مفهوم سبک زندگی از عناصر پیچیده، ملفوف و درهم تنیده‌ای شکل گرفته که در کنار یکدیگر معنا یافته و به نوعی هویت آفرینی می‌کند. سبک زندگی اگرچه به‌عنوان یکی از موضوع‌های جدید مطالعه و نظریه‌پردازی در علوم اجتماعی معاصر، مطرح شده و مجموعه‌ای از ارزش‌ها، شیوه‌ها، رفتار، حالت‌ها و سلیقه‌ها را تشکیل می‌دهد، اما مفهومی ریشه‌دار در فرهنگ اسلامی ما به شمار می‌رود که از اهمیت فراوانی در شکل‌دهی جامعه اسلامی برخوردار است. به تعبیر رهبر معظم انقلاب، سبک زندگی به مثابه متن زندگی، بخش حقیقی و اصلی تمدن اسلامی و لازمه تشکیل جامعه اسلامی است.
.jpg)
مفهوم سبک زندگی از عناصر پیچیده، ملفوف و درهم تنیده‌ای شکل گرفته که در کنار یکدیگر معنا یافته و به نوعی هویت آفرینی می‌کند. سبک زندگی اگرچه به‌عنوان یکی از موضوع‌های جدید مطالعه و نظریه‌پردازی در علوم اجتماعی معاصر، مطرح شده و مجموعه‌ای از ارزش‌ها، شیوه‌ها، رفتار، حالت‌ها و سلیقه‌ها را تشکیل می‌دهد، اما مفهومی ریشه‌دار در فرهنگ اسلامی ما به شمار می‌رود که از اهمیت فراوانی در شکل‌دهی جامعه اسلامی برخوردار است. به تعبیر رهبر معظم انقلاب، سبک زندگی به مثابه متن زندگی، بخش حقیقی و اصلی تمدن اسلامی و لازمه تشکیل جامعه اسلامی است. رهنمودهای ایشان در رابطه با مفهوم سبک زندگی و ضرورت آسیب‌شناسی آن، نقشه راهی است که می‌تواند ما را به سرمنزل مقصود برای نیل به یک جامعه مطلوب و متعالی و در عین حال پیشرفته و توسعه یافته رهنمون سازد. نگرانی و دغدغه‌ای که از قریب دو دهه قبل با موضوع تهاجم فرهنگی مطرح شده است و اکنون با عنوان خطر نفوذ فرهنگی باید مورد توجه مسئولان و سیاستگذاران فرهنگی و نیز دغدغه‌مندان مسائل اجتماعی قرار بگیرد. از این‌رو تمدن‌سازی نوین اسلامی در هر دو بخش ابزاری و حقیقی امری لازم محسوب می‌شود. تردیدی نیست که بخش قابل توجهی از نارضایتی از وضعیت فرهنگی امروز، حاصل تداخل فرهنگی غرب بوده که منجر به تزاحم فرهنگی شده است. مهم‌ترین ویژگی سبک زندگی در فرهنگ ایرانی- اسلامی ما که آن را از سایر مکاتب، بویژه مکاتب مبتنی بر فرهنگ غربی متمایز می‌کند، اصل توحید و خدا محوری در مقابل انسان‌محوری، فردگرایی، اصالت سود، مادی‌گرایی، اصالت لذت و نظایر آن است. سبک زندگی اسلامی مبتنی بر خداشناسی، هستی‌شناسی، انسان‌شناسی، معرفت‌شناسی و دیگر مبانی اسلامی است.
اگرچه هر قوم و نژادی از مؤلفه‌های هویتی متفاوتی با توجه به سابقه مذهبی، تاریخی، جغرافیایی، نژادی و قومی برخوردار است، اما کشور ما به لحاظ پیشینه مذهبی و تاریخی تمدن‌سازی که در طول تاریخ داشته است از برجستگی‌ها و امتیازات هویتی بهره می‌برد که در بسیاری از ملت‌ها بی‌سابقه است. به‌همین دلیل هر نوع برنامه‌ریزی و حرکت به سمت اصلاح سبک زندگی باید مبتنی بر این مزیت‌ها شکل بگیرد. راه حفظ هویت مستقل اسلامی- ایرانی در برابر فرهنگ‌های غالب، داشتن تفسیری توحیدی از زندگی و انتخاب سبک زندگی بر مبنای خدامحوری به‌عنوان یکی از اصول هویتی این مرزوبوم است. ما نیازمند تغییر نگاه به زندگی از وجه صرفاً مادی برگرفته از غرب و تقلید از آن، به زندگی مبتنی بر مبانی اسلامی خود هستیم. ضمن اینکه از نقش اساسی خانواده در ایجاد سبک زندگی ایرانی- اسلامی نباید غافل شد. چرا که در زندگی ایرانی اسلامی خانواده محور و مرکز بوده و ساختار جامعه اسلامی بر بنیاد خانواده استوار است. علاوه بر ترویج ارزش‌ها و فرهنگ متناسب با جامعه ایران در سطح نظری، در سطح عملی نیز باید الگوهایی حائز اهمیت ایجاد کرد تا بواسطه آن بتوان واقعیات اجتماعی موجود را به سمت مطلوب هدایت کرد.
پذیرش الگوهای سبک زندگی از سوی مردم زمانی محقق می‌شود که به‌عنوان یک باور و ارزش در لایه‌های مختلف جامعه نهادینه شود. از این‌رو نیازمند گفتمان‌سازی فرهنگی پیرامون این مفهوم هستیم. گفتمان فرهنگی دولت یازدهم بر پایه اصول چهارگانه دیانت، عقلانیت، عدالت و اعتدال فرهنگی، چارچوب روشنی را برای نیل به یک جامعه دیندار و در عین حال مردم‌سالار و سازگار با مقتضیات زندگی امروز ترسیم می‌کند. اصولی که به‌عنوان مایه‌های اصلی فرهنگ صحیح اسلامی مطرح است؛ خردورزی، اخلاق و حقوق(کرامت انسانی) بنیان آموزه‌های دینی ما را شکل می‌دهد.
تغییر و تعدیل عوامل ناسالم مرتبط با سبک زندگی مبتنی بر اصول فوق، از طریق افزایش سطح آگاهی عمومی متناسب با شرایط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی کشور و جایگاه و منزلت تمدن اسلامی در جامعه امکانپذیر خواهد بود. برای رسیدن به جامعه مطلوب و سبک زندگی متناسب با آن، نیازمند حرکت از سطح احساس به عقلانیت، حرکت از سطح بایدها به باورها و حرکت از سطح رسمی به غیررسمی هستیم. همچنان که باید از تبلیغ و شعار صرف به سمت شعور و معرفت‌جویی حرکت کنیم و این حرکت باید از سطح فرد و خانواده به سطح جامعه سوق یابد. در این صورت می‌توان به اصلاح سبک زندگی و نزدیک شدن آن به شرایط مطلوب و مورد پذیرش آحاد جامعه و کاستن از ناهنجاری‌های موجود در این زمینه امیدوار بود.
منبع: روزنامه ایران