تحلیلگران غربی:عربستان مسوول اصلی حادثه منا است

1394/7/11 ۱۲:۵۰

آمار تکان دهنده ی قربانیان فاجعه ی منا که حدود پنج هزار نفر برآورد می شود این رخداد را به فاجعه یی بین المللی تبدیل کرده و طی روزهای گذشته خبرها و تحلیل های بسیاری در پیوند با آن در رسانه های سراسر جهان از جمله رسانه های غربی منتشر شده است.

 آمار تکان دهنده ی قربانیان فاجعه ی منا که حدود پنج هزار نفر برآورد می شود این رخداد را به فاجعه یی بین المللی تبدیل کرده و طی روزهای گذشته خبرها و تحلیل های بسیاری در پیوند با آن در رسانه های سراسر جهان از جمله رسانه های غربی منتشر شده است.

روز پنجشنبه دوم مهرماه و در جریان برگزاری مناسک حج تمتع، فاجعه یی در منطقه ی منا رخ داد که هر چه زمان بگذرد گستره و ژرفای آن بیشتر به چشم می آید؛ فاجعه یی چنان سهمگین که مسوولان عربستان سعودی به عنوان مسوول اصلی برگزاری حج را به طور جدی زیر سوال برد و اعتراض بسیاری از کشورهای اسلامی به سعودی ها را در زمینه ی رسیدگی به وضعیت قربانیان، آسیب دیدگان و گمشدگان و همچنین پاسخگویی در این زمینه برانگیخت.

این مساله طی روزهای اخیر بازتاب فراوانی نیز در بسیاری رسانه های غربی داشته است. شماری از این رسانه ها رخداد منا را از منظر یک فاجعه ی انسانیِ عظیم و تاثیر آن بر رابطه های کشورهای اسلامی با عربستان بررسی کرده اند و در همین حال با ارایه ی واقعیت های موجود از طریق انتشار نظر کارشناسان، گفت وگو با شاهدان و نیز تصویرهای حادثه، به نوعی به نقش انکارناپذیر عربستان در بروز این فاجعه اشاره کرده اند.

***فاجعه ی منا و مسوولیت عربستان

پایگاه خبری «نیویورک تایمز» چند ساعت پس از رخدادهای مکه در گزارشی نوشت: در حالیکه هزاران زایر سفیدپوش مشغول طی کردن مسیر خود از چادرها به محل انجام اعمال حج بودند، فاجعه یی بزرگ رخ داد و در نتیجه ی گیر افتادن زایران در مسیرهای باریک و ازدحام شدید جمعیت، آسفالت خیابان، پوشیده از صندل های گم شده، ویلچرهای واژگون و جنازه های سفیدپوش شد.

نیویورک تایمز در ادامه با اشاره به اینکه این واقعه، بزرگ ترین فاجعه ی حج در ربع قرن گذشته است افزود: این مساله به چالشی تازه برای «ملک سلمان» شاه جدید عربستان تبدیل شده که پیشتر مجبور بود با مشکل هایی نظیر قیمت پایین نفت، جنگ یمن، اختلاف با ایران و ... دست و پنجه نرم کند.

روزنامه ی «گاردین» در گزارش روز دوشنبه ی خود با اشاره به مشکل های داخلی عربستان نوشت: حادثه ی هفته ی گذشته در منا را باید بیش از یک تراژدی قلمداد کرد. این حادثه را می توان یک بحران سیاسی با پیامدهای سنگین دانست چرا که این حادثه در کنار سقوط جرثقیلی که چندی پیش جان عده ی دیگری از زایران را گرفت این پرسش را مطرح می کند که آیا عربستان توان و شایستگی اداره ی حج را دارد یا خیر؟

«آسوشیتدپرس» روز حادثه گزارشی منتشر کرد که در آن به سخنان 2 تن از زایران نجات یافته اشاره شده است. در بخشی از این گزارش آمده است: «عبدالله لطفی» مصری 44 ساله در تشریح لحظه ی وقوع حادثه می گوید من به چشم خود دیدم که فردی از شدت فشار خود را از کسی که روی ویلچر سوار بود بالا کشید و چند نفر دیگر هم این کار را تکرار کردند. مردم برای نفس کشیدن از بدن های یکدیگر بالا می رفتند. لطفی با اشاره به اینکه چنین اتفاقی هرگز نباید رخ می داد گفت نیروهای سعودی هیچ اقدامی صورت ندادند و تمهیدی نیز در این زمینه نیاندیشیده بودند.

پایگاه خبری تحلیلی «تلگراف» در گزارشی که روز بعد از حادثه منتشر شد نوشت: شاهدان این حادثه که در خیابان 204 منا به عنوان یکی از ورودی های اصلی به محل «جمرات» اتفاق افتاد از صحنه های وحشتناکی نظیر رها شدن بدن های جان باختگان بر روی آسفالت داغ خیابان سخن می گویند.

***در منا چه گذشت؟

طی روزهای بعد از واقعه، گمانه زنی های فراوانی در خصوص چرایی بروز آن مطرح شده است که انگشت اتهام را به سوی عربستان سعودی نشانه رفته است. عملکرد سعودی ها در هنگام وقوع حادثه و همچنین بعد از آن یکی از نکته هایی است که در کنار دلیل های اصلی رخداد در رسانه های غربی برجسته شده است.

پایگاه انگلیسی «ایندیپندنت» در گزارشی تامل برانگیز که سه روز پس از فاجعه منتشر شد از اهمال سعودی ها در کمک و خدمت رسانی به زایران خبر داد. در این گزارش با عنوان «خاندان سلطنتی سعودی از زایران وی.آی.پی محافظت کرد و زایران عادی را رها کرد تا بمیرند» آمده است: خاندان سلطنتی سعودی که خود را خادمین حرمین شریفین می خواند، وظیفه ی حفاظت از زایرانی را بر عهده دارد که برای شرکت در بزرگترین گردهم آیی سالانه ی جهان به این کشور سفر می کنند.

ایندپندنت با اشاره به بسته شدن یکی از معبرها که دلیل اصلی بروز این حادثه عنوان می شود نوشت: ولی به راستی چرا این ورودی بسته شد؟ برخی مدرک ها حکایت از بسته شدن این معبر در راستای تسهیل عبور و مرور زایران سلطنتی دارد. بسیاری از بخش های مکه برای استفاده ی مهمانان و زایران ویژه طراحی شده است و متولیان حج، خدمت رسانی به مهمانان ویژه و قدرتمند را ترجیح می دهند.

این گزارش به شواهد موجود در کتاب نویسنده یی عرب به نام «ضیاالدین سردار» اشاره کرد که تصریح کرده طراحی ساخت وسازهای صورت رفته در مکه به گونه یی است که به نفع ثروتمندان و در راستای رفاه هرچه بیشتر آن ها باشد.

شماری از رسانه ها با انتشار گزارش های متعدد، عملکرد نیروهای بی تجربه ی سعودی در لحظه ی وقوع حادثه و همچنین تلاش سعودی ها برای پنهان کاری در خصوص ابعاد تکان دهنده ی آن را زیر سوال بردند. «گاردین» در گزارش روز دوشنبه ی خود نوشت: این حادثه در حالی رخ می دهد که امسال تنها نزدیک به 2 میلیون نفر برای زیارت به عربستان رفته بودند ولی سال های گذشته بیش از سه میلیون نفر بدون بروز هیچ مشکلی به این کشور سفر می کردند.

نکته ی مهمی که در این گزارش به آن اشاره شده است اقدام خاندان آل سعود در ارایه ی بیش از هزار عکس ناشناس از جان باختگان به بعثه های کشورهای مختلف است. به گزارش گاردین به نقل از «طارق فاضل» نماینده ی مجلس پاکستان و رییس هیات رسیدگی به حادثه ی منا در این کشور، مقام های سعودی بیش از هزار عکس شناسایی نشده از جان باختگان را در اختیار کشورهای مختلف قرار داده اند و در این در حالی است که سعودی ها از روز نخست در تلاش بوده اند آمار جان باختگان را بسیار کمتر از واقعیت (نزدیک به 800 نفر) نشان دهند.

این در حالی است که سعودی ها در برخی اظهارنظرهای خود از ایران بابت ارایه ی آمار غیرواقعی انتقاد و تهران را به کارشکنی در راه رسیدگی به این واقعه و دخالت در امور عربستان متهم کردند.

به نوشته ی پایگاه «گلوب اند میل» در روز سه شنبه هفتم مهرماه، سعودی ها حتی در خصوص این عکس ها نیز برخورد صادقانه یی نداشته اند و مدعی هستند بسیاری از جان باختگان در این عکس ها به دلیل های طبیعی فوت کرده اند و مرگ آن ها ربطی به حادثه ی منا ندارد.

نکته ی دیگری که بسیاری از پایگاه های خبری طی روزهای اخیر به آن اشاره و از آن اظهارتعجب کرده اند، ارایه نشدن مدرک ها و شواهد کافی در خصوص چرایی بروز این حادثه است. این در حالی است که عربستان سال ها است از یکی از پیشرفته ترین سیستم های کنترل و مانیتورینگ جهان برای اداره و نظارت دقیق بر حج استفاده می کند. پایگاه «تلگراف» با اشاره به اینکه عربستان برای کنترل مراسم حج از بیش از 100 دوربین پیشرفته استفاده می کند نوشت: یک مرکز کنترل بزرگ که بعد از حادثه ی مشابهی در منا در سال 2006، با مشارکت یک شرکت انگلیسی با هدف کنترل جمعیت نصب شده بود، در روز حادثه منطقه یی را که حادثه در آن رخ داد پوشش نداده است.

کم کاری عربستان در خدمت رسانی و رسیدگی مناسب به مصدومان و کشتگان حادثه ی منا تنها به دوربین های امنیتی محدود نمی شود. طی روزهای اخیر اظهارنظرهای گوناگونی در خصوص مدیریت ضعیف عربستان بر فرایند کلی حج مطرح شده است و حتی بسیاری از شاهدان عینی حادثه مدعی شده اند که مقام های سعودی در هنگام جمع آوری پیکرها توجهی به زنده بودن یا نبودن آن ها نکرده اند. البته مقام های سعودی هیچ یک از این ادعاها را نپذیرفته و آن را کذب خوانده اند. به نوشته ی پایگاه «صدای آمریکا» در چهارم مهرماه، حتی وزیر کشور عربستان در صفحه ی توییتر خود با انتشار عکس هایی از ماموران این کشور که مشغول کمک به آسیب دیدگان و توزیع بطری های آب در میان آن ها بودند و تصویری چون احیای قلبی یکی از مصدومان مدعی شد دولت سعودی در مدیریت این حادثه از تلاشی فروگذار نکرده است.

**سعودی ها و برخی پیامدهای فاجعه ی منا

پایگاه آمریکایی «آی.بی تایمز» در گزارش روز سه شنبه ی خود با اشاره به اعتراض های بین المللی به عربستان و تشکیل کمیته یی با هدف کشف دلیل واقعی این حادثه نوشت: عربستان در حال حاضر زیر فشار بسیاری از کشورها بویژه ایران قرار دارد و این در حالی است که مفتی اعظم سعودی با رد این ادعاها معتقد است در این حادثه هیچ کس مقصر نبوده و این ماجرا قضا و قدر بوده است.

رخداد منا افزون بر برانگیختن خشم کشورهای اسلامی به واسطه ی پاسخگو نبودن عربستان در قبال مسوولیتی که سال ها است بر انجام آن به شکل مستقل و بدون دخالت دیگران اصرار می ورزد باعث شده است تا بسیاری کشورها خواستار تغییر مدیریت حج و مشارکتی شدن آن شوند، بویژه این که مساله ی حج همواره مساله یی در سطح جهان اسلام و نه محدود به عربستان عنوان شده است.

پایگاه «سی.ان.ان» در همین ارتباط گزارشی با عنوان «آیا زمان بایکوت (منزوی و تحریم) کردن عربستان فرا رسیده است؟» به قلم «اسرا نومانی» از خبرنگاران پیشین «وال استریت ژورنال» منتشر کرد که خود سابقه ی حضور در مکه طی حادثه ی ناشی از ازدحام جمعیت در سال 2003 را داشته است. نویسنده در این گزارش ضمن انتقاد از اظهارهای مقام های سعودی مبنی بر انداختن تقصیر اصلی حادثه بر گردن زایران (بویژه زایران آفریقایی) نوشت: بعد از بررسی ابعاد این حادثه بیش از هر زمان دیگری اطمینان دارم که مسلمانان باید عربستان را بایکوت و تجارت میلیون دلاری از صنعت حج برای این کشور را تعطیل کنند؛ کشوری که خود را خادم حرمین شریفین و حافظ امنیت اخلاقی این مکان ها عنوان می کند.

به نوشته ی نومانی، این اقدام که بسیاری از مسلمانان از سال ها پیش آن را آغاز کرده اند، بویژه زمانی که کارنامه ی سیاه عربستان در خصوص حقوق بشر بررسی می شود ضروری تر جلوه می کند.

ایرنا