلمان و فخر رازی و... در حوزه خداشناسی نیز کارهای ویژه‌ای انجام داده است. با همه این اوصاف علامه طباطبایی چهره‌ای ویژه در آسمان فلسفه اسلامی بوده که حاصل جلسات و مباحثه‌های او با هانری کربن جزء بزرگ‌ترین دستاوردهای این حوزه است. علامه طباطبایی در 24 آبان 1360 و در 79 سالگی در حالی چشم از جهان فرو بست که هنوز آثار حوزه فلسفه اسلامی را تحت تاثیر خود قرار داده است.

منبع: فرهیختگان