میل تاریخی خسروگرد سبزوار نشانه ای از حیات در کویر

1393/10/10 ۱۳:۲۳

مناره (میل) تاریخی خسروگرد سبزوار در غرب استان خراسان رضوی که در کنار جاده قدیم ابریشم ساخته شده ؛ نشانه ای از زندگی در کویر است که مردم را با محبت و دوستی به خود جذب می کند.

مناره (میل) تاریخی خسروگرد سبزوار در غرب استان خراسان رضوی که در کنار جاده قدیم ابریشم ساخته شده ؛ نشانه ای از زندگی در کویر است که مردم را با محبت و دوستی به خود جذب می کند.

این بنای بسیار زیبا در سال 505 هجری قمری به دستور 'تاج الدوله ابوالقاسم بن سعید'، همدوره با حکومت سلجوقیان برای راهنمایی و محل اطراق مسافران و کاروانیان خسته جاده قدیم ابریشم بنا شده است.

این اثر دیدنی با 28 متر ارتفاع در حدود پنج کیلومتری غرب شهر سبزوار، در حاشیه دو جاده اصلی تهران - مشهد قرار دارد که چند سال قبل نیز از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مرمت شده است.

سالانه حدود 18 تا 20 میلیون مسافر و گردشگر از کنار این اثر تاریخی و دیدنی می گذرند که این امر، معرفی بیشتر، تغییر کاربری و بهره برداری بهینه مسافران و گردشگران از این بنای تاریخی و باستانی را می طلبد.

یک باستان شناس در باره این اثر تاریخی به خبرنگار ایرنا گفت: میل خسروگرد، نشانه ای از محبت و دوستی مردمان کویر است که عاشقانه و عالمانه به زندگی در این کویر پرداخته اند.

'محمد عبدالله زاده' به میهمان نوازی مردمان کویر اشاره و اظهار کرد: ساکنین این منطقه در زمان های گذشته، شب ها با روشن کردن مشعلی بر بلندای این میل، کاروانیان را به سوی خود فرا می خواندند تا میزبان مسافران خسته از راه باشند.

وی افزود: علاوه بر روشن کردن مشعل بر بالای مناره، آب انبار و حوض انبارهای کنار جاده نیز کاروانیان را به سوی میل هدایت می کرده است.

وی با بیان اینکه شاید گوشه ای از اوج مهرورزی را بتوان در شیوه تفکر و اندیشه سازنده این بنا دید، گفت: مناره خسروگرد سبزوار نشانه ای از هزاران گوهر محبت و دوستی مردم کویر است.

وی اظهار کرد: بر اساس کاوش های باستان شناسی، مناره خسروگرد میل تک و منفردی است که به منظور راهیابی کاروانیان بر سر راه جاده موسوم به ابریشم احداث شده و همچون فانوس دریایی در کویر نقش راهنمای کاروانیان را برعهده داشته است.

وی قدمت میل خسروگرد را مربوط به قرن ششم هجری قمری ذکر کرد و گفت: این میل به سال 505 هجری قمری به دستور 'تاج الدوله ابوالقاسم بن سعید' مصادف با حکومت سلجوقیان احداث شده است.

وی در مورد معماری این مناره افزود: میل خسروگرد سازه ای آجری است و ارتفاع آن 28 متر است و دارای سه جزء پایه، بدنه و راس است که پایه آن مستطیل شکل و محاط در یک سازه آجری نیم هشت بوده و در پخی های این هشت ضلعی چهار حجره اتاق مانند تعبیه شده است.

این باستان شناس با بیان اینکه بدنه میل مدور و قطر آن از سطح قاعده به سوی راس کم می شود، ادامه داد: این بدنه دارای تزئینات آجری با آرایه های لوزی نیم بیضی است که دور آن منقش به رشته کتیبه کوفی و اطراف آن با آجر کاری تذهیب شده است.

'عبدالله زاده' افزود: راس این میل بر روی تونگان یا نعلبکی قرار دارد که بدنه آن دارای تزئینات آجر کاری موسوم به مئاندر (دارای پیچ و خم) می باشد.

وی در باره زیبایی این میل تاریخی گفت: تنها بنای قدیمی شهرستان سبزوار که مراحل سفت کاری و نازک کاری آن همزمان اجرا شده میل خسروگرد است که به شیوه استادانه و به سبک رازی در قرن ششم هجری قمری انجام شده است.

این کارشناس میراث فرهنگی افزود: اجرای آجرهای قالب زده با تکنیک سایه روشن و کم شدن از قطر میل تا راس موجب شده در بنا ریتم و حرکت ایجاد شود که این حرکت در بنا و چرخش هارمونی ناشی از تکرار و توالی نقش هندسی لوزی است تا چشم نوازی ویژه ای به رهگذران بدهد.

وی بیان کرد: اجرای سایه روشن آجرها موجب شده گزند آفتاب کمتر به بدنه بنا برخورد کند و در نتیجه بنا در شلاق سوزان آفتاب کویر محو نشده و از فواصل دور قابل رویت باشد.

وی همچنین با اشاره به وجود نقش سوستیکا به شکل (+) در قلب هر شمسه لوزی، افزود: این نقش تحت عنوان گردونه مهر در بسیاری نقاط جهان از هزاره سوم قبل از میلاد شناسایی شده که تپه باستانی موسوم به دامغانی سبزوار و قدیمی ترین بنای تاریخی این شهرستان یعنی آتشکده آذر برزین مهر که این نقش موجب شکل گیری حجم بنا شده از آن جمله است.

'عبدالله زاده' مناره خسروگرد را تنها بنایی معرفی کرد که در یک شهر برای خوش آمدگویی به مردمان برپا شده و در سرما و گرما مسافران را تنها به صرف مسافر بودن به سوی آبادی هدایت می کرده است.

وی افزود: مناره تاریخی خسروگرد (خسروجرد) در غرب شهر سبزوار و در ورودی استان خراسان رضوی به مسافران و زائران خوش آمد می گوید.

حدود هزار اثر تاریخی و باستانی شناسایی شده در شهرستان سبزوار وجود دارد.

خبرگزاری ایرنا