متفکرِ متعهد / اصغر دادبه

1395/8/4 ۰۷:۴۲

در فرهنگ ایران، همیشه یاد گرفتن و آموختن، ملازم انسان بودن و اخلاقی بودن بوده است و آنگاه که حکیم بزرگ توس، فردوسی از خرد سخن به میان می‌آورد و به توصیف خردمند می‌پردازد، بر آن است که از یک سو خرد باید چونان خردی که فیلسوفان یونان از آن سخن می‌گفتند به دانایی برسد و توانایی برهان‌سازی به دست آورد. یعنی یونانی و از سویی دیگر، در پرتو اخلاقی شدن و تزکیه شدن و شیوه انسانی در پیش گرفتن به کمال معنوی برسد و حتی توانایی شهود یعنی درک مستقیم حقیقت پیدا کند و این هر دو لازمه جوهر دانایی است که نظامی از آن سخن می‌گفت: هرکه درو جوهر دانایی است/ بر همه کاریش توانایی است

«عباس صدری»، یکشنبه شب در 77 سالگی درگذشت

در فرهنگ ایران، همیشه یاد گرفتن و آموختن، ملازم انسان بودن و اخلاقی بودن بوده است و آنگاه که حکیم بزرگ توس، فردوسی از خرد سخن به میان می‌آورد و به توصیف خردمند می‌پردازد، بر آن است که از یک سو خرد باید چونان خردی که فیلسوفان یونان از آن سخن می‌گفتند به دانایی برسد و توانایی برهان‌سازی به دست آورد. یعنی یونانی و از سویی دیگر، در پرتو اخلاقی شدن و تزکیه شدن و شیوه انسانی در پیش گرفتن به کمال معنوی برسد و حتی توانایی شهود یعنی درک مستقیم حقیقت پیدا کند و این هر دو لازمه جوهر دانایی است که نظامی از آن سخن می‌گفت:  هرکه درو جوهر دانایی است/ بر همه کاریش توانایی است.

از این دیدگاه و بر این اساس، اخلاق، جایگاهی بس رفیع دارد و آنان که همچنان دل در گرو فرهنگ میهن خود، ایران دارند با این شیوه و این روش در تعلیم و تربیت بیگانه نیستند. استاد گرانقدر و دوست عزیز ما روانشاد «دکتر عباس صدری»- که یکشنبه شب در 77 سالگی دار فانی را وداع گفت- مردی بواقع اخلاقی و انسان بود. در همه مدت 40 سال ارتباط تنگاتنگ با او، او را مردی آراسته به فضایل و منزه از رذایل یافتم. برایش نیک زیستن و انسان بودن، اصل بود.

معلمی متعهد بود و در آیین بزرگداشتی که در آخرین روزهای حیات (پنجشنبه 8 مهر) در فرهنگسرای ابن سینا با هدف سپاسگزاری از او برگزار شد، جملگی دوستان و شاگردانش، بر این معانی تأکید ورزیدند.

اما در حوزه علمی و آموزشی، دکتر صدری استادی توانا و متفکری دانا بود. بدان سبب که در خانواده‌ای روحانی‌ زاده و تربیت شده بود، درس طلبگی هم خوانده بود و عربی و البته بعدها انگلیسی را خوب آموخته بود. افزون بر این، بر متون فلسفی- بخصوص فلسفه اسلامی- هم وقوفی تام داشت. بویژه آنکه به فلسفه مشاء و مسلک ابن سینا، علاقه‌ای ویژه داشت و برای فهم دقیق و درست تفکرات ابن سینا و دیگر فیلسوفان اسلامی در حد قابل توجهی یونانی آموخته بود تا به دنیاهای فکری فیلسوفان مشایی پی ببرد و در تبیین آرا و اندیشه‌های آنان گام‌های سنجیده و علمی بردارد. البته با فلسفه اشراق و آرای صدرالمتالهین هم نیک آشنا بود اما به فلسفه مشایی توجهی خاص داشت. از جمله آثار ارجمند زنده یاد دکتر صدری شرحی است که بر بخش امور عامه منظومه حکیم سبزواری تحت عنوان «بررسی تحلیلی فلسفه اسلامی» نوشته است و در این اثر هم اطلاعات گسترده او آشکار است، هم ژرف نگری‌ها و ریشه‌یابی هایش. اثری ارجمند که اهمیت آن بر اهل فن پوشیده نیست. تصحیح ترجمه «حکمه العین» اثر کاتبی قزوینی که بسیار دقیق صورت گرفته است، کار مهم دیگر اوست. برای صدری کیفیت مهم بود و نه کمیت و همین مسأله آثارش را ارجمند ساخته و رمز تأثیرگذاری‌اش بوده است. با او بسیار مباحثه داشتم و از نزدیک دانایی و ژرف نگری‌اش را حس کردم.

افسوس و دریغ که دلمشغولی‌های دیگر، فرصت باقی نگذاشت تا ترجمه تلخیص ابن رشد از «مابعدالطبیعه» ارسطو، که قرار بود با هم انجام دهیم به پایان برسد. از ابتدای دهه 70 به دعوت بنده به گروه تازه تأسیس فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی آمد و پنج-شش سال به تعلیم و تربیت دانشجویان پرداخت و درس فلسفه ارسطو را در دوره کارشناسی ارشد تدریس کرد. پس از آن خدمت فرهنگی و آموزشی خود را سال‌ها در گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، صمیمانه ادامه داد و شاگردانی تربیت کرد که امیدوارم خود از تأثیر و دلسوزی‌هایش سخن بگویم. چند سال اخیر هم که خستگی و بیماری خانه نشینش کرد در خانه به دانشجویان علاقه‌مند تعلیم می‌داد. یادش گرامی و راهش پر رهرو باد که ازجمله معدود معلمان و محققان عاشق بود.

 منبع:  ایران