"کندی" نخستین مفسر آثار فلاسفه یونان در جهان اسلام

یعقوب بن اسحاق الکندی از نخستین مترجمان و مفسران آثار فلاسفه یونان بود که به طور مستقیم به آثار حکمای یونانی دسترسی داشته و به ترجمه پاره ای از آثار ارسطو و تفسیر و بیان آنها پرداخت و به علت رجوع به مسئله تعقل مورد توجه علمای شرق و غرب قرار گرفت.
یعقوب بن اسحاق الکندی در سال 185 هجری در کوفه متولد شد و حدود 76 سال زندگی کرد. پدرش امیر کوفه بود، اما وی به منظور فراگیری علم و دانش به بصره رفت و با علمای آن زمان آشنا شد و به علت هوش سرشار اطلاعات بسیاری را کسب کرد و تحقیقاتی درباره ایرانیها، هندیها و عربها انجام داد و در فلسفه، ریاضیات، نجوم، طب، شیمی تبحر زیادی به دست آورد.
کندی ابتدا در شهر بصره - که قطعا از نفوذ مدرسه جندی شاپور بر کنار نمانده بود- تا آنجا که ممکن بود، به بهترین صورت درس خواند. سپس برای تکمیل تحصیلات خود به بغداد رفت که در زمان خلفای عباسی بزرگترین مرکز تعلیم و تعلم به شمار می رفت. به زودی آن اندازه از علم و فلسفه را که در جهان عرب در دسترس بود، تحصیل کرد و در آن استاد شد. آنگاه به این فکر افتاد تا این معلومات را در چشم انداز معارف اسلامی داخل کند و آنها را با یکدیگر کامل و هماهنگ سازد. شایستگی وی در مباحث مختلف علم و دانش، سبب نزدیکی وی به دربار خلفای عباسی، مامون و معتصم شد؛ تا جایی که حتی او را به معلمی پسر معتصم گماشتند و مقام و منزلت خاصی یافت که هرگز چنین مقام و منزلتی برای فیلسوفان و حکیمان متاخر از او فراهم نیامده بود. اما در پایان زندگی و هنگام خلافت متوکل مورد بی مهری قرار گرفت و در حوالی سال 252 هجری قمری از دنیا رفت.
وی مشهور به ابوالحکما (۸۰۰- ۸۷۹ م ) نخستین حکیم اسلامی است که مستقیماً به آثار حکمای یونانی دسترسی داشته و شخصاً به ترجمه پاره ای از آثار ارسطو و تفسیر و بیان آنها پرداخته است. او دارای 230 کتاب از جمله 22 کتاب درباره فلسفه، 16 کتاب درباره نجوم، 11 کتاب درباره ریاضیات، 23 کتاب درباره هندسه، 22 کتاب درباره پزشکی و کتابهای دیگری در زمینها شیمی و رشته های دیگر بود. رساله ای در مابعدالطبیعه ؛ تالیفات متعددی در منطق ؛ طبقه بندی علوم ؛ بحث در آثار ارسطو ؛ رساله معروف او در ماهیت عقل (که در فیلسوفان متاخر از او از جمله ابن سینا تاثیر فراوان داشته) برخی از عناوین کتابهای کندی می باشند . با توجه به اینکه الکندی در شیمی، ریاضیات، و طب بسیار متبحر بود، علمای شرق و غرب از اندیشه ای او استفاده می کردند و گفته می شود که وی از مترجمان و مفسران آثار فیلسوفان یونان بوده است .
یعقوب بن اسحاق الکندی معتقد بود که انسان نمی تواند فیلسوف باشد مگر آنکه از ریاضیات آگاهی داشته باشد و در تحقیقات آن تعمیق و تأمل کند. از این رو وی فلسفه و شرع را با هم جمع کرد و تألیفات بسیاری در این زمینه نوشت.
وی نظریه ای درباره عقل دارد که در آن آراء فلاسفه یونان را که پیش از او بودند را مطرح و نظریه جدیدی ارائه کرده است. او در میان فلاسفه اسلامی که پس از او آمدند، جایگاه مناسبی به دست آورد، به طوری که از نظریاتش بهره مند شدند، چرا که آنها معتقد بودند که نظریه های وی بر فلسفه اسلامی و عقلانی دلالت می کند . الکندی معتقد بود انسان عاقل کسی است که گمان کند بالاتر از علمش علمی وجود دارد.
علمای غرب به اندیشه های فلسفی الکندی اهتمام می ورزیدند، از این رو وی تأثیر بسیاری در بهره گیری فلاسفه اروپا از قوه تعقل داشت و برخی از تألیفات وی از زمان آغاز ارتباط با اروپا به چاپ رسید. کندی یکی از چهره های اسلامی است که به واسطه ترجمه بعضی از آثارش به زبان لاتین، او را در مغرب زمین به خوبی می شناختند و در قرون وسطی و نیز دوره رنسانس شهرت خاصی داشت.
الکندی معتقد است دانش عبارت از هر چیزی است که مورد بحث قرار گرفته و در نهایت زیر عنوان فلسفه وجود دارد. بنابراین فلسفه دانش همه چیز و زیربنای علوم و دانشهای دیگر است. الکندی چند ویژگی برای فلسفه بیان می‌کند: 1ـ فلسفه دانش کلیات است؛ 2ـ فلسفه به معنا می‌پردازد؛ یعنی با واژه سروکار ندارد؛ 3ـ نظام هستی به گونه ای است که محسوس و معلوم، و ماده و مجرد، با هم ارتباط دارند و برای دستیابی به معلوم باید از محسوس عبور کرد و این دو از یکدیگر جدا نمی شوند. خبرگزاری مهر


خان احمدی