1393/5/25 ۱۲:۵۶
کلاه‌فرنگی ایستاده است در کنجی از میدان سپاه، به نشانه روزهایی که ناصرالدین شاه دستور داد خارج از دروازه شمیران بین نگارستان و قصر قاجار عمارتی بلند به سبک اروپایی‌ها ساخته شود. این عمارت سال‌هاست که افتاده است میان یک پادگان نظامی. کمتر کسی حتی از کارشناسان مرمت اجازه دیدار از این کلاه‌فرنگی را دارند، حالا چندی است مشاور سازمان میراث فرهنگی گفته که قرار است برنامه‌های خوبی برای این بنا بگذارند. آیا رویای دیدار از این بنا به واقعیت می‌پیوندد؟
کلاه‌فرنگی عشرت آباد، نمونه منحصر به فردی از چند بنای بلند آن سال‌های قجری است. سال‌هایی که ناصرالدین شاه چندان دل به کاخ قصر نمی‌داد و دستور داد که این عمارت در میان باغ عشرت‌آباد ساخته شود با کاخ‌ها و کوشک‌های پهناور و بزرگ.
می‌گویند در میانه باغ، حوض و چشمه و فواره‌های گوناگونی وجود داشت و دور تا دور این حوض بزرگ، نزدیک به سی خانه کوچک دو اتاقه به شکل نیم دایره ساخته شده بود که در و پنجره‌ی چوبی آنها به سوی مرکز حوض باز می‌شد و در هر یک از آنها یکی از زنان شاه زندگی می‌کردند. اگر مراسم عروسی و تفریحات بود در این کاخ برگزار می‌شد.
اما سرنوشت این باغ با سرنگونی دودمان قاجار تغییر کرد و این باغ و کاخ همراه با خانه‌های دور حوض برای کاربری پادگانی به شهربانی واگذار شد و از آن رو آن را پادگان «شهربانی» یا «عشرت‌آباد» نامیدند. از همین رو تاریخچه عمارت کلاه‌فرنگی «عشرت‌آباد» با نظامیان همراه شد، تا جایی که زندان درون پادگان به نام «زندان عشرت‌آباد» خوانده می‌شد.
امام خمینی نیز پس از رویداد 15 خرداد 1342 به‌مدت یک ماه و هفت روز در این زندان بازداشت بود. پس از چند سال این پادگان به نیروهای گارد پهلوی واگذار شد. در زمان انقلاب 1357 یکی از راهبردی‌ترین تسخیرهای انقلابیون بود. در جریان تسخیر پادگان بنای کاخ عشرت‌آباد هم بسیار آسیب دید و هنوز هم آثار تیر و گلوله بر دیوارها و بدنه آن دیده می‌شود. با پیروزی انقلاب این پادگان توسط نیروی‌های سپاه پاسداران مصادره شد و بعدها به نیروی هوایی سپاه اختصاص یافت که به نام «پادگان ولیعصر»تغییر نام پیدا کرد.
هرچند این کاخ وارد عرصه نظامی‌گری شد اما نمی‌شود از یاد برد که این بنا بخشی از خاطرات تهرانی‌هاست. بخشی از خاطراتی که سینه به سینه نقل می‌شود و اگر این نماد هم از بین برود یک جایی این خاطرات با بن بست فیزیکی رو به رو می‌شود. سال‌ها پیش وقتی کارشناسان سازمان میراث فرهنگی به سراغ زندان قصر رفتند، قرار بود که این کلاه‌فرنگی هم مرمت شود اما به دلیل فضای نظامی که این بنا در آن قرار دارد، این اتفاق نیافتد. حالا بار دیگر بحث مرمت این بنای تاریخی مطرح شده است.
این کلاه‌فرنگی پس از ساماندهی اتوبان صیاد شیرازی از آنجایی که قد بلندی دارد، از بیرون هم می‌توان آن را دید ولی در چند سال اخیر شرایط مناسبی نداشته است. در برنامه تهران‌گردی احمد مسجد جامعی قرار شد با یاری نهادهای شهرداری تهران، سپاه پاسداران (که عمارت نامبرده درون پادگان نظامی این نهاد جای گرفته) و سازمان میراث فرهنگی این ساختمان مرمت و بازسازی شود و به عنوان یک گنجینه و موزه درهای آن به روی همگان باز شود.
این عمارت به دلیل در بر داشتن همه هنرهای سده سیزدهم هجری خورشیدی (از آن میان نقاشی، آینه‌کاری و مقرنس‌های زیبا و حتی بخش‌های آسیب نخورده نخستین کاغذ دیواری‌ها) می‌تواند به موزه هنرهای ایران در قرن سیزدهم هجری خورشیدی تبدیل شود.
علیرضا تابش، مشاور و مدیر دفتر رییس سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که در این برنامه‌ها همراه رییس شورای است می‌گوید که موارد بسیاری از مشکلاتی که در این برنامه‌ها دیده می‌شود، پیگیری می‌کنیم که یکی از آنها مسئله کلاه‌فرنگی عشرت آباد است.
به گفته او، تا کنون رای زنی‌هایی با مسئولان سپاه،شهرداری منطقه و اداره کل میراث فرهنگی تهران انجام شده و جلساتی تشکیل داده‌ایم و روند این جلسات را مثبت ارزیابی کرد.
حالا باید دید که کلاه‌فرهنگی از غربت سال‌های طولانی به مرمت و بازسازی می‌رسد و درهایش به روی گردشگران باز می‌شود. تلاش‌ها برای صحبت با متولیان کنونی این بنا بدون نتیجه ماند باید دید که در آینده چه خواهد شد.
خبرگزاری میراث فرهنگی
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید