1393/2/17 ۰۸:۲۸
«سازمان اسناد ملی» 17اردیبهشتماه سال 93، 44ساله میشود؛ سازمانی که به موجب قانون، هدف از تشکیل آن گردآوری اسناد رسمی و غیررسمی برای استفاده مورخان و پژوهشگران و حتی برنامهریزان فرهنگی است؛ موضوعی که رییس تازه سازمان اسناد و کتابخانه ملی نیز بر آن تاکید دارد و معتقد است آیندهپژوهی یا برنامهریزی برای آینده بدون مطالعه تاریخ که بخشی از آن را اسناد ملی تشکیل میدهد ممکن نیست. رضا صالحیامیری که برای وزارت ورزشوجوانان نتوانست رایاعتماد مجلس را بهدست بیاورد چندماهی هست که در ساختمان «زیگورات»شکل کتابخانه ملی ایران در تپههای عباسآباد مستقر شده است. او معتقد است که در سالهای گذشته «سازمان اسناد ملی» نتوانسته جایگاه واقعی خودش را به دست بیاورد. یکی از این دلایل شاید موضوع سازمانهایی است که بهطور موازی در حوزه اسناد فعالیت میکنند و به گفته رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی قرار است در تشکیلات ستادی به نام مهتاپ ساماندهی شوند.
فرزانه ابراهیمزاده:«سازمان اسناد ملی» 17اردیبهشتماه سال 93، 44ساله میشود؛ سازمانی که به موجب قانون، هدف از تشکیل آن گردآوری اسناد رسمی و غیررسمی برای استفاده مورخان و پژوهشگران و حتی برنامهریزان فرهنگی است؛ موضوعی که رییس تازه سازمان اسناد و کتابخانه ملی نیز بر آن تاکید دارد و معتقد است آیندهپژوهی یا برنامهریزی برای آینده بدون مطالعه تاریخ که بخشی از آن را اسناد ملی تشکیل میدهد ممکن نیست. رضا صالحیامیری که برای وزارت ورزشوجوانان نتوانست رایاعتماد مجلس را بهدست بیاورد چندماهی هست که در ساختمان «زیگورات»شکل کتابخانه ملی ایران در تپههای عباسآباد مستقر شده است. او معتقد است که در سالهای گذشته «سازمان اسناد ملی» نتوانسته جایگاه واقعی خودش را به دست بیاورد. یکی از این دلایل شاید موضوع سازمانهایی است که بهطور موازی در حوزه اسناد فعالیت میکنند و به گفته رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی قرار است در تشکیلات ستادی به نام مهتاپ ساماندهی شوند. در آستانه «روز ملی اسناد» با رضا صالحیامیری، رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی؛ از اسناد ملی و اهداف این سازمان در سالجاری گفتیم. در این گفتوگو دکتر غلامرضا عزیزی، معاون امور اسناد ملی نیز مشارکت داشت: سازمان اسناد ملی وارد چهلوچهارمین سالگرد تاسیس خود میشود. با توجه به اهمیتی که بحث اسناد در هر کشوری دارد فکر میکنید این سازمان توانسته در این سالها به آنچه عامل شکلگیری چنین تشکیلاتی بوده، برسد؟ رضا صالحیامیری: سازمان اسناد در ایران متاسفانه در جایگاه واقعی خود قرار ندارد. این اتفاق چند وجه دارد. در جریان هستید که در دنیا مراکز آرشیو ملی یکی از سازمانهای فعال و پرتولید و پرمحصول هستند. به این معنا که یک مرکز اسنادی، علمی، پژوهشی و آموزشی است که فرهیختگان و نخبگان و صاحبنظران و پژوهشگران بهصورت مستمر در آنجا حضور دارند. به یک معنا آرشیو ملی هر کشور پاتوق مورخان آن سرزمین است. در ایران به چند دلیل سازمان اسناد چنین جایگاهی را به دست نیاورده است. اولین و مهمترین علت آن، عدم درک لازم از اهمیت و ضرورت وجود این سازمان است. در کشور ما متاسفانه فرهنگ شفاهی حاکم است و ما با وجود گنجینهای از اسناد و آثار مستند، کمتر از تجربه تاریخی بهره میبریم. در حالی که امروز ما میتوانیم با استفاده از تجربه تاریخی نسلهای گذشته بسیاری از رهیافتهای مثبت را بهرهمند شویم و بسیاری از رهیافتهای منفی را کنار بگذاریم. به عنوان مثال در اسناد داریم که صفویه وقتی در اردبیل به قدرت میرسند در اصفهان تشکیل حکومت میدهند. این کار دو پیام دارد: اول اینکه از مرز فاصله میگیرند و به سمت مرکز کشور میآیند و دوم اینکه به دنبال تشکیل دولت ملی هستند. با وجود این، نسل جوان ما و حتی نسل دانشگاهی ما کمتر احساس نیاز به صنعت دارند. بخشی هم به مشکلاتی بازمیگردد که ما در سطح کلان در سازمان داریم. مهمترین دلیل مشکلات ما هم از عدم قرارگرفتن سازمان در جایگاه درست خودش ناشی میشود. این سازمان در حقیقت میراثدار حافظه ملی است و این بسیار امر مهمی است چون در تبارشناسی و روانشناسی وقتی بحث میکنیم میگوییم برای تحلیل موضوعات اجتماعی باید آن را تبارشناسی و روانشناسی کنیم. مرکز اسناد محل تبارشناسی جامعه است و همه پژوهشگران برای درک آینده به گذشته نیاز دارند. یکی از مباحث مهم برای برنامهریزی در هر جامعه بحث آیندهپژوهی است؛ بحثی که بدون روندپژوهی عملا فاقد اعتبار خواهد بود. مساله سوم که دارای اهمیت زیادی است ورود مباحث تاریخی و اسنادی به حوزه آموزشوپرورش و بعد دانشگاه و نهادهای پژوهشی و علمی است. دانشآموز ما باید با تاریخ خودش آشنا باشد. امروز در دنیا همه مراکز آموزشی و پژوهشی بخشی از دروس اجباریشان تاریخ است و تاریخ بدون وجود آن حافظه ملی که سازمان اسناد یا آرشیو ملی است، ناممکن است. غلامرضا عزیزی: در تکمیل این بحث باید به موضوع استفاده از اسناد تاریخی اشاره کنم. هرچه به دورههای تاریخی از زمان ما دورتر میشوند این کار برای دانشجویان مشکلتر خواهد شد؛ یعنی علاوه بر داشتن آگاهی از دانش تاریخی شما نیازمند یکسری فنون هستید و باید بتوانید انواع خطوط نستعلیق را بخوانید و با خطوط تخصصیتری مثل سیاق آشنا باشید. باید با اصطلاحات تاریخی آن دوران آشنا شوید. نمیخواهم از دریچه ضعف آموزش تاریخی نگاه کنم، میخواهم بگویم یکی از دلایلی که دانشجویان کمتر به سمت اسناد تاریخی میروند به این دلیل است که کار با اسناد تاریخی مشکل و آموزش آن زمانبر است و شاید تمایل کمتری وجود دارد. البته حجم بیشتر اسناد تاریخی ما مربوط به دوران قاجار است و در دورههای دیگر این میزان کمتر است؛ نه اینکه وجود نداشته باشد شاید کمبود اسناد باعث میشود که کمتر دانشجویان به آن سمت بروند. قطعا در رشته تاریخ و کارشناسیارشد تاریخ باید این نقیصه برطرف شود. البته در سال گذشته دانشگاه تهران در دورهای دانشجویان کارشناسان ارشد تاریخ با گرایش اسناد تاریخی را پذیرفت که باعث شد تا حدود زیادی از این نقیصه آموزش کاسته شود اما در دوره کارشناسی همانطور که گفتید هم درسی که صراحتا نحوه کار با اسناد و استفاده آن و نقد درونی و بیرونی و حقیقتسنجی را آموزش دهد، وجود ندارد. با توجه به اهمیت اسناد ملی بحثی که مطرح میشود این است که سازمان اسناد ملی زیرمجموعه کتابخانه ملی قرار گرفته است. با توجه به اهمیت این سازمان آیا اسناد ملی نمیتواند سازمان مستقلی باشد؟ صالحیامیری: عملا سازمان اسناد ملی مستقل است و فقط بحث ستادی آن در این جایی که ما نشستیم وجود دارد. سازمان اسناد با همان ظرفیت و ساختار و همان مدیریت کار میکند و هیچ تغییری در ساختار مخازن، نیروی انسانی و مدیریت اتفاق نیفتاده است. تنها ستاد دو سازمان کتابخانه ملی و اسناد یک رییس واحد دارند و هر دو سازمان در عمل دارای حوزههای مستقلی هستند که کار تخصصی خود را انجام میدهند. سازمان اسناد به عنوان معاونت اسناد در این سازمان، مجموعه جدی و پرتلاش و در کنار کتابخانه بهعنوان دو بازوی سازمان عمل میکند. به اعتقاد من، ادغام این دو مثل دو بال یک پرنده بود که در جهت توسعه کمک میکنند. سازمان اسناد مکمل کتابخانه ملی است و برعکس. یک پژوهشگر گاهی به کتاب و گاهی به سند نیاز دارد و این دو نیاز پژوهشگر را تسریع میکنند. از سوی دیگر بوروکراسی کاهش پیدا میکند. سیستمهای ساختاری مازاد کم میشود، به علاوه اینکه هر دو میراث مکتوب ما هستند و از یک جنس هستند و تعارضی با هم ندارند اما در عمل که با شما صحبت میکنم امروز هیچگونه تضعیفی در بحث اسناد ملی بهوجود نیامده و با همان مخازن در حال کار است. در واقع یک سازمان مستقل است که از نظر حوزه ستادی زیر نظر کتابخانه ملی است؟ صالحی: خیر حوزه تخصصی است و در کنار کتابخانه، اسناد ملی با هم معنای جدید پیدا کردهاند و هر دو مفهوم ملی را به همراه دارند. سازمان اسناد ملی و سازمان کتابخانه ملی. تنها اتفاق این بود که این دو ظرفیتشان که با هم ادغام شد یک رابطه همپوشان ایجاد شده و بهرهبرداری، تولید، پژوهش و دسترسی محققان به اسناد تسهیل شد. رییس کتابخانه ملی و اسناد ملی معاون رییسجمهور است و مقامش در حد یک وزیر است. اما در سالهای گذشته برخلاف قانون تشکیل سازمان که اسناد راکد هر نهاد و سازمان در اختیار سازمان اسناد ملی قرار میگرفت سازمانها از تحویل اسنادشان به این سازمان خودداری کردند و دست به تاسیس سازمانهای زیرمجموعه خود زدند. براساس قانون، سازمان نیروی مسلح تنها سازمانی است که از این قاعده مستثناست. اما وزارت امور خارجه خودش سازمان اسناد جدا دارد. صالحیامیری: یک واقعیت را باید اذعان کرد و آن این است که نوع نگاه و رویکرد نهادهای مختلف در همکاری با سازمان اسناد آنگونه که باید نیست و با کملطفیها و گاهی کمتوجهیهایی همراه است. در مورد سازمانهایی که اسناد دارند دست به تدوین سیاستگذاری و یک نظام نگهداری اسناد غیرمتمرکز زدیم. قانون، تکلیف را روشن کرده است. چرا باید اسناد متمرکز شوند؟ اول تجمیع اسناد برای بهرهبرداری پژوهشگران و دوم نگهداری برای تاریخ. الان همکاران ما در مرکز اسناد، اداره کل حفاظت و نگهداری دارند. این اداره کل میتواند با سازوکارهای فنیای که دارد تا 500سال اسناد را نگهداری کند اما این امکان در سازمانهای دیگر وجود ندارد. سال گذشته تشکیلات ستادی به نام مهتاپ ایجاد شده است (مجمع هماهنگی نهادهای اسنادی و تاریخی- پژوهشی) امروز هماهنگیهای خوبی با نهادهایی که اسناد دارند، داریم. 13نهاد هستند که این اسناد را در اختیار دارند. صراحتا عرض کنم کشور نیازمند تصمیمگیری در سطح مدیریتی برای تجمیع اسناد ملی است. یک اراده ملی میخواهد این به معنی مخالفت با مرکز اسناد نهادها نیست. باید یک سیاستگذاری واحد در سطح ملی وجود داشته باشد و مسوولیت این سیاستگذاری بر عهده سازمان اسناد است. اما سیاستگذاری یکسان در میان این سازمانها وجود ندارد. در حال حاضر هر پژوهشگری که به سازمان اسناد ملی مراجعه میکند میتواند بهراحتی اسناد را براساس قانون در اختیار بگیرد. اما همه مراکز اسناد اینطور نیستند. مرکز اسناد تاریخ معاصر قانون خودش را دارد و وزارت امورخارجه براساس قوانین خودش دسترسی به اسناد را انجام میدهد. هر مرکزی قانون خاص خود را دارد و پژوهشگری که در موضوع کلان پژوهش میکند در این مراکز اسنادی مستاصل میشود. معنای صحبت شما این است که قرار است همه سازمانهای اسنادی در کانون واحد کار کنند؟ صالحیامیری: اینکه شما میفرمایید که قانونها متفاوت نیست، سیاستهای بهرهبرداری متفاوت است. در مهتاپ یکی از اهدافمان مکانیزم بهرهبرداری پژوهشگران از مرکز اسنادی است که باید به صورت یک آیین واحد درآوریم. یکی از دستورات اساسی ما در سال 93 در مجمع هماهنگی تدوین آییننامهای خواهد بود که بتوانیم بهرهبرداری را به صورت سازمانیافته داشته باشیم و اختلالی در روند بهرهبرداری پژوهشگران پیش نیاید. الان با شما موافقم که فاقد یک انسجام و هماهنگی است. ولی ما در آن شورا تلاش خواهیم کرد که به سمت انسجام پیش برویم. عزیزی: میخواستم یکی، دو نکته را در تکمیل فرمایشات دکتر صالحی عرض کنم. سازمان از سال گذشته شیوهنامهها و دستورالعملهایی برای دستگاهها تولید کرده که عملا مراکز اسنادی که کار میکنند برای تنظیم فهرستنویسی اسناد از آن استفاده کنند. این امر باعث میشود از یک رویه واحد استفاده شود. این مساله تولید دستورالعمل تدوین آییننامه واحد را هم شورایعالی اداری بعد از ادغام سازمان اسناد ملی و کتابخانه ملی بهعنوان یک وظیفه برعهده سازمان گذاشته بود و خوشبختانه سازمان فاز یک این وظیفه را که اسناد متنی و عکس است را به اتمام رساند. برنامهای هم خدمت دکتر صالحی ارایه کردیم که ایشان هم پشتیبانی و موافقت کردند و این برنامه در معاونت فناوری و معاونت اسناد در حال انجام است که بررسیها را قطعا پوشش میدهد. یعنی ما نرمافزار ملی و واحد برای اطلاعرسانی اسنادی نداریم. خوشبختانه یکی از برکات ادغام سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایجاد سایت مشترک بود. برای شما به عنوان یک کاربر تفاوتی ندارد که رییس سازمان اسناد کیست یا معاون کتابخانه ملی چه کسی است، یا این دو سازمان چه ساختاری دارد. شما در مورد یک مساله که مورد نیازتان است پژوهش میکنید و وقتی وارد سایت میشود به دنبال اطلاعات هستید و آن را جستوجو میکنید ما به شما این اطلاعات را ارایه میدهیم. نرمافزار ملی که در حال طراحی است؛ البته این نرمافزار ملی نیست و منطقهای است چون این نرمافزار قابل انتقال به کشورهای فارسیزبان مثل افغانستان و تاجیکستان است. اگر بتوانیم این مهم را به انجام برسانیم بانکی که آقای دکتر فرمودند یعنی بانکی که شما به عنوان پژوهشگر داخلی میتوانید موضوع موردنظرتان را جستوجو کنید. البته فعلا در حد این است که بدانید کدام سند در کدام مرکز سندی وجود دارد. فرض کنید یک نشریه دوران قبل را اگر بخواهید پیگیری کنید باید به تمام کتابخانهها سر بزنید که آقای دکتر قول دادهاند که ما را یاری کنند. اما نقیصهای که در اسناد ملی وجود دارد را هم امیدواریم پوشش دهیم. سازمان اسناد ملی براساس قانون بهخوبی امکانات را در اختیار پژوهشگران قرار داده است. دسترسی به اطلاعات حق مردم است. این در قانون دسترسی آزاد به اطلاعات که سال 89 نیز تصویب شد تاکید شده است. ولی بعضی از سازمانهای اسنادی موازی به گونهای رفتار میکنند که این وظیفه را لطف تلقی میکنند. صالحیامیری: حقیقتا باور داریم که دسترسی به این اطلاعات حق مردم است و تامین نیازهای پژوهشگران و فرهیختگان و تاریخپژوهان تکلیف ماست. ما تمام برنامهها را در سال 93 در این مسیر جهتگیری کردهایم که افرادی که میخواهند به اسناد دسترسی پیدا کنند این مهم را انجام دهند. همینجا از تمام پژوهشگران و بهخصوص مورخان دعوت میکنم که حضور فعالتری در مرکز اسناد داشته باشند. ما آمادگی پذیرش دایمی و مستمر پژوهشگران را در مرکز اسناد داریم. متاسفانه نوع تعامل مورخان و پژوهشگران با مرکز اسناد خیلی قوی و درخور شأن آنها نیست. در حالیکه در کتابخانه روزانه بهطور متوسط بین دو تا سههزارنفر از دانشجویان و فرهیختگان برای بهرهبرداری مراجعه میکنند. این وضعیت باید در مرکز اسناد هم اتفاق بیفتد که در حال حاضر اینگونه نیست. یک امر به ما برمیگردد؛ تسهیل در دسترسی اسناد، و وجه دیگر به این برمیگردد که پژوهشگران به ما مراجعه کنند. البته آمار کتابهایی که سازمان اسناد ملی منتشر کرده و قیمتش به نسبت کتابهای دیگر موجود در بازار خیلی کم است. در نمایشگاه کتاب خاطرات ناصرالدین شاه را به قیمت خوبی خریداری کردم و همینطور کتابهایی که بر محور اسناد منتشر شده است. به نظرم در این بخش اطلاعرسانی یک مقدار ضعیف بوده است. صالحی: یکی از ضعفهای ما عدم تعامل گسترده با جامعه هدف است. در سال جدید برنامههایی تعریف کردهایم که از طریق شبکههای ارتباطی و پیامک بتوانیم با جامعه هدف ارتباط قویتری برقرار کنیم. ظاهرا امسال برنامههای زیادی برای سازمان اسناد و کتابخانه ملی قرار است انجام شود. در بحث کلان سازمان بودجهای که در اختیارتان قرار گرفته است این اختیار را به شما میدهد؟ صالحی امیری: واقعیت این است که بودجه سازمان در سالهای گذشته بسیار کم بوده است. دولت گذشته بنا بردلایلی که عمدتا جهتگیریهای سیاسی است سازمان را تحریم نانوشتهشده کرده بود و همکاران بنده در سازمان به لحاظ حقوق و مزایا در شرایط سختی بودند. خوشبختانه با تعاملی که با دولت و دولتمردان داشته و داریم طی همین مدتکوتاه معاون رییسجمهور و رییس سازمان برنامهریزی راهبردی و معاون اول ریاست جمهور در اینجا حضور داشتند و با بررسی کارشناسیای که انجام دادند، تعهد دادند که بخش جدی نیازهای سازمان را تامین کنند. همینجا ضمن تشکر از دولتمردان این نوید را میدهم که سال 93 سال تحول و شکوفایی سازمان اسناد و کتابخانه ملی خواهد بود. با مجموعه برنامههایی که امسال تعریف کردیم تعامل جدیتر و قویتری را آغاز کردیم. نوعی درک متقابل با بدنه ایجاد کردیم و تلاشمان این است که با ایجاد انگیزش، پویایی و کارآمدی بتوانیم سازمان را توسط نیروی انسانی خود اداره کنیم. مطمئن باشید هیچ مدیری در هیچ سطحی نمیتواند سازمانی را متحول کند الا با همراهی نیروی انسانی و مدیران آن سازمان. ما سه برنامه را آغاز کردهایم؛ اول ایجاد ارتباط اخلاقی و منطقی و تعاملی با بدنه سازمان، دوم تامین حداقلهای موردنیاز پرسنل سازمان از لحاظ حقوق و مزایا و معیشت و رفاه و سوم انگیزش لازم برای پویایی و تحرک. یکی از ایرادهایی که به رییس سابق سازمان گرفته میشد بحث سفرهای متعدد بود و البته ثمره این سفرها هم مشخص نبود. قرار است این رویه ادامه داشته باشد؟ صالحیامیری: بنای ما در سازمان بازگشت به گذشته نیست. درخصوص سفر خارجی هم باید بگویم مصوبهای را گذراندهایم که کمیته سفرهای خارجی تشکیل شود. دو اصل هم تصویب شده است. یکی تمرکز سفرها بر سفرهای کارشناسی باشد و نه مدیریتی و دوم تعامل گسترده با کتابخانه و مرکز اسناد مبتنی بر تعهد متقابل. بنابراین در دوره جدید از امضای تفاهمنامههای صوری یا غیرهدفمند به شدت پرهیز میکنیم و تلاشمان این است که با گسترش تعامل با مراکز آرشیوی و کتابخانههای جهان فضای تعامل ایجاد کنیم. دوم اینکه بحث توریسم فرهنگی را در برنامه سال جدید گنجاندهایم به این معنی که تلاش میکنیم با همکاری سازمان میراث فرهنگی، برای گردشگران برنامه بازدید از اسناد و کتابخانه ملی را بگنجانیم. سال گذشته اتفاق مهمی که رخ داد تصویر 70هزار برگ سند از آرشیو ملی بریتانیا بود. سال گذشته همایشی در تهران برگزار شد که در آنجا روسای آرشیو ملی ترکیه و هندوستان اعلام کردند اسنادی هم در کشور آنها موجود است. آیا برنامهای از طرف کارشناسان وجود دارد که تصویر این اسناد به ایران برگردد؟ عزیزی: یکی از برنامههای ما همین مساله است. گروههایی برای جمعآوری و شناسایی اسناد یا تصاویر آنها تشکیل شدهاند. بعضی افراد را در خارج از ایران شناسایی کردهایم که اسنادی در اختیار دارند. سال گذشته اسناد خانم ژاله اصفهانی را از انگلستان توانستیم به ایران منتقل کنیم. این سیاست جمعآوری اسناد از مراکز اسنادی و خانوادههای ایرانی در حال جریان است. مخصوصا کشورهایی مثل ترکیه و هند اسناد زیادی مربوط به ایران دارند. البته برخی از این اسناد مربوط به ایران است. مجموعههایی هم هستند که اسناد ایرانی دارند. همه آرشیوهای دنیا مثل همه کتابخانههای ملی دنیا که سعی میکنند کتابهایی که مربوط به کشورشان است را جمعآوری کنند، سعی میکنند این کار را انجام دهند. البته این کار در حال حاضر شتاب بیشتری گرفته است. بهعنوان یکی از اهداف پنجساله، آقای دکتر صالحی بازگشت تصاویر اسناد به ایران را از ما خواستند. دو، سه دلیل دیگر هم وجود دارد. شاید بعضی گلایه کنند که اصل سند در کشوری دیگر در حال نگهداری است. حساب کردهایم برای دیدن هر برگ از این اسناد هزینهای که به کشور تحمیل میشود به مراتب در حد گردآوری است. حداقل میتوانیم تصویر این اسناد را گردآوری کنیم. در سالجاری برای خرید اسناد، بودجهای در اختیار دارید؟ عزیزی: هر سال برای خرید اسناد و نسخ خطی بودجهای در نظر گرفته میشود. البته در بعضی موارد، اهدایی بیشتر از موارد خریداری شده است. ما اسناد را نه برای نسل فعلی که برای نسل بعدی نگهداری میکنیم. یکی از آرشیویستهای استرالیایی میگوید اگر از من بپرسید چه میکنم، میگویم در حال ساختن پلی هستم که گذشته را به آینده وصل میکند. ما هم باید همین کار را انجام دهیم و اسناد را به دست نسلهای آینده برسانیم. تمام اسناد را روی سایت نداریم.
شرق
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید