1394/2/29 ۱۱:۱۲
آیین پرخوانی ریشه در حوادث تاریخی دارد که منتسب به بریدن درخت خشکیده است و صدای اره را که مشابهت به بوقان یا باگان، به معنای کافر و شمن دارد، از دو تکوازه"پاک" (بغ فارسی) و" ان"به معنای خدا پرست، گرفته شده است. صدایی که از ته گلو برمی‌خیزد. بوقان در دوران‌های مختلف به پرخوان تغییر یافته است.
اصل لغت “پرخوان” از دو کلمه پری و آواز ترکیب یافته و از اصطلاحات خاص ازبک‌های خوارزم است. پرخوان‌ها با ساز و آوازی که در وصف پری‌ها می‌خوانند، امراض را از بدن بیماران دور می‌سازند.
برخی ریشه پرخوانی را در آیین شمنیسم جست‌وجو می‌کنند. شامان‌ها ریشه در اقوام ترک و مغول دارند. آنها خود را رابط میان انسان و موجودات ماورا الطبیعی می‌دانسته‌اند و از دنیای غیر عادی سخن می‌رانده اند. با گسترش اسلام درشمال و شمال شرقی آسیا، شامان‌ها نیز شکل و فرم اسلامی به خود گرفتند.
مراسم پرخوانی معمولا شب برگزار می‌شود زیرا از نظر پرخوان، مناسب‌ترین زمان برای جذب ارواح و دفع شیاطین است. پرخوان پس از به جاآوردن نماز جماعت عشا به منزل می رود. اوپس از صرف چای شروع به نواختن دوتار می‌کند یا با روشن کردن ضبط صوت موسیقی ترکمنی پخش می کند.
پرخوان با ایجاد فضای شاد نیروهای امدادی را نزد خویش فرا می‌خواند. از سوی دیگر به وسیله ساز و آواز فضایی را فراهم می‌سازد تا از این طریق بر روحیه بیمارش تسلط یابد. در این مرحله حاضران باید سکوت را رعایت كنند. پرخوان با غلتیدن، پریدن و خیره شدن به اطرافش مرتب به خود می‌پیچد زمانی که احساس می‌کند نیروهای امدادرسان او در آن محل تجمع كرده‌اند، از طناب آویخته شده در وسط اتاق آویزان می‌شود و از نیروهایش مدد می‌طلبد و پس از چرخش مختصری خود را رها می‌کند. حاضران به وی کمک می‌کنند تا از زمین برخیزد.
پرخوانی ترکمن، آداب و رسوم مردم ایران
پارچه‌ای به دیواره ضلع غربی اتاق به شکل توبره آویزان است، در درون آن پارچه پیراهن‌های زنانه و مردانه و روسری‌های زیادی وجود دارد که متعلق به افرادی است که توفیق حضور در مراسم را نیافته‌اند و با ارسال لباس‌هایشان و قراردادن آن در توبره مخصوص پرخوان، شیاطین و ارواح خبیث را از وجود خویش می‌زدایند. در باور پرخوان، در این توبره نیروهای امدادرسان او و اجنه تجمع می‌کنند و راز مداوای بیماران در آن توبره نهفته است. پرخوان در این مراسم بارها به سمت توبره رفته و به آن گوش فراداده و دوباره نزد بیمارش می‌آید و با این عمل از نیروهای پنهانی داخل توبره دستور می‌گیرد. در مراسم پرخوانی بیمارانی که دچار بحران شدید روحی هستند بیشتر از سایرین مورد توجه قرار می‌گیرند. در مرحله بعد، پرخوان شمشیری را به دست گرفته و به سوی بیمار حمله‌ور می‌شود. او شمشیر را در گوشه ابروی بیمار قرار داده و به آرامی به طرفین می‌چرخاند سپس شمشیر را درپشت گردن تک‌تک حاضرین قرار می‌دهد. او به کمک دستیارش با دو قطعه چوب ضربه‌ای به این شمشیر وارد می‌کند و بر این باور است که ارواح خبیث در این مرحله دفع می‌شوند. از ابزار دیگر پرخوان، کفگیر است. در گذشته، او کفگیر را در اجاق آتش می‌گداخت اما امروزه آن را بر روی بخاری نفتی خاموش قرار می‌دهد. پرخوان بنا به موقعیت و به تشخیص خود گاهی کفگیر سرد را به کف پای بیماران می‌زند. با پایان یافتن این مرحله، او به هریک از حاضرین دست می‌دهد و آنها نیز مبالغ و هدایایی برحسب توان درجیب پرخوان قرار می‌دهند که اصطلاحا به آن آقلیق می‌گویند. سپس او در وسط اتاق دو زانو نشسته و به درگاه خداوند متعال دعا می‌خواند، پس از آن اتاق را ترک می‌کند. آخرین مرحله درمان، دعانویسی است. او کاغذی را به صورت چهارگوش پاره کرده و بر روی آن خطوطی را ترسیم می‌کند، کلمه یا حرفی در نوشتار وی مشاهده نمی‌شود .برخی از برگه‌ها را با آب دهان خیس کرده و روی هم می‌چسباند و آنها را به صورت سه‌گوش (مثلثی شکل) درآورده به بیمار یا همراه او می‌دهد. رجب پرخوان، از مشهورترین چهره‌های پرخوان در بین ترکمن‌های ایران است. بسیاری از پیروان وی بر این باورند که با در گذشت رجب پرخوان که دوران کهولت و بیماری را سپری می‌کند، این شیوه درمان نیز جایگاه و موقعیت پیشین خود را از دست خواهد داد.زیرا سایر پرخوان‌ها همانند وی از مهارت لازم برخوردار نیستند و در باور مردم و معتقدان به پرخوانی، قدرت درمانگری آنها با رجب پرخوان برابری نمی‌کند. آیین پرخوانی در بین تركمن‌های استان گلستان و خراسان شمالی رایج است. تركمن‌های استان گلستان، در قلمرو شهرهای اق قلا، بندرتركمن، گنبدكاووس، كلاله و مراوه‌تپه و تركمن‌های استان خراسان شمالی، در بخش رازوجرگلان و شهر بجنورد زندگی می‌كنند.
روزنامه قانون
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید