1394/5/5 ۱۰:۴۴
زنان ایرانی در سده‌های گذشته، یک تعاونی سنتی را چگونه اداره می‌کردند عطر اسپند، بوی خاک، آب و جاروی حیاط خانه و اتاق‌ها و پوشیدن لباس‌هایی مرتب برای همیاری کاملا زنانه، در سده‌های پیاپی، سنتی به نام «واره» را در میان زنان ایرانی با گونه‌ای زیبایی و معنادار گره زده است؛ سنتی که ویژه زنان و در این حلقه، مردان را راهی نیست.
زنان ایرانی در سده‌های گذشته، یک تعاونی سنتی را چگونه اداره می‌کردند
عطر اسپند، بوی خاک، آب و جاروی حیاط خانه و اتاق‌ها و پوشیدن لباس‌هایی مرتب برای همیاری کاملا زنانه، در سده‌های پیاپی، سنتی به نام «واره» را در میان زنان ایرانی با گونه‌ای زیبایی و معنادار گره زده است؛ سنتی که ویژه زنان و در این حلقه، مردان را راهی نیست.
واره شیر، تعاونی غیررسمی سنتی و زنانه‌ای است که پیشینه‌ای کهن در فرهنگ مردم ایران دارد. زنان در این تعاونی، همدلانه دست یاری یکدیگر را برای رسیدن به تولیدات دامی می‌فشرند تا به نتیجه‌ای مطلوب برسند. پیشینه این تعاونی سنتی، با توجه به این‌که واژه واره با واژگان هم‌ریشه و غیرهم‌ریشه خود، ١٤٩ مورد را دربرمی‌گیرد، روشن است زیرا سازمانی اینچنین و نیز واژه‌سازی و کاربرد برای آن، زمان طولانی می‌طلبد. تعدد نام واره در جای‌جای ایران نشان‌دهنده آن است که این تعاونی سنتی در بستر جغرافیایی ایران شناخته شده و پرکاربرد بوده است. با تحقیقات اخیر حتی می‌دانیم که در کشورهای همسایه نیز چنین تعاونی‌هایی وجود داشته است.
شیر در فرهنگ ایران از تقدس برخوردار است. حمیدرضا کریمی‌درمنی در اثر خود «زمینه‌ها و شیوه‌های یاریگری در ایران» دراین‌باره می‌نویسد «تقدس شیر نیز در جامعه کهن ایرانی، در تداوم و تسهیل کار سازمان واره، نقش فراوان داشته است. کراهت فروش شیر و ماست که تا همین اواخر ادامه داشته و در ارتباط با تقدس شیر معنا پیدا می‌کند، واره را نه‌تنها بستر مشروع برای مبادله شیر با شیر و استفاده‌های اقتصادی از آن ساخته است، بلکه در ایجاد سازگاری و همنوایی بین اعضاء و افزایش اعتماد به یکدیگر و تسهیل کار حسابداری و حسابرسی و کنترل هنجارهای مربوط به آن نیز موثر بوده است».
زنان در واره شیر، برای یکجا کردن تولیدات شیری خود، به نوبت شیر دوشیده‌شده روزانه خویش از دام‌هایشان را به یکدیگر می‌دهند. فردی که شیرها را می‌گیرد برای زدن مشک و تولید کشک و ماست اقدام می‌کند. افراد در واره با صرفه‌جویی در زمان و تأمین شیر موردنیاز می‌توانند به محصول دلخواه خود برسند؛ محصولی که با فروش یا استفاده شخصی از آن، چرخ زندگی‌شان را می‌گرداند.
واره، تنها به این نوع همیاری و تعاونی منحصر نمی‌شود. کارکردهایی دیگر در جنبه‌های روانی و آموزشی و تفریحی نیز دارد که قابل بررسی است. در واره شیر، هر کسی که شیر بیشتر داشته باشد از نفوذ بیشتری برخوردار خواهد بود. براساس آنچه از نظامات داخلی این نوع تعاونی برمی‌آید، در واره شیر انتخاب شریک و همیار بر دو اساس اقتصادی و غیراقتصادی صورت می‌گیرد؛ به روایت نویسنده کتاب «زمینه‌ها و شیوه‌های یاریگری در ایران»، «معیار اقتصادی شامل مرغوبیت و کیفیت، مقدار شیر و کمیت شیر و... می‌شود که این عوامل متاثر از معیارهای دیگری چون همسایگی، نوع دام و خویشاوندی، درستکاری، پاکیزگی، روحیه یاریگری و خواهش‌پذیری، تندرستی، شورچشمی و تنگ‌نظری، وقت‌شناسی و نیز خوش‌پی بودن، یعنی دامِ شیرده داشتن است. معیار غیراقتصادی نیز شامل خویشاوندی، مذهب، شأن و منزلت اجتماعی می‌شود».
از زبان ربابه یوسفی، زنی کویرنشین در روستاهای پیرامون یزد شنیدم که به یاد می‌آورد مادرش هر هفته با زنان روستای خود واره شیر را در خانه‌ای انجام می‌داده‌اند. زن‌ها در طول یک هفته برای دادن شیر دوشیده‌شده خود با رعایت نوبت، به خانه یکی از زنان می‌رفتند. شیر دوشیده‌شده در هر روز یکسان نبود و هرکس مقداری شیر می‌آورد، بنابراین برای اندازه‌گیری شیرها وسیله‌ای مشخص در نظر گرفته می‌شد. مثلا گاه ملاقه‌ای که با میخ‌هایی محکم شده بود مورد استفاده قرار می‌گرفت و جای میخ‌ها روی بدنه ملاقه، برای اندازه‌گیری نشانی بود؛ مثلا فلانی امروز تا بالای میخ این ملاقه شیر داده است و
فلان کس تا زیر میخ.
واره، یکی از جلوه‌های روشن یاریگری به شیوه سنتی در تاریخ ایران است. این تعاونی سنتی در تاریخ مناطقه گوناگون ایران به اندازه‌ای پیچیده و مهم بوده است که به‌سادگی نمی‌توان درباره آن سخن راند. بعدها به این موضوع بیشتر خواهیم پرداخت.
روزنامه شهروند
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید