جایزه شعر شاملو چه اهدافی را دنبال می‌کند

1395/5/23 ۱۰:۰۴

همان طور که پیش از این در دو اطلاعیه به آگاهی عموم رسیده است، دبیرخانه دومین دوره جایزه شعر شاملو از اردیبهشت ماه سال‌جاری کار خود را آغاز کرده است. از زمان برگزاری نخستین دوره این جایزه تا کنون، جمع زیادی از شاعران، منتقدان و دوستداران شعر فارسی، در فضای مجازی، مطبوعات و محافل ادبی، نسبت به این جایزه و نحوه برگزاری آن واکنش نشان داده و نظرات خود را بیان کرده‌اند.

حافظ موسوی : دبیر جایزه احمد شاملو
همان طور که پیش از این در دو اطلاعیه به آگاهی عموم رسیده است، دبیرخانه دومین دوره جایزه شعر شاملو از اردیبهشت ماه سال‌جاری کار خود را آغاز کرده است. از زمان برگزاری نخستین دوره این جایزه تا کنون، جمع زیادی از شاعران، منتقدان و دوستداران شعر فارسی، در فضای مجازی، مطبوعات و محافل ادبی، نسبت به این جایزه و نحوه برگزاری آن واکنش نشان داده و نظرات خود را بیان کرده‌اند. من به عنوان دبیر این جایزه از همه دوستان عزیز و صاحبنظرانی که به احترام شعر و به احترام نام احمد شاملو، نسبت به نحوه برگزاری این جایزه و بویژه در مورد شیوه داوری و بررسی آثار، حساسیت نشان می‌دهند سپاسگزارم. آرزوی مؤسسه الف. بامداد و خانم آیدا سرکیسیان (شاملو) و دوستان دیگری که دست اندرکار این جایزه هستند این است که جایزه شعر احمد شاملو با حمایت شاعران، ناشران و جامعه مستقل فرهنگی کشور بتواند به نهادی پایدار و معتبر برای حمایت از شعر امروز فارسی بدل شود. در همین زمان اندک، دوستداران شاملو و اهالی شعر، ادبیات و فرهنگ، ایده‌های بسیار خوبی را برای گسترش قلمرو فعالیت این جایزه با ما در میان گذاشته‌اند که در صورت اجرا و تحقق آن‌ها، شعر معاصر فارسی به جایگاه شایسته خود در سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی نزدیک‌تر خواهد شد. تحقق این ایده‌ها اگرچه در شرایط کنونی بسیار دور از دسترس و ناممکن به نظر می‌رسد، اما فراموش نمی‌کنیم که به قول شاملو کار کردن در کشور ما مانند نقب زدن در کوه ناممکن هاست. این جایزه هنوز در ابتدای راه است.
 کار ما در دوره نخست خالی از اشکال نبود. اطلاع‌رسانی ما ضعیف بود. بازتاب رسانه‌ای جایزه و معرفی دو شاعر جوانی که برنده نخستین دوره این جایزه بودند بسیار کمتر از انتظار ما بود. تعدادی از کتاب‌های شاعران جوان به دلیل عدم دسترسی ما به آنها از قلم افتاده بود و.... کوشش ما این است که در هر دوره گامی به جلو برداریم و از اشکالات و کمبودها بکاهیم.
یکی از پرسش‌هایی که معمولاً در مورد جوایز ادبی مطرح می‌شود مربوط به ترکیب هیأت داوران و شیوه داوری است. آقای یزدان سلحشور، منتقد روزنامه ایران، در یکی از شماره‌های اخیر این روزنامه، مطلبی درباره دشواری‌های داوری جایزه‌های شعر نوشته بود که در آن علاوه بر طرح نکاتی در خور تأمل، اشاره‌ای هم به شیوه داوری جایزه شعر شاملو کرده بود. ایشان با اشاره به حضور غیرشاعران در ترکیب هیأت داوران جایزه شعر شاملو گفته است: «علت این انتخاب‌ها بیشتر پیشگیری از فشارهای جامعه ادبی، یا بخشی از جامعه ادبی، بر داوران برای گزینش‌های ناعادلانه است. »و در ادامه با بیانی تمثیلی، این روش داوری را مورد انتقاد قرار داده و افزوده است: «هیچ کس برای پیشگیری از تقلب در داوری فوتبال، داور کشتی را به استادیوم آزادی نمی‌برد تا در شهرآورد استقلال و پرسپولیس سوت بزند.» صرفنظر از اینکه داوری شعر با داوری فوتبال و کشتی چقدر قابل مقایسه هست یا نیست، من به عنوان دبیر جایزه شعر شاملو لازم می‌دانم برای روشن شدن موضوع و رفع ابهاماتی که ممکن است برای دیگر مخاطبان این جایزه مطرح باشد نکاتی را به اختصار توضیح دهم. نخست اینکه حضور صاحبنظرانی از حوزه‌های مختلف هنر و علوم انسانی در ترکیب هیأت داوران جایزه شعر شاملو به هیچ وجه برای پیشگیری از فشار این یا آن جریان شعری و ادبی نیست. داوری این جایزه در دو مرحله صورت می‌گیرد. در مرحله اول، تعداد سه نفر از شاعران و منتقدان شناخته شده شعر، از بین آثار رسیده، تعدادی از آنها را برای ورود به مرحله بعد انتخاب می‌کنند. در این مرحله تلاش ما این است که کتاب‌هایی را که از نظر ارزش ادبی و شعری دارای اهمیت هستند شناسایی و انتخاب کنیم. به عبارت دیگر در مرحله اول، ارزش ادبی و هنری آثار از حیث زبان، فرم، ساختار، تخیل، نوآوری و همه آن چیزهایی که از دیدگاه بلاغت و زیبایی شناسی حائز اهمیت‌اند، برای ما از اولویت برخوردار است. به گمان ما این معیارها اگرچه شرط لازم برای هر اثر ادبی است اما به تنهایی کافی نیست.
یک اثر ادبی زنده و درخشان ‌باید قابلیتی به مراتب فراتر از این‌ها داشته باشد. اثر ادبی باید از چنان قابلیتی برخوردار باشد که از تاریخ ادبیات فراتر رفته و در قلمرو فرهنگ یک جامعه یا جامعه بشری نفوذ کند. رباعیات خیام و غزلیات مولوی، سعدی و حافظ نمونه‌های موفق چنین آثاری در ادبیات فارسی‌اند که نه تنها در تاریخ ادبیات ما حبس نشده‌اند بلکه حتی در قلمرو فرهنگ ایرانی نیز محصور نگشته‌اند و در فراسوی فرهنگ ملی، در فرهنگ بشری نفوذ کرده‌اند. در دوران معاصر نیز از بین ده‌ها شاعر، تنها نیما، شاملو، اخوان، فروغ و چند تن دیگر بوده‌اند که تاریخ ادبیات را پشت سر گذاشته و در قلمرو گسترده فرهنگ ما نفوذ کرده‌اند.
شاملو یکی از پیشرو‌ترین شاعران زمانه خود بود که در زبان و فرم شعر فارسی تحول ایجاد کرد. شعر او شعر ساده و عامه پسند نیست. اما کدام شاعر معاصر را می‌توانیم نام ببریم که شعر او بیش از شعر شاملو در فرهنگ معاصر ما طنین داشته است.
ما به دنبال این طنین هستیم. طنینی در اعماق و نه بازتابی سطحی و زودگذر. صرفنظر از عقیده شخص من، نام شاملو چنین توقعی را برای این جایزه ایجاد می‌کند.
برای پاسخگویی به این توقع تنها راهی که در حال حاضر به ذهن ما رسیده است این است که کتاب‌های راه یافته به مرحله نهایی را که قاعدتاً در ارزش‌های صرفاً ادبی آنها تردیدی نداریم به داوری جمعی از اهالی فرهنگ، هنر و علوم انسانی بگذاریم و قابلیت آنها را برای نفوذ در بخش فرهیخته جامعه و اهالی فرهنگ و هنر بسنجیم.
این روش شاید بهترین روش نباشد؛ ما هم دلبسته این روش نیستیم. هدف ما پیدا کردن راه و روشی است که شعر فارسی را از این مهجوریت، از این درخود فروبسته ماندن و در عین حال از عوام‌گرایی ساده لوحانه برهاند. این‌ها البته ایده آل‌های ماست و این بدان معنا نیست که هرکتابی که انتخاب می‌کنیم، واجد همه خصوصیاتی است که ما در جست و جوی آنیم.

منبع: ایران