1393/9/3 ۰۸:۲۶
در بحثهای افلاطونی به تدریج تغییرات تکاملی در بحث اتانازی به وجود آمد تا جایی که در کتاب «جمهوریت» افلاطون در مورد بیماریهای طولانی که امید به زنده ماندنشان نبود، اجازه داده شده است که اتانازی فعال انجام شود. در آن زمان، برخی پزشکان به عنوان عاملان سیاسی به بعضی از افراد سم می‌دادند تا از بین بروند که بقراط و پزشکان همفکرش با چنین رویه‌ای سخت مخالفت کردند تا جایی که در قوانین اخلاقی بقراط، چنین رفتاری را برای پزشکان، غیر اخلاقی می‌دانستند. ارسطو هر نوع خودکشی را مردود می‌شمرد؛ چه برای بیماری که در رنج و درد شدید باشد و چه برای فرد سالم. درک همفری۱ بنیاد هملاک سوسایتی را بنیانگذاری کرد که هدف اصلی این سازمان کمک به افرادی بود که می‌خواستند از طریق اتانازی یا خودکشی کمکی به زندگی خود پایان دهند.
اکنون در بعضی از کشورها اتانازی فعال، قانونی است؛ مثلاً طبق قوانین جدید در هلند دردهای غیرقابل تحمل، عاملی است که فرد را دارای شرایط لازم برای القای مرگ می‌کند. (امام‌هادی و دیگران ۱۳۸۶: ۱۴) در سال ۱۹۹۰ شرایط آن در انجمن سلطنتی پزشکان هلند و وزارت دادگستری مورد توافق واقع شد و در سال ۱۹۹۳ اصلاحات انجام گردید. اولین قانونی که به طور خاص و ویژه در خصوص اتانازی تصویب شد، «قانون حق بر مرگ» منطقه شمالی استرالیا مصوب ۱۹۹۵ بود. بنابراین منطقه شمالی استرالیا اولین کشور(منطقه‌ای) است که اتانازی را به موجب قانون خاص پذیرفت.(،Pakes 2005:21-38) لذا از حیث قانون‌گذاری بر هلند مقدم است، لکن هلند از حیث پذیرش توسط رویه قضایی بر منطقه شمالی استرالیا مقدم می‌باشد.
قانون جزای ۱۹۲۲ شوروی در ماده ۱۴۳، قتل با رضایت فرد (مجنی‌علیه) را جرم نمی‌دانست؛ اما این قانون یک قانون عام و کلی بود که قتلهایی را که با رضایت مجنی‌علیه انجام می‌گرفت، جرم نمی‌دانست. بنابراین شامل پزشک و بیمار نیز می‌شد؛ اما نمی‌توان گفت یک قانون مختص به اتانازی بوده که انجام آن را تحت شرایط خاص و با مقررات ویژه اجازه داده است. باید توجه داشت آنچه ذکر شد، سیر تاریخی پذیرش و قانونی شدن قتل ترحم‌آمیز بود، والّا اولین قانون ضد قتل ترحم‌آمیز در آمریکا در ایالت نیویورک در سال ۱۸۲۸ تصویب شد.
انواع اتانازی
اتانازی در نخستین تقسیم‌بندی به دو نوع فعال۲ و غیر فعال۳ تقسیم می‌شود که هر یک از این دو نیز به انواع داوطلبانه۴ و غیر داوطلبانه۵ و اجباری تقسیم می‌شود که در ادامه تعریف هر کدام از آنها خواهد آمد.
اتانازی فعال: انجام فعالانه عملی برای پایان درد و رنج از طریق پایان دادن به زندگی یک انسان، اغلب «اتانازی فعال» نامیده می‌شود(حجت زاده۱۳۸۴: ۸۳). در اتانازی فعال، علت مستقیم و عمدی و اولیه مرگ بیمار، در واقع فردی است که این عمل را انجام می‌دهد؛ یعنی برای رها کردن فرد از درد و رنج، باعث کشتن مستقیم و عمدی بیمار می‌شود. در اینجا بیماری، باعث مرگ فرد نمی‌شود، بلکه در واقع مرگ را کس دیگری ایجاد کرده است.
اتانازی غیرفعال: منظور از این اتانازی، قطع هر گونه درمان برای بیمار و فراهم کردن امکان مرگ وی می‌باشد. پزشک به درخواست خود بیمار یا خانواده او از ادامه درمان بیمار لاعلاج صرف نظر می‌کند (امام‌هادی و دیگران ۱۳۸۶: ۲۰).
اتانازی فعال داوطلبانه: تزریق عامدانه دارو یا اقدامات دیگر است که منجر به مرگ بیمار شود. این عمل بر اساس تقاضای صریح بیمار و با رضایت کاملاً آگاهانه‌اش انجام می‌شود. نکته مهم در این است که قصد و تمایل پزشک و بیمار ـ هر دو ـ در جهت خاتمه‌‌دادن به زندگی بیمار باشد. در اتانازی فعال داوطلبانه، دو شرط بسیار مهم است:
۱) تصمیم خود بیمار؛
۲) درد و رنج غیر قابل تحمل و بدون امید به بهبود.
اتانازی فعال داوطلبانه وقتی است که بیمار در شرایط دشواری باشد و موقعیت او همراه با درد و رنج شدید است. در مواردی، بیماری وی لاعلاج است و امیدی به درمان وجود ندارد، ولی گاهی امکان درمان وجود دارد؛ لیکن مدتها طول خواهد کشید و بیمار، صبر و توان خود را در تحمل درد و رنج طولانی از دست می‌دهد. در چنین وضعیتی بیمار از پزشک می‌خواهد که با استفاده از داروی کشنده او را در واقع به قتل برساند. در مورد اول، پزشک با این کار باعث تسریع در مرگ بیمار می‌شود و به اصطلاح به او مرگ آرام اهدا می‌نماید. عامل اصلی مرگ بیمار را شاید بتوانیم بیماری او بدانیم؛ ولی در مورد دوم به واقع عامل مرگ بیمار مستقیماً پزشک است و از دیدگاه طرفداران این عمل، پزشک، بیمار را از درد و رنج طولانی رهایی می‌دهد، ولی واقعیت امر این است که او به دست پزشک به قتل رسیده است.
اتانازی فعال داوطلبانه بسیار بحث برانگیز است. در حال حاضر در جهان مشکلی اساسی وجود دارد و آن انسانهایی به ظاهر سالم هستند که تصمیم می‌گیرند به زندگی خود خاتمه دهند و باید گفت: داوطلب خودکشی به دست پزشک‌اند و به همین دلیل به پزشکان خاصی مراجعه می‌کنند تا با تزریق داروهای کشنده به حیاتشان خاتمه داده شود؛ از این رو در غرب بعضی از پزشکان که این عمل را انجام می‌دهند، «قاتل انسانها» لقب یافته‌اند. این افراد کسانی هستند که در کمترین زمان به داوطلبان انتحار با داروی مخصوص، مرگ بدون درد هدیه می‌کنند. در این نوع اتانازی، دیگر بحث بیماری و درد و رنج نیست و کشتن از روی ترحم نیست، بلکه بر اساس فلسفه حیات از دیدگاه بعضی از مکاتب است که معتقدند خودکشی امری خصوصی مربوط به انسانهاست(زون کیو ۱۳۷۶: ۳ـ۲).
اتانازی غیر فعال داوطلبانه: معمولاً در مورد بیمارانی به کار گرفته می‌شود که وضعیت بسیار وخیمی دارند و پزشکان هم مطمئن هستند که درمان امکان‌پذیر نیست. در این شرایط درمان را قطع می‌کنند و بیمار را از مواد غذایی یا دارو محروم می‌کنند.
اتانازی فعال و غیر فعال غیرداوطلبانه: این در مورد بیمارانی است که خود توانایی تصمیم‌گیری ندارند و در حالت زندگی نباتی یا مرگ مغزی به سر می‌برند. در این صورت دیگران باید درباره آنها تصمیم بگیرند. ممکن است این طور گفته شود که با تزریق دارو به زندگی آنها خاتمه بدهیم که این اتانازی فعال غیرداوطلبانه است یا ممکن است یکی از این گروه صلاحیت‌دار تصمیم بگیرند که سرم و مایعات و غذا و داروی بیمار قطع شود تا بمیرد که این مورد، اتانازی غیرفعال غیرداوطلبانه نام دارد.
معمولاً اتانازی فعال غیرداوطلبانه در مورد بیمارانی به کار گرفته می‌شود که وضع بسیار وخیمی دارند و پزشکان هم مطمئن هستند که درمان، امکان‌پذیر نیست. پس با تزریق داروی خاص به او مرگ راحتی را هدیه می‌کنند؛ ولی در مورد دوم معمولاً ممکن است بیمار حتی در حالت نباتی، فاقد درد و رنج هم باشد و با استفاده از مراقبت‌های ویژه سالها به همین حالت باقی بماند، اما درمان وی ممکن نیست؛ لذا تصمیم به قطع مراقبت می‌گیرند و بیمار را از مواد غذایی و دارو محروم می‌نمایند و در واقع اجازه می‌دهند تا بمیرد. این نوع اتانازی را در مواردی «انفعالی» هم می‌نامند.
اتانازی در کشورهای مختلف
کشورهای مختلف جهان، موضع متفاوتی نسبت به مسأله اتانازی دارند، برای مثال کانون جنایی کانادا آن را در زمره خودکشی قرار داده و راهنمایی یا کمک به یک فرد برای آن را اقدامی کیفری دانسته است. نهاد انجمن پزشکی سوئیس و کمیته ملی اخلاقیات این کشور، اتانازی را در موارد خاص مجاز می‌داند. در بلژیک نیز اتانازی مجاز شمرده می‌شود. هلند این عمل را در صورتی مجاز می‌داند که امیدی به بهبود نباشد و ضمناً خود بیمار این درخواست را داشته باشد. کشورهای آمریکا و انگلیس و آلمان هم مخالف اتانازیا هستند (ر.ک: بسامی ۱۳۸۸: ۱۴۶، ۱۰۲؛ الیوت و کوئین ۱۳۸۶: ۱۸، ۳۸۱).
پی‌نوشتها:
۱. Derek Humphry 2. active euthanasia
3. passive euthanasia 4.Voluntary euthanasia
5.nonvoluntary euthanasia
روزنامه اطلاعات
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید