از مجموعه «سیری در تاریکی‌های نمایش و ادبیات نمایشی ایران در عصر قاجار» به تازگی مجلدات جدیدی منتشر شده است. جریان طلیعه نمایشنامه‌نویسی در ایران و سرگذشت دارالفنون از اين مجموعه به بازار كتاب ايران آمده است. در کنار این دو مجلد، جلد دوم؛ نهضت آشنایی ایرانیان با تئاتر و ادبیات نمایشی عثمانی در عصر قاجار و جلد ششم؛ آشنایی با تئاتر و تماشاخانه‌های اتریش منتشر شده و ترتیب در انتشار کتاب‌ها لحاظ نشده است.

حسام‌الدین سراج موسیقی و معماری را به‌طور تخصصی دنبال می‌کند. کارشناسی ارشد معماری و دکترای پژوهش هنر دارد و در زمینه موسیقی سرپرست گروه ایرانی «بیدل»، خواننده، نوازنده سه‌تار وسنتور است. او تاکنون 29 آلبوم موسیقی منتشر کرده و جدیدترین آلبوم‌اش قرار است در سال‌جاری منتشر شود. با او می‌توان درباره موسیقی، معماری و پژوهش نظری در هنرهای مختلف به گفت‌وگو نشست. نسبت موسیقی و معماری در کار او با گریزی به کارنامه هنری این هنرمند چندوجهی موضوع صحبت ما قرار گرفت.

هنر دینی ایران در پی تجلی امر والا از هرگونه ترسیم پیکرنما پرهیز کرده است. در این میان موضوعات مذهبی و امور اُخروی به واسطۀ نیاز به ترسیم پیکرنما و فضای روایی در وادی ممنوعه قرار گرفتند. با وجود تأکید بسیار قرآن و احادیث در این حوزه، هنر ایران عاری از مصورسازی امور اُخروی است- جز موارد انگشت‌شماری مربوط به دیدار پیامبر از بهشت و جهنم در نسخ خطی معراج نامه‌ها- اعتلای این حوزه مربوط به هنر عامیانه دورۀ قاجار است.

دیداربا بانوی پیشکسوت برجسته موسیقی ایران بود؛ درآشفته بازار موسیقی بانوان شاید اوهم هیچ گاه تصور نمی‌کرد روزی رقص انگشتانش برروی ساز به‌ نام خودش درتاریخ به ثبت برسد و مانا بماند.ملیحه سعیدی موسیقیدان، آهنگساز و نوازنده سازقانون است؛ بانوی هنرمند و پرتلاش.سال های بسیاری است که بجد ساز قانون را تدریس می‌کند و همچنان حظ آن را می‌برد

١٨ مردادماه امسال برابرست با نودمين سالگرد تولد دکتر هرمز فرهت از مهم‌ترین موسیقیدانان ایرانی در عصر حاضر. اهمیت دکتر فرهت در تاریخ موسیقی ایران از چند جهت است یکی اینکه او نخستین ایرانی است که در رشته اتنوموزیکولوژی به سال ١٩٦٥ از یک دانشگاه معتبر بین‌المللی (یعنی یو.سی.ال.ای) دکتري گرفته است

هنر فلزکاری ایران در دوره اسلامی در امتداد سنت های هنر پیش از اسلام شکل گرفت و در طول چند قرن مبدل به یکی از برجسته ترین و ماندگارترین هنرها در جهان اسلام شد. این هنر سنتی در عین پیروی از قواعد کلی حاکم بر هنرهای اسلامی، روح هنر ایرانی را که مبتنی بر نقش و تزیین ایرانی است در خود محفوظ داشته است.

نگارگری ایرانی از دیرباز درگیر تغییرات مختلفی بوده است که از جمله آنها میتوان به تغییرات حکومتی و عدم نفوذ یکسان هنر نگارگری در شهرهای ایران و تحولات فرهنگی هنری اشاره کرد.

«پرده» – كه به آن «پرده درویشی» و برخی «پرده دراماتیك» نیز می‌گویند، پارچه‌ای است كه بر آن یك یا چند مجلس از یك داستان یا واقعه تاریخی نقاشی شده و «پرده‌خوان» یا «نقال» با اشاره به تصاویر رسم بودآن به روایت و شرح نقش‌ها و داستان‌های مرتبط برای حاضران می‌پردازد. رسم بود كه پرده‌ها به دیوار مكان‌های عمومی به ویژه قهوه‌خانه‌ها كه محل اجتماع مردم و برگزاری مراسم پرده‌خوانی بودند، نصب شوند.

«عزیز تنها» ٤٦ سال دارد و حدود ٤٠ سال است كه دوتار می‌نوازد. او نخستین زخمه‌های دوتار را از پدرش آموخت و پس از آن، در محضر بسیاری از استادان موسیقی مقامی تربت جام مشق موسیقی كرد، ١٣٦٧ به گروه موسیقی شیخ جام راه یافت كه سال‌ها در آن نامدارترین گروه موسیقی در شرق خراسان بود. همكاری ٣٠ ساله عزیز تنها با استادان بنام موسیقی مقامی، از او یك دوتارنواز تمام‌عیار ساخته است.

نواختن ساز، دهل، کرنا، سرنا و نقاره، برجسته ترین جنبه و شاخصه موسیقی فارس است که هنوز در برخی از جوامع عشایری استان فارس و به ویژه در بین عشایر ایل قشقایی رواج دارد.

مسألۀ حقیقت هنری، ابتدا با اندیشمندان دوره باستان، مطرح می‌شود. افلاطون، در جمهوری استدلال می‌كند كه هنرهای زیبا و شعر، نمی‌توانند حقایق را منتقل كنند، زیرا امكان دسترسی به مُثُل را برای نوع بشر، فراهم نمی‌سازند. همانطور كه یك آینه فقط می‌تواند بازتابی از موجودات جزئی كه خود بازتاب‌‌هایی از مُثُل‌اند، به دست دهد، نقاشی و شعر نیز فقط به چیزی در حد تصاویر رنگ باخته‌ای از مُثُُل افلاطونی، در مرحله سوم دوری از حقیقت، منجر می‌شوند.

رستم دستان در خوان هفتم شاهنامه دست به تنبور می‌شود؛ سازی که گفته می‌شود از معدود سازهای رایج ایران است که آن را مقدس می‌دانند. رستم در خوان هفتم شاهنامه تنبوری در کنار چشمه می‌بیند، آن را در دست می‌گیرد و می‌خواند «آواره‌ای هستم که شادی از من گرفته شده است و گرفتار جنگ شده‌ام.»

گیلان سرزمین فرهنگ است و خنیا یا موسیقی همچون هیرکانیان هزاران ساله اش در فرهنگ این سرزمین ریشه دوانده، اما در هجوم زمان سازهایی اصیل چون سرنا رو به خاموشی گذارده و کرنا نیز تنها به ساز آئینی بدل گشته که به مزاج اجتماع امروز درست نمی سازد. نوازش سازها در گیلان از کهن ترین دوران ها معمول بوده است؛ مگر می شود کسی در اردیبهشت ماه گیلان از بوی خوش گل های وحشی کوهسارها به وجد و سماع نیاید و نیایش و سپاس خود را به شکل ترنم ترانه های دلنشین بجای نیاورد؟

تار و پود واژه‌ها از تراوش قلم میرعماد چنان به نظم، رنگ گرفته‌اند که پس از گذشت چهار قرن سیر و تطور خط نستعلیق، همچنان مکتب استاد بر دفتر خوشنویسان سرمشق می‌شود. میرعماد حسنی قزوینی مشهورترین و بزرگترین خوشنویس در خط نستعلیق است که در قرن دهم هجری قمری و در دوره صفویه زندگی می‌کرد و به دلیل خط خوبش به «میر» معروف شد و آثار فراوانی از وی در موزه های ایران و جهان نگهداری می شود.

زمستانِ سالِ ١٣٩٤ مصادف شده بود با ماه‌های منتهی به درگذشت مادر بسیار كهنسال استاد احمد پژمان و به همین سبب استاد نسبت به دفعات قبل مدتی طولانی‌تر را در ایران اقامت كردند و همین فرصتی پیش آورد كه در آن چندماه باهم روی یكی- دو موضوع كه سال‌ها مشتاق و مترصد انجام آنها بودم كار كنیم. یكی ضبط و انتشار اثر درخشان او «دیورتیمنتوُ» بود كه به همت خانه هنر خرد و علی صمدپور به سرانجام رسید و دیگری كوشش برای ضبط و انتشار خاطرات او در قالب یك كتاب كه نامش را گذاشته بودم: «مثل یك نُت گمشده، خاطرات و اندیشه‌های احمد پژمان»