چاپ مطلب 
خاستگاه چاووش‌خوانی 
تاریخ انتشار ۱۳۹۸/۷/۲۸ , ۷:۵۸
سپیده موسوی: در میان سنت‌ها و آداب و رسومی كه در عزای محرم و اربعین حسینی(ع) به جای مانده است، به نظر می‌رسد تعزیه توانسته است جایگاه گذشته خود را حفظ كند اما به دلیل تغییر آداب و رسوم زیارت، چاووش‌خوانی به مرور كمرنگ شده است و جز در برخی روستاهای كشور، سنتی است فراموش‌شده. با این حال ریشه چاووش‌خوانی، برخلاف مبهم‌بودن خاستگاه اصلی آن، حتی می‌تواند به دوران پیش از اسلام بازگردد. به نقل از دانشنامه جهان اسلام، ریشه چاووش‌خوانی را می‌توان طبق شباهت‌هایی كه با آیین سوگ سیاوش دارد به آن نسبت‌داد. كما اینكه در حال حاضر و در برخی از نواحی روستایی كشور مثل مازندران، در روزی كه به نام مرگ سیاووش شناخته می‌شود، محلی‌ها با فراهم‌كردن دو اسب سفید و سیاه و چاووش‌خوانی به عزا می‌نشینند. از طریف دیگر درگذشته و میان شتربانان كاروان‌های عرب رسمی به نام «حدی‌خوانی» رواج داشت كه به چاووش‌خوانی بی‌شباهت نیست. به هر حال اگر بپذیریم كه چاووش‌خوانی می‌توانست در گذشته ایران با اساطیر پیوند بخورد، بعد از حكومت شیعیان صفوی وجهه اساطیری این سنت در سنت گم شد و این مراسم به هنگام سفرهای زیارتی خصوصا سفر به مكه و مدینه، سفر به مشهد مقدس و از آن مهم‌تر سفر به كربلا خوانده می‌شد. به نقل از هوشنگ جاوید، نویسنده و پژوهشگر در گفت‌وگو با «دفاع پرس» ریشه اولیه چاووش‌خوانی را باید در سوره حج و در سفر زیارتی حج دید. طبق این سوره خداوند می‌فرماید «وقتی به سمت خانه خدا حركت می‌كنید، بانگ بلند كنید به گونه‌ای كه مردم با خبر و دل‌ها بیدار و آگاه شوند.» به زعم جاوید هنر چاووش‌خوانی هم می‌تواند از این دستور الهی نشأت بگیرد اما در گذر زمان به سایر سفرهای زیارتی از جمله زیارت كربلای حسینی(ع) نقش پررنگی داشته باشد. به گفته جاوید هنگامی كه واقعه مهم كربلا پایان می‌گیرد و كاروان اهل‌بیت می‌خواستند به منزل‌شان برگردند، امام سجاد(ع) با توجه به اینكه پدر بشیر شاعر بود و صدای خوشی هم داشت، از وی می‌خواهند: «برو و ورود ما را اعلام كن.» بشیر هم‌چنین می‌كند و با شعرهای جانسوز از ورود امام و یارانش خبر می‌دهد به‌طوری كه گفته می‌شود تمام شهر تخلیه می‌شود و به استقبال امام سجاد(ع) و یارانش می‌روند. این سنت بیش از همه در دوره قاجار رواج می‌گیرد و در سفرنامه‌های قاجاری، خصوصا سفرنامه جكسن پولاك می‌توان شرح‌های متعددی را از چاووش‌خوانی‌خواند.
منبع: روزنامه اعتماد
چاپ مطلب