جامع‌التواریخ؛ تاریخ‌نگاری ایلخانی

1394/10/26 ۰۹:۲۱

رشید‌الدین کتاب جامع‌التواریخ را در زمان پادشاهی غازان‌خان می‌نویسد. ظاهرا به‌رغم برترى مغولان، این پادشاه پیش‌بینى‌ می‌کرد که‌ در میان ایرانیان و فرهنگ‌شان زیاد دوام نخواهند آورد. از این رو اراده کرده بود مکتوبی از تاریخ فتوحات مغولان را برای نسل‌های بعدی، آن هم به زبان فارسی، به یادگار بگذارد.

رشید‌الدین کتاب جامع‌التواریخ را در زمان پادشاهی غازان‌خان می‌نویسد. ظاهرا به‌رغم برترى مغولان، این پادشاه پیش‌بینى‌ می‌کرد که‌ در میان ایرانیان و فرهنگ‌شان زیاد دوام نخواهند آورد. از این رو اراده کرده بود مکتوبی از تاریخ فتوحات مغولان را برای نسل‌های بعدی، آن هم به زبان فارسی، به یادگار بگذارد.
او براى انجام این امر مهم، رشــیدالدین را انتخاب کرد که البته انتخابى بهتر از این نیز ممکن نبود. خان‌مغول براى انجام این امر مهم، تمام اسناد و نوشته‌های دولتى را به همراه عالمانى که در تاریخ و آثار مغول دانا بوده‌اند، تحت فرمان رشید‌الدین در‌می‌آورد.
قبل از آنکه تالیف تاریخ مغول به دست رشیدالدین به پایان برسد، غازان‌خان می‌میرد و جانشین او الجایتو امر می‌کند خواجه این اثر را به آخر برساند و همان‌طور که در بدو امر در نظر بوده اســت آن را به نام غازان‌خان بزند. از اینجاست که این قسمت از کتاب که عموما شامل جلد اول می‌شود به تاریخ غازانى معروف شده است. الجایتو همچنین دستور می‌دهد جلد دیگرى با موضوع تاریخ عمومى عالم، بالاخص ممالک اسلامى‌ را بر آن بیفزاید.
همچنین جلد سومى مشتمل بر مسائل جغرافیایى نیز به آن اضافه شود. البته این قسمت یا از میان رفته و معدوم شده یا آنکه ابدا به رشته تحریر درنیامده و فقط زمینه آن طرح شــده است، چون آنچه اکنون از این کتاب در دست است شامل دو مجلد است. امتیاز «جامع‌التواریخ» نه‌فقط به این دلیل اســت که دامنه مطالب آن وسیع و ممتد اســت و نه از این حیث است که محتویات آن با دقت بسیار از منابع موثق، اعم از منابع کتبى و شفاهى فراهم شده، بلکه به‌ خاطر ابتکار مولف است. در تاریخ نمى‌توان هیچ کتاب فارسى‌ای را در قدر و قیمت جامع‌التواریخ یافت.

منبع: فرهیختگان