1399/7/14 ۱۱:۵۷
مركز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی كه از سال 1362 فعالیت خود را در تهران آغاز كرده است با همكاری صدها نفر از پژوهشگران و صاحبنظران ایرانی و بین‌المللی با تدوین و انتشار آثار گرانسنگی همچون دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه ایران، دانشنامه فرهنگ مردم ایران، تاریخ جامع ایران، دانشنامه تهران بزرگ و... خدمات بزرگی به سرزمین كهن پارسی و ملت ایران داشته است.
مركز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی كه از سال 1362 فعالیت خود را در تهران آغاز كرده است با همكاری صدها نفر از پژوهشگران و صاحبنظران ایرانی و بین‌المللی با تدوین و انتشار آثار گرانسنگی همچون دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه ایران، دانشنامه فرهنگ مردم ایران، تاریخ جامع ایران، دانشنامه تهران بزرگ و... خدمات بزرگی به سرزمین كهن پارسی و ملت ایران داشته است. علاوه بر تدوین آثار علمی، كتابخانه و آرشیو اسنادی این مركز مجموعه گرانبهایی است كه آثار علمی و فرهنگی مهمی را جمع‌آوری و از دسترس تاراج‌كنندگان سرمایه‌های معنوی این مرز و بوم خارج كرده است. مهم‌تر اینكه وسع نظر، سعه‌صدر و نگاه بلند مدیریت این نهاد علمی باعث شده است كه طی این سال‌ها مركز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی محلی برای آمد و شد اساتید، پژوهشگران و پیشكسوتان علمی و فرهنگی كشور از سلایق مختلف باشد. استاد سیكاظم بجنوردی با همین رویكرد توانسته است با حداقل منابع مالی و با توكل به ذات حضرت حق و اتكاء به سرمایه‌های انسانی این آثار گرانسنگ را تولید و به جامعه و فرهنگ ایران بلكه بالاتر از آن به جهان اسلام هدیه كند.
این مركز علمی از چند سال قبل با نظارت استاد بجنوردی و مدیریت علمی استاد دكتر عباس سعیدی درصدد تدوین ویژگی‌های جغرافیایی ایران برآمد. هم‌اكنون این مجموعه 5 جلدی با همكاری 61 تن از پژوهشگران ایرانی و بعضا خارجی با بیش از سه‌هزار صفحه در موضوعاتی چون ویژگی‌های محیط طبیعی ایران (جلد اول)، ویژگی‌های تاریخی، سیاسی و جمعیت (جلد دوم)، تقسیمات كشوری (جلد سوم)، شیوه‌های زیستی و سكونتگاه‌های انسانی (جلد چهارم)، شهرنشینی و اقتصاد (جلد پنجم) تدوین شد و اخیرا به زیور طبع نیز آراسته شد. می‌توان گفت ویژگی‌های جغرافیایی ایران در این مجموعه به خوبی بازتاب داده شده است. بی‌شك با انتشار این اثر ارزشمند و ماندگار، برگ زرین دیگری بر كارنامه پیشین مركز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی علمی افزوده شده است.
در جلد دوم این اثر 5جلدی كه مربوط به موضوعات تاریخی، سیاسی و جمعیتی است؛ جایگاه سیاسی ایران نیز با قلم نگارنده تبیین شده است. از نظر قلمرو جغرافیایی ایران با وسعتی معادل 11/1 درصدخشكی‌های جهان از جمله كشورهای بزرگ در دنیای كنونی است. مضافا اینكه با برخورداری از یك درصد جمعیت جهان، توپوگرافی كم‌نظیر و متاثر از آن تنوع اقلیمی، گوناگونی قومی و فرهنگی همچنین در اختیار داشتن سرمایه انسانی از پتانسیل‌های حایز اهمیتی برخوردار است كه در این نوشتار مورد واكاوی و تتبع قرار گرفته است.
دردنیای دیروز كه تحت عنوان دوره حاكمیت گفتمان ژئواستراتژیك در نظام بین‌الملل (نظام دوقطبی) از آن یاد می‌شود بر اساس نظریات قدرت دریایی ماهان، هارتلند مكیندر و ریملند اسپایكمن، موقعیت جغرافیایی ایران از یك سو به دلیل ارتباط و اتصال به آب‌های گرم جنوب در خلیج فارس و دریای عمان در چارچوب نظریه قدرت دریایی و از طرف دیگر از طریق مرزهای شمالی ایران با اتصال به خشكی اوراسیا در چارچوب نظریه هارتلند مكیندر و از آنجا كه قلمرو جغرافیایی ایران محل ارتباط و اتصال دو نظریه فوق و مآلا دو قدرت بری (شوروی سابق) و بحری (ایالات‌متحده امریكا) است در قالب نظریه ریملند اسپایمكن به بحث گذاشته شده است.
در دنیای امروز كه با فروپاشی قدرت بری و اهمیت مضاعف توسعه اقتصادی در دوره گفتمان ژئواكونومی (نظام سلسله مراتبی كنونی) آغاز شده است، متاثر از نظریه جفری كمپ و هارتلند انرژی جهانی با توجه به این موضوع كه حدود 60درصد ذخایر جهانی نفت در حوزه خلیج فارس در جنوب و حوزه دریای خزر در شمال واقع شده است، سرزمین ایران به لحاظ جغرافیایی در كانون و مركز این هارتلند یا بیضی جهانی انرژی واقع شده است. نیكسون رییس‌جمهور وقت ایالات متحده امریكا در كتاب جنگ واقعی و صلح واقعی می‌نویسد؛ نفت خون صنعت مدرن است و قلبی كه این خون را در شریان‌های حیاتی دنیای صنعتی پمپاژ می‌كند خلیج فارس است. ایران كنونی با 163 میلیارد بشكه نفت10 درصد ذخایر جهانی را در اختیار دارد و از این نظر بعد از عربستان سعودی دومین جایگاه درحوزه خلیج فارس را به خود اختصاص داده است. علاوه بر آن كفه بیضی ذخایر گازی جهانی هم در حوزه خلیج فارس بسیار سنگین است و ایران با 3/18درصد ذخایر گازی شناخته شده در مقام اول ذخایر گازی جهان قرار دارد. بنابراین قرار گرفتن ایران در كانون هارتلند انرژی نفت و گاز و برخورداری از ذخایر بالا به جایگاه و وزن ژئوپولیتیكی ایران اهمیت مضاعفی بخشیده است.
نتیجه آنكه چنانچه با وسع نظر جایگاه و موقعیت سیاسی ایران در جهان امروز اعم از سرمایه‌های مادی و انسانی به خوبی توسط تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیرندگان حاكم مورد توجه واقع شود و این سرمایه‌ها دستمایه‌ای برای رشد، پیشرفت و توسعه ایران قرار گیرد، این كشور باستانی می‌تواند بر چالش‌ها غلبه كرده و اعتلای خود در زمانی كمتر از یك دهه به چشم ببیند.
ویژه نامه جغرافیای جامع ایران؛ روزنامه اعتماد
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید