امیراحمد فسلفی استاد خوشنویسی شامگاه شنبه ۲۱ تیرماه، مهمان برنامه زنده نت گپ‌های یونسکویی در صفحه اینستاگرام کمیسیون ملی یونسکو در ایران بود. وی در ابتدای این برنامه گفت: به طور کلی معتقدم فرهنگ شرق به ویژه فرهنگ ما ایرانیان از غنایی برخوردار است که خود به خود ویژگی انسان‌سازی در درون این فرهنگ نهفته شده و پیام‌های این فرهنگ هویداست.

ادیان بزرگ حقایق خود را نه فقط از طریق کلمات، بلکه همچنین با خلق هنرهایی متناسب با دیدگاه خود اظهار می‌کنند. هنر اسلامی به مثابه هنر آخرین دین بزرگ الهی، متشابهاً، درونی‌ترین حقایق اسلام را به‌واسطۀ صور محسوس ظاهر کرده است. هنر اسلامی پس از شکل‌گیری آن، همچنین بخش‌هایی از هنر شرق و غرب را نیز تحت تأثیر قرار داد.

منظور از تشیع تاریخی در این نوشته زمانی بیش از ششصد سال است که از دوران ایلخانیان تا کنون سپری شده و چنان است که تاثیر آن بر اندیشه موسیقی دستگاهی کارساز بوده است. در بعضی از مکاتب فلسفی یا اقتصاد سیاسی، دین را بخشی از روبنای اجتماعی می‌دانند و تعریف روبنا هم از این دو زاویه در رابطه با مواد عینی و ابزار تولید اجتماعی ارائه می‌شود.

14 تیر ماه زادروز كیوان ساكت است؛ نوازنده تار و سه‌تار و آهنگسازی كه می‌گوید «هنرمند آیینه تمام‌ نمای تفكر، احساس، روابط اجتماعی، منش و رفتار مردمان روزگارش است.» او برای هنر مرز نمی‌شناسد و بارها با زخمه‌هایش موسیقی شرق و غرب را به نقطه دیدار كشانده است؛ ساكت بارها عشق خود را به موسیقی ایرانی فریاد زده؛ فریادی كه رنگ نظم، دقت، تكنیك و علم دارد؛ ساز ساكت، فریاد نت‌هاست در دنیای موسیقی و آیینه احساس مردمان روزگارش.او معتقد است، نیاز اصلی موسیقی ایرانی «آموزش بر پایه نگاهی است كه پای در اصالت‌ها و اندیشه‌ها و احساس ایرانی و نگاه به آینده داشته باشد.»

اخیرا گروهی از اعضای موسسه پیشكسوتان در حوزه هنرهای تجسمی برای بازدید از مجموعه برج آزادی و توضیحات مفصلی كه در پی آن به عمل آمد به رغم آنكه این معماری در حیطه تخصصی اینجانب نبود بر آن شدم كه نكاتی را از زاویه یك هنرمند در خصوص برج آزادی بیان كنم.

در خبرها آمده وزارت فرهنگ کشور ترکیه، پرونده هنر خوشنویسی را برای ثبت به‌ عنوان میراث ناملموس یونسکو ارسال کرده؛ این در حالی است که ایران برای سال 2021 یا 2022 قصد داشت چنین اقدامی انجام دهد و یک بار دیگر مسئولان فرهنگی ایران از ترکیه جاماندند اما به جای پاسخگو بودن نسبت به‌ دلیل تعلل در ثبت هنر خوشنویسی طی یک دهه گذشته، پاسخ می‌دهند ثبت میراث ناملموس انحصاری نیست و هر کشوری که خوشنویسی دارد می‌تواند این هنر را ثبت کند.

از آنجا که افلاطون اولین فیلسوفِ آغازگر تألیف در حوزه زیبایی و بر زیبایی شناسی هنری بعد از خود بسیار تأثیر گذار بوده است، بررسی دیدگاه وی در خصوص زیبایی های هنری اهمیت بسیاری دارد. البته هرچند هنرهای زیبا، به نحوی که در عصر حاضر مصطلح است، در دوران افلاطون مطرح نبوده، اما می توان از مطالب و آرایی که افلاطون به طور پراکنده در باب هنرهای زیبا بیان کرده است، نظر وی را کشف کرد.

تعریف بداهه نوازی بر چند موضوع می چرخد؛ به طور نمونه بداهه درموسیقی، آفرینش نواها در لحظه ای توصیف ناشدنی است؛ بداهه هنری است که اندیشه و احساس و زبان و حالات اشراقی ومکنونات درونی نوازنده را، که پیشتر به آن دسترسی نداشته، درعرصه شهود به آفرینش دیگری مبدل می سازد. بداهه نوازی ایرانی مدیون هستی ردیف و اقلیمی از آزادی در توانایی اجرا در روح دستگاه است.

برای شناخت ساختار درونی و طرز کار یک دستگاه کم وبیش ناشناخته و غایب که توسط یک مهندس اصفهانی در عهد تیموریان ارائه شد، اطلاعات ما ناقص و محدود به یک نوشته دست اول تاریخی است که همان نیز گزارشی کامل نیست. در این تحقیق، برای پاسخ به چگونگی طرز کار شیشه سی و دو جماعت محترفه صنعت پیشه، ضمن این که اطلاعات موجود وگزارش تاریخی دوباره نگری ‌شد، شواهد فرعی دیگر نیز مورد مطالعه قرار‌گرفت.

اگر به صورت اتفاقی وارد موزه‌ای شویم به راحتی می توانیم بخشی را که به هنر اسلامی تعلق دارد از باقی آثار موزه تشخیص دهیم. اما شاخصه هنر اسلامی چیست؟ و چه اصولی سبب تفکیک این هنر از دیگر هنرها می‌شود؟ قلمرو هنر اسلامی ، محدوده ای وسیع از آفریقای شمالی، آسیای مرکزی و هند تا اروپای شرقی و اسپانیا را دربر می گیرد، اما تشخیص هنر اسلامی که از 622 میلادی تا زمانه امروز را شامل می شود، به رغم پراکندگی و تنوع گسترده فرهنگ های بومی، برای ما ناممکن نیست.

شکل‌گیری هنر اسلامی بحثی است که از دیدگاه‌های مختلف به آن پرداخته شده است. منظر سنت-گرایانه با نگاهی کل‌نگر و جامع به این مبحث می‌پردازد و ضمن توضیح دربارۀ خاستگاه این هنر به عوامل آن می‌پردازد و سیر تاریخی آن را از این دیدگاه توجیه می‌کند. در نوشتار پیش‌رو، با مبنا قرار دادن آرای اصیل سنت‌گرایان به بحث دربارۀ شکل‌گیری هنر اسلامی پرداخته می‌شود، در همین راستا سیر تاریخی برخی انواع شاخص هنر اسلامی نیز بر همین مبنا مطرح می‌گردد.

واژه های گوشه، ردیف، دستگاه، کلاسیک و حتی مُد در موسیقی ایران واژه هایی تو در تو و مرتبط با یکدیگرند، یعنی تعاریف آنان درهمدیگر درپپیچیده شده و تا کلیتی جامع با ارجاع به هرکدام در دست نباشد تعریف هریک با کاستی مواجه خواهد شد. وقتی می گوئیم دستگاه مجموعه ای از گوشه ها است، پیشتر می بایست تعریفی از گوشه را در دست داشته باشیم و یا وقتی می گوئیم گوشه از “مد” ساخته می شود، باز هم از پیش باید بدانیم که “مد” چیست.

عطاملک جوینی تاریخ نگار تاریخ جهان گشای از خاندان فاضل و صاحب علم جوینی است که در کار حسابداری مملکت هلاکو خان (ایلخانیان) فعالیت داشت و در پایان به فرمان خاندان هلاکو کشته شد وقایع دوران مغول و چیزی بعد از آن را برمی شمارد. مورخ در دوران ایلخانیان چند بار به ماوراء النهر و ترکستان و چین سفر کرده تا وضعیت بعد هجوم از را ببیند و از برجای ماندگان آگاهی های تاریخی را به دست آورد.

تعریف مفاهیم ‌صوت و نغمه از دیدگاه فارابی، بوعلی، صفی الدین و قطب الدین از موضوعات پایه ای موسیقی شناسی است. کاربرد فرضیه پردازانه مفاهیم کهن تر موسیقی تا چه اندازه راه گشای اجراهای عملی در موسیقی ایران بوده یا تا چه اندازه رابطه بین فرضیه و عمل را نگاه داشته اند پرسشی همیشگی است که مبحث آن تا روزگار ما ادامه دارد٠

در این نوشته به پیدایش “ تن رهبر”، یکی از مهم ترین عوامل دگرگونی موسیقی کهن به موسیقی دستگاه ایرانی اشاره می کنیم و در پی آن به رساله ای که ناظر بر تکوین حالت جنینی دستگاه است می پردازیم و در انتها نقل قولی از یک موسیقی شناس انگلیسی در پایان سده نوزدهم که به اهمیت کیفی موسیقی ایران اشاره کرده است را می آوریم.