عاشقانی که از شرابخانه عالم نوشیدند / علی‌محمد صابری

1395/7/19 ۰۷:۴۰

محرم و مُحرِم شدن یعنی حرام کردن برای خود و هر دو از یک ریشه هستند. یعنی شما همه علائق، شهوات، غضب‌ها و خشونت‌ها را بر خود حرام می‌کنید و فقط با نفس خود در جنگ هستید. به این معنا پیام می‌دهید که من می‌خواهم مَحرم یار شوم و به مقام قرب برسم.

سه نگاه به محرم و عاشورا

محرم و مُحرِم شدن یعنی حرام کردن برای خود و هر دو از یک ریشه هستند. یعنی شما همه علائق، شهوات، غضب‌ها و خشونت‌ها را بر خود حرام می‌کنید و فقط با نفس خود در جنگ هستید. به این معنا پیام می‌دهید که من می‌خواهم مَحرم یار شوم و به مقام قرب برسم. البته مقام قرب این نیست که بالا یا پایین برویم بلکه قرب این است که اگر من بخواهم از هستی خود بِرَهم و به هستی حق بپیوندم، در ماه محرم باید مُحرِم شوم؛ همان‌گونه که در ماه حج، جمیع عبادات به مُحرِم شدن آغاز می‌شود. از همین‌رو به این ماه از سه نگاه می‌توان توجه کرد.

  نگاه شریعت‌مدار

یک نگاه، نگاه شریعت‌مدار است که فقها و متکلمان ما محرم را از شعائر دینی به حساب می‌آورند و می‌توان آن را در قالب مداحی‌ها و سخنرانی‌هایی که در مدح و عزای امام حسین(ع) برپا می‌شود، مشاهده کرد. محرم در این نگاه ماهی است که در آن یک طرف مظلوم بوده و یک طرف ظالم.

  نگاه معرفت‌شناسانه

نگاه دوم نگاه معرفت‌شناسانه به محرم است. در این نگاه ما می‌خواهیم با عقل و نگاهی حکمی به محرم و واقعه‌ای که در آن به وجود آمده است، نظر بیفکنیم. در دیدگاه عقل مسائل از لحاظ معرفت‌شناسی جامعه مورد بررسی قرار می‌گیرد که انسان فارغ از هر دین و مذهبی که دارد یک فرد آزاده است و انسانیت ارزش مهمی دارد. در آنجا به یاد این جمله امام‌حسین(ع) می‌افتیم که می‌فرماید: «اگر دین ندارید لااقل در دنیای خودتان آزادمرد باشید.» فارغ از هر دین و مذهبی که وجود دارد، یک‌سری قواعد انسانی وجود دارد که انسان باید آنها را رعایت کند. یک فیلسوف یا عالم وقتی که سراغ محرم و واقعه‌ای که در آن هست، می‌رود و آن را موردمداقه قرار می‌دهد، به این قضیه توجه دارد که همه انسان‌ها در انسان بودن شریک هستند و انسانیت امر بسیار مقدسی است که باید به آن احترام بگذاریم. همچنین باید به حقوق دیگران احترام بگذاریم و با کسی نشست و برخاست کنیم که اهل معرفت و اهل یقین است نه با کسانی که اهل زور و ستم هستند. کسانی که مصاحبت با حکیم الهی همچون حسین (ع) دارند، خود انسان‌هایی بزرگ و تحت تربیت او هستند. نکته‌ای که فیلسوفان به ما می‌گویند این است که شما حداقل اصل انسانیت را محترم بشمارید و به شخصیت اخلاقی انسان‌ها، مخصوصا انسان‌های بزرگ، حرمت بگذارید و زنان و کودکان نیز صاحب حقوقی هستند که باید حقوق‌های آنها را هم محترم بشمارید. انسان‌هایی که در مقابل امام حسین‌(ع) قرار داشتند، هیچ یک از این حقوق را محترم نشمردند و همه را زیر پا گذاشتند.

  نگاه عاشقانه

نگاه سومی که می‌توان به محرم داشت یک نگاه عاشقانه است. اینجا دیگر برهان فلاسفه که بخواهیم از معلول پی به علت ببریم، برقرار نیست. در نگاه سوم که یک نگاه عاشقانه به محرم است، ما اصطلاحا از «برهان لمی» سخن می‌گوییم. برهان لمی به این معناست که ما از علت به وجود علل و معلول‌های دیگر پی می‌بریم. یعنی با روش مشاهده و شهود به آن می‌رسیم. در این برهان علت خود را عرضه کرده است. حسین (ع) که سفینه نجات و چراغ نورافشان هدایت است، خود را به بشر معرفی کرده است. در این دیدگاه هیچ‌گاه حقیقت تاریخی نمی‌شود. حقیقت خود حسین‌(ع) است که فراتاریخی است. به عبارتی ما در قالب تاریخ نمی‌توانیم دین را پیدا کنیم و این مساله خارج از جغرافیای فرد است.

منبع: روزنامه فرهیختگان