1394/5/18 ۰۹:۲۷
دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که رعایت اخلاق در رشد فنّاوری و اصول زیست‌محیطی یکی از مهمترین نکات مورد توجه در علم ژنتیک است و به عبارتی دیگر، اگر رشد فناوری و رعایت مبانی اخلاق زیستی همراه باشند، به مراتب نتایج بهتری حاصل خواهد شد. بقراط فرموده است: همان‌طور که یک جنین سالم در زهدان سالم، رشد سالم خواهد داشت، محیط‌زیست را هم باید سالم نگه داشت. محیط سالم و تمیز، سطح فکری انسان را بالا می‌برد و انسان در محیط آلوده نمی‌تواند از هر نوع استعدادی که دارد به نحو مطلوب استفاده کند.
مرامنامه‌های اخلاقی
(زیستی و حرفه‌ای)
بنابراین آموزش اخلاق حرفه‌ای از ارکان مهم برنامه‌ریزی و مدیریت رشته‌های دانشگاهی و کارگاههای آموزشی باید باشند و هدف اولیه آموزش، ارتقای دانش و آگاهی جامعه و تنویر افکار عمومی نسبت به محیط زیست و چگونگی اشتغال و آثار پیامد فعالیتهای مخرب مختلف انسان نتیجه آن بر افت کیفیت محیط و روشهای کاهش این گونه پیامدهای مخرب است.
زندگی و بقای انسان به بقای منابع طبیعی بستگی دارد و این میسر نخواهد شد مگر با افزایش آگاهی، هماهنگی توسعه و محیط‌زیست، برنامه‌ریزی دقیق علمی و مسئولیت‌پذیری آحاد مردم؛ و لذا آب و هوای خوب، محیط با صفای مراکز آموزشی، برخورد مؤدبانه اطرافیان، عشق و محبت دوستان به یکدیگر، همه در درک و فهم مطالب علمی، کمک شایانی می‌کند. توقف روند تخریب منابع طبیعی و تدابیر لازم برای بهره‌برداری بهینه به عزم ملی و بسیج علمی و عملی و قوانین مشخص و شفاف و ایجاد پاسگاه ویژه یگان حفاظت منابع طبیعی و رسیدگی به پرونده‌های متجاوزان به عرصه‌های منابع ملی در این پایگاه نیاز دارد. در گذشته بر خلاف امروزه، مراکز بزرگ آموزشی در محیط‌های باز و باصفا تأسیس می‌شد. وجود دانشگاه تهران با این ویژگیها دلیل روشنی بر این مدعاست.
یکی از دوستان، در سفری سخنی جالب و ارزشمند بیان می‌کرد که علت اینکه سرزمین ایران، همیشه از دانشمندان، پژوهشگران، سخنوران، نویسندگان، هنرمندان و علمای بزرگ برخوردار است جز این نبوده که این سرزمین، آب و هوای خوب و تمیز و سرسبز داشته و این ویژگیها در دوران تحصیلات در درک و فهم دانش‌اندوزی به‌خصوص در حفظ و یادگیری مطالب علمی، محیطی سازگار و مؤثر بوده است. در گذشته، محافل درسی در مکانهایی بی سر و صدا و دارای فضای سبز و پردرخت تشکیل می‌شد تا محصل با اعصاب آرام و بدون زحمت عوامل بیرونی بتواند ادامه تحصیل دهد. اگر درختانی در مراکز آموزشی و سطح شهرها با نظم و ترتیب خاص کاشته و پرورش داده شوند، نه فقط محیط‌زیست انسان را زیبایی و طراوت می‌بخشد، بلکه بسیاری از عوامل بازدارندة فکر خوب و موانع راه رشد و تکامل انسان را کاهش می‌دهد و در نتیجه جذب هوای آلوده و فراهم کردن هوای پاک و سالم، خدمت بزرگی به انسانها و جهان هستی می‌کند.
به این نکته توجه شود که درختکاری در اسلام که سرسبزی و تنفس هوای سالم تولید می‌کند و پناهگاه حیوان و انسان می‌باشد، از عبادات شمرده شده است. اسلام درخت را از صدقات جاریه می‌شمارد که باید به نقش و اهمیت آن توجه شود و نسبت به آگاهی افراد در کاشت و حفظ آن اقدام کرد. درختها نه فقط محیط‌زیست را زیبا می‌کنند، بلکه آن را از بسیاری بلایای آسمانی و زمینی حفظ می‌کنند. دانشمندان در بیشتر کشورها، بزرگترین عامل ریزش کوهها و سیل رودخانه‌ها را که سالانه خسارتهای جبران‌ناپذیری به محیط‌زیست وارد می‌کنند و به تخریب و نابودی فضای سبز می‌انجامد، قطع درختان می‌دانند که به طور گسترده به زمین می‌افتند.
با تأسف، دارامندان و بنگاههای معاملات املاک و بساز و بفروش‌ها و شهرداری‌ها برای کسب درآمد بیشتر، بی‌رحمانه به بریدن و میراندن درختان جنگل‌ها و روستا‌ها و باغها و پارکها و تراشیدن سینه کوه و قله‌ها و قلمروهای طبیعی از یکدیگر سبقت می‌گیرند و به خاطر افزون‌خواهی و پرکردن جیب خود، کوهها و جنگل‌ها را که استوانه‌های زمین‌اند، در محاصره ویلاهای شخصی و کاشانه‌های بلندمرتبه که سالی یک ماه در آن به سر می‌‌برند، قرار می‌دهند و محیط‌زیست را از درختان سرسبز و امکانات عمومی گردشگری تهی می‌کنند و با این کار زیانبار و گواه‌گونة وارونگی و پسرفت و رانت‌خواری و واسطه‌ای، محیط لطیف انسانی را از سایه دل‌‌‌انگیز و فضای صاف و تمیز و پالایش و کاهش آلاینده‌ها به‌تدریج محروم می‌سازند و آن‌گونه که میلشان می‌کشد، آن را دگردیس می‌کنند و برای این کار، انگار صدها مسابقه گذاشته‌اند و در افزون‌خواهی مال و منال دنیا و در حرص و هوا، آغشته و شرطی شده‌اند و از سویی با صنعتی شدن شهر به دلیل کاربرد روشهای غیرفنی و غیر اخلاقی، به منظور کسب سود بیشتر و به جهت آلودگی‌های ناشی از زباله‌های سرگردان و ریختن فضولات در زمین و آب و دریا و جز آن، ضررهای جبران‌ناپذیری بر محیط‌زیست، کشاورزی و طول عمر انسانها وارد می‌کنند که ثمره‌اش، تضییع حقوق انسانها در برخورداری از محیط‌زیست سالم و برهم زدن آرامش روحی، روانی و جسمی شهروندان است.
احترام به محیط‌زیست و انواع گونه‌های جانوری و گیاهی در ادیان مختلف و به‌ویژه در دین اسلام بسیار تأکید شده و صید شکار و قطع درختان و گیاهان در حال احرام از محرمات شمرده می‌شود و اگر زائر خانه خدا مرتکب آن شود، حتی اگر اراده و قصد کند اما به مرحله انجام نرسد، باید کفاره بپردازد. از رسول اکرم(ص) نقل است: «سه گروهند که با کار خود، مورد لعنت خدا قرار می‌گیرند: کسانی که اماکن عمومی، سایه‌بانها و محل پیاده شدن مسافران را آلوده کنند؛ دوم کسانی که آب عمومی (آب نوبتی) را غصب کنند؛ و سوم کسانی که سد معبر کنند و مانع عبور عابران شوند.»۱ و در فرمان حضرت علی(ع) به مالک اشتر است که: «باید توجه تو به آباد کردن زمین بیش از توجه به گرفتن خراج باشد؛ زیرا آن خراج جز در نتیجه آبادانی فراهم نمی‌آید.»۲ قرآن کریم کسانی را که به مظاهر زیبای طبیعت و شکوه آفرینش، خلل وارد کنند، نکوهش می‌کند و نارساییها و مشکلات روی زمین را متأثر از اعمال انسانهای فاسد می‌داند.۳ مولانا می‌فرماید:
جملة ذرات عالم در نهان
با تو می‌گویند روزان و شبان:
ما سمیعیم و بصیریم و هُشیم
با شما نامحرمان ما خامشیم
از جمادی در جهانِ جان روید
غلغل اجزای عالم بشنوید
فاش تسبیح جمادات آیدت
وسوسه‌ی تأویل‌ها بربایدت
نطق آب و نطق خاک و نطق گل
هست محسوس، حواس اهل دل
به نظر می‌رسد یکی از علل عمده بی‌توجهی به محیط‌زیست و مشکل پراکندگی و انباشت زباله به طور اخص، بی‌اطلاعی عمومی از چرخة طبیعت و نیاموختن آموزشهای لازم و بی‌اعتنایی به فرامین و آموزه‌ها در این زمینه است. گردشگری که فرسنگها دور از خانه و شهر خود، جاده، جنگل، رودخانه و دریا و دریاچه و هر جا و هر دیار دیگری را به زباله آلوده می‌کند، آگاه نیست که شیرابة مسموم آن زباله‌ها، سرانجام به قوری چای، آب شرب و سبزی و مواد غذایی و لبنی (مثل شیر و گوشت و ماهی) که مصرف می‌کند، برمی‌گردد و در سطح شهر موجب تکثیر موشها می‌شود؛ و یا کارخانه‌داری که مسیر فاضلاب کارخانه را با نیت صرفه‌جویی و کسب سود بیشتر به رودخانه گشوده، غافل است از تأثیر فلزهای سنگین در آب و گیاه و ماهی‌ها و حیواناتی که از آن آب و گل تغذیه می‌کنند. و چه می‌توان گفت به کسانی که با تخریب جنگل و یا در حاشیه رودخانه‌ها، برای خود ویلایی بنا می‌کنند تا سالی چند روز در آن بیاسایند و یا برج‌سازانی که خود را به فراموشی زده‌اند و در ارتفاعات و حاشیه دریاچه‌ها به خرید تراکم روی می‌آورند و به مراتع و بیشه‌ها دستبرد می‌زنند و با خشکاندن تالابها، سبب برخاستن غبار و ایجاد ریزگرد‌های بیماری‌زا و خشکسالی و ناامنی گسترده می‌شوند و مضرات کارهای خود را نمی‌بینند؛ و یا در کوچه یا خیابان باریک، مجوز ساختمانهای چند اشکوبة مسکونی و مجتمع‌های تجاری برای صددرصد افزایش ثروت و سرمایه می‌گیرند و فضای رفت و آمد ساکنان را اشغال می‌کنند و مانع وزش باد و اکسیژن هوا و نور می‌شوند و در عین حال تقسیم ناعادلانه‌ای از ثروت را به نمایش می‌گذارند و مردم را از طبیعی‌ترین و ابتدایی‌ترین حقوق شهروندی یعنی فضای سبز و هوای سالم محروم می‌کنند. کافی است درک کنند که هرگونه رفتار آن‌ها با جامعه و محیط‌زیست به خودشان و نسل خود بازگشت می‌کند.
پی‌نوشتها:
۱ـ سوره هود، آیه۶۱؛ وسایل‌الشیعه، ج۱، ص۶۱٫
۲ـ نهج‌البلاغه، نامه ۵۳٫ ۳ـ بقره، ۲۰۵٫
روزنامه اطلاعات
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید