1393/6/18 ۰۹:۴۶
همه شهرها و مناطق كشور بسته به نوع آداب، سنن و ظرفیت های هر استان، به جز مشاغل معمول و مرسوم در هر منطقه، پیشه های سنتی دارند كه گرچه برخی از آنها منسوخ شده اما بسیاری از آنها هنوز وجود دارند. در استان یزد هم می توان در این مقوله به پیشه "مازاری" یا همان حناسابی اشاره كرد.
مازاری از پیشه های قدیمی استان یزد به شمار می رود كه قدمتی بیش از 700 سال دارد اما هنوز رنگ فراموشی به خود نگرفته و كوچه مازاری های یزد هنوز رنگ و بوی حنا و ادویه دارد و این پیشه قدیمی پس از 700 سال، هنوز هم راسته ای از خیابانی در یزد را به خود اختصاص داده است.
كوچه مازاری های یزد برای همه مردم این دیار نامی آشناست و گرچه ممكن است بسیاری از مردم خارج از استان، حتی معنای كلمه مازاری و نوع كار این پیشه را ندانند اما آنها كه سفری به یزد داشته اند، در پرس و جوهای خود برای خرید سوغات یزد، حتما نام كوچه مازاری را شنیده اند.
مازاری ها در گذشته های نه چندان دور و در دو سه دهه اخیر ارج و قرب بسیاری به ویژه در خانه های سنتی و نزد مادربزرگها داشتند.
مادربزرگها، مشتریان پر و پا قرص مازاری های یزد
مادربزرگهای آن زمان و حتی برخی مادربزرگ های این دوره، كوچه ها و خیابانهای بسیاری را طی می كردند تا به گذر مازاری ها در خیابان كاشانی برسند و حنا و ادویه و مخصوصا حنای مورد نیاز خود را از كوچه مازاری ها تهیه كنند.
كوچه مازاری یزد هنوز هم حال و هوای قدیم را دارد و گرچه بسیاری از واحدهای مازاری آن تعطیل شده اما همین تعداد موجود، توانسته اند نام مازاری را به خوبی حفظ كنند.
اما اینكه مازار چیست و مازاری كیست، در گفتگو با یكی از محققان استان یزد و پژوهشگران فرهنگ عامه مورد بررسی قرار گرفته است.
مهناز صادقی ، پیشه مازاری را از مشاغل اصلی در یزد در گذشته های نه چندان دور معرفی كرد و گفت: زمانی كه تاجران یزدی رفت و آمد خود را به هند و پاكستان و كشورهای حوزه خلیج فارس آغاز كردند، مازاری رونق بسیاری گرفت زیرا تاجران حنای یزد را به این كشورها می بردند و حناسابی به این ترتیب یكی از مشاغل اصلی استان یزد شد و حنای یزد نیز شهرتی اساسی گرفت.
مازاری ها، حنا را به نام یزد به شهرت رساندند
وی عنوان كرد: گرچه اصل برگ حنا از سایر استانها به یزد آورده و در اینجا ساییده می شد اما به دلیل اینكه فرآوری و بسته بندی حنا در یزد انجام می شد، حنای یزد شهرتی جهانی یافت و هنوز هم در كشورهای حوزه خلیج فارس، به دنبال حنای یزدی هستند و حنای یزدی طالبان بسیاری دارد.
صادقی خاطرنشان كرد: تاجران در آن زمان در سفرهای خود، ادویه های به اصطلاح نكوبیده را نیز كم كم به مازاری های یزد وارد كردند و به این ترتیب برخی از مازاری ها علاوه بر حناسابی، سابیدن ادویه هایی نظیر فلفل، دارچین، زنجبیل و ... را نیز آغاز كردند.
وی با اشاره به نوع كار مازاری ها بیان كرد: "ماز" به معنای چرخ نورد است و از آنجا كه چرخ مازاری، كار نورد و حركت بر روی برگ حنا را انجام می دهد، از این شغل به عنوان مازاری یاد می شود.
علاقه مازاری ها به استفاده از ابزار و ادوات قدیمی برای ادامه شغل خود
اما نكته جالب توجه در شغل مازاری در شرایطی كه بیش از 700 سال از این شغل می گذرد، این است كه هنوز اسباب و وسایل مازاری، همان ابزار و وسایل 700 سال پیش است. در گذشته از سنگی دایره ای شكل از كوه های اطراف مهریز تهیه می شد، همچنین از حیوانی چهارپا برای گرداندن سنگ استفاده می شد و اكنون نیز به رغم اینكه آسیابهای صنعتی می توانند جای چرخهای مازاری و چهارپایان را بگیرند، مازاری ها همچنان علاقمند به ادامه كار به شیوه سنتی هستند.
در خیابان كاشانی یزد كوچه ای به نام كوچه مازاری وجود دارد كه در آن مغازه هایی به قدمت 80 تا 100 سال وجود دارند و اكنون به كار مازاری مشغول هستند.
با ورود به گذر مازاری ها، بوی عطر حنا در فضا پیچیده است و این مهمترین معرف كوچه مازاری است و با ورود به این كوچه، دیگر نیازی به هیچ نام و آدرس و نشانی نیست و عطر حنا و ادویه، رهگذران را به سوی مازاری ها می كشاند.
در این مغازه ها كه اغلب تاریك هستند و نور آنها از دریچه ای كوچك از سقف تامین می شود، سكویی به بلندی كمتر از نیم متر وجود دارد كه سنگ بزرگ گردی بر روی آن قرار گرفته و سنگ به وسیله چوبی كه به آن متصل است، با حركت مردان قوی یا شتر و برخی چهارپایان دیگر به روی خود می چرخد و آنچه بین سنگ و سكو قرار دارد را آسیاب می كند.
در اطراف سنگ مازاری و دستگاه بزرگ آسیاب قدیمی، اتاق هایی وجود دارد كه اغلب از آن برای انبار كردن ادویه و حناهای نسابیده و نكوبیده استفاده می شود و در اتاق دیگری همه مراحل دوخت كیسه از كرباس و بسته بندی حنا انجام می شود.
مازاری ها كم كم به ادویه فروشی تبدیل می شوند
اكنون فقط چند مورد از مازاری ها همچنان به سابیدن برگ حنا مشغولند زیرا بازار آن كم رونق تر از قبل شده و چند مازاری دیگر، در واقع به سابیدن ادویه روی آورده اند و كار فروش آن را نیز در غرفه ای كوچك در ورودی مازاری انجام می دهند.
بیشتر مشتریان مازاریان، مسافران كشورهای حوزه خلیج فارس هستند و حتی زوار بیت الله الحرام نیز قبل از سفر خود به مكه، اقدام به خرید كیسه های حنا می كنند و عده ای حتی حنا را برای فروش به این كشورها می برند زیرا حنای یزدی شهرت بسیار خوبی بین اعراب برای خود دست و پا كرده است.
در گذشته بخش قابل توجهی از حنا در داخل استان یزد استفاده می شد اما اكنون بیشتر مشتریان مازاری ها، استانهایی نظیر سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی و كرمان هستند و مقدار زیادی از حنای یزد نیز به كشورهای همسایه صادر می شود.
مازاری ها این روزها گرچه سنت اصیل خود را در سابیدن حنا حفظ كرده اند اما كم كم در حال تغییر هویت و گرایش به سمت ادویه فروشی هستند كه امید می رود با رونق بازار حنا و پیدا كردن مشتریان خارجی، پیشه حناسابی یا همان مازاری یزد همچنان پابرجا بماند.
به طور قطع اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد نیز می تواند با برنامه ریزی و هدایت گردشگران به این سمت، این پیشه قدیمی و ارزشمند یزد را زنده نگاه دارد.
نشان كوچه مازاری های یزد امروز سنگ مازاری، سنگی شبیه به آسیاب است كه قبل از كوچه مازاری در خیابان كاشانی در ابتدای بلوار امام جعفر صادق (ع) به عنوان یك نماد به نمایش گذاشته شده است.
خبرگزاری مهر
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید