1393/5/4 ۰۸:۱۸
یدالله بهتاش در نگاشته خود با عنوان «كریم اهلبیت(ع): زندگی و مصایب امام حسن مجتبی(ع)»، از دریچه مصائب امام حسن(ع)، زندگی و مصایب حضرت را ذیل هفت فصل و یك ضمیمه بازگو کرده است. عناوین مورد بحث عبارتاند از: زندگی امام حسن(ع) تا رحلت پیامبر(ص)؛ از رحلت پیامبر تا شهادت علی(ع)؛ دوران امامت؛ شهادت امام حسن(ع)؛ مرثیهها و نوحهها در سوگ امام؛ داستانها و كرامات؛ و مواعظ و احادیث. در ضمیمه كتاب مطالبی به اجمال درباره علل و انگیزهها و همچنین پیامدهای صلح امام حسن(ع) با معاویه آورده شده است.
مظلومیت امام حسن(ع)
مهدی پیشوایی (1324ـ)در مجموعه مقالاتی که دربیش از 20 شماره و از شماره 150 نشریه درسهایی از مکتب اسلام منتشر کرد، به ابعاد مختلف زندگی و سیره و فضائل و مناقب و روش سیاسی و همچنین مظلومیت حضرت پرداخته است.
سعید آلرسول در کتاب داستانی «آسمان شكیبایی: نگاهی گذرا به زندگانی حضرت امام حسن(ع)»، بیان حیلهگریهای معاویه و وضعیتی كه منجر به صلح امام حسن(ع) شد و پیامدهای آن را دستمایه موضوع قصه پردرد و بلند خود کرده است. کتاب برای نوجوانان نگاشته شده و در چند فصل با این عناوین تدوین یافته است: بوی اندوه؛ فرزند خورشید؛ نقشههای شوم شام؛ پیشنهاد آشتی؛ بیوفایی مردم عراق؛ صلح امام از روی ناچاری.
«با مظلومی صبور»، عنوان کتاب محمد انصاری زنجانی است که در مقام بیان زندگینامه امام حسن(ع) و تبیین مظلومیت آن حضرت برآمده است. كتاب برای مقطع دبیرستان در قالبی ساده نگارش یافته و به زوایای زندگی امام حسن(ع) از ولادت، پرورش در دامان پیامبر، و وقایع دوران وی پرداخته است. حوادث جنگهای امام حسن(ع) همراه پدر و برادر و رسیدن به مقام امامت خویش در ادامه آمده است. در پایان، صلح امام و مظلومیت او در شهادت و مراسم تدفین آن حضرت بیان میگردد.
محمدرضا در کتاب «الحسن و الحسین سیدا شباب أهل الجنه» که باتحقیقِ خلیل مأمون شیحا توسط دارالکتاب العربی در بیروت منتشر شده، به شرح زندگانی امام حسن(ع) و امام حسین(ع) پرداخته است. بیان اخلاق و فضایل امام حسن(ع)، تربیت او، علاقه پیامبر به وی و ازدواج او و فرزندان وی و نیز رفتار او پس از شهادت پدرش و موضوع صلح او با معاویه و چگونگی آن و موضوع شهادت، از موضوعات بخش نخست کتاب است. شرح زندگی و شخصیت امام حسین(ع) و بیان برخی از حوادث مهم زندگی و شهادت او، و وقایع پس از آن، موضوع بخش دوم کتاب است.
نامههای کوفیان، فرستادن عقیل به کوفه، حرکت به سوی کوفه، برخی از خطبههای وی در این مسیر و مبارزه و شهادت او و یارانش و اتهاماتی که بر او وارد کردند نیز موضوع بخش دیگر این نوشته است. اتفاقاتی که پس از شهادت امام حسین(ع) رخ داد، انتقال سرهای شهدا به کوفه و شام و رفتارهای فرزندان و خواهر وی و نیز عکسالعمل یزید و توابان و رهبرشان در این رابطه از دیگر مطالبی است که مورد توجه نویسنده واقع شدهاند.
کتاب «تأملات تاریخیه: دراسه موجزه حول قضیه كثره طلاق الإمام أبی محمد الحسن المجتبی(ع)» از سیدعبدالله سیدهاشم علی در نقد و رد موضوع ازدواجها و طلاقهایی است كه به امام حسن مجتبی(ع) نسبت داده شده است. نویسنده با برشمردن عوامل و اسباب تحریف و جعل تاریخ توسط برخی تاریخنویسان، مطالب این تواریخ را غیر قابل اعتماد میداند. وی سپس تاریخچهای از بحث طلاق را در میان اقوام، ادیان و كشورهای مختلف پیش از اسلام ذكر میكند. آنگاه مسئله كثرت طلاق توسط امام حسن مجتبی(ع) را از چهار منظر اعتقادی، اخلاقی، تاریخی و روایی مورد بررسی قرار میدهد.
وی با توجه به عصمت امام(ع)، مبغوضیت طلاق از دیدگاه اسلام، اخلاق والای ایشان و نیز موجود بودن اسامی همسر و فرزندان آن حضرت، ناهمخوانی موضوع مورد بحث را با عقاید شیعه و مسلمات تاریخی بیان میدارد. نویسنده همچنین با بررسی سند و محتوای روایاتی كه در برخی منابع آمده است، درصدد اثبات جعلی و نادرست بودن آنها برآمده و آنها را ساخته و پرداخته دشمنان اهلبیت(ع) معرفی مینماید. وی همچنین با طرح پارهای دیدگاههای به گفته وی توجیهگر در این زمینه، به نقد آنها میپردازد.
فرزندان، خاندان و اصحاب امام حسن(ع)
حسن انوشه در مقاله «حسین بن علی: صاحب فخ» که ذیل مدخل مزبور در جلد ششم دایرهالمعارف تشیع، به چاپ رسیده، «صاحب فخ» را از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) و از بزرگان بنیهاشم معرفی می‌کند که وی رهبر شورشی شد كه علویان علیه ظلم والی مدینه، عمر بن عبدالعزیز به راه‌انداختند و او را از شهر اخراج كردند. وی سرانجام در نبردی كه در منطقه فخ درگرفت، به همراه بسیاری از علویان به دست عباسیان كشته شدند.
ك. وی. تسترشتاین، در مقاله ای با عنوان «عبدالله بن حسن» که درصفحه 45 از جلد اول دایرهالمعارف اسلام (EI) منتشر شده، به معرفی عبدالله بن حسن نوه امام حسن که از بزرگان علویان بوده پرداخته و مدعی شده که مورد لطف خلفای بنیامیه و سفاح عباسی قرار داشته، اما به خاطر رفتار دو پسرش منصور به وی بدگمان شد. مقاله به شرح این مسئله و پیامدهای بد آن برای او و علویان میپردازد. عبدالله در 75 سالگی در زندان درگذشت.
سیدمهدی حائری در مقاله «حبه بن جوین» و «حذیفه بن اسید» که در جلد ششم دایرهالمعارف تشیع منتشر شده، در معرفی «حبه بن جوین» وی را از یاوران و راویان امام علی(ع) و امام حسن(ع) ذکر کرده كه در جنگ نهروان شركت داشت و از اهالی یمن بود و نقل شده كه پیوسته در حال ذكر گفتن بود. حكم بن عتیبه، ابوحیان تیمی و ابوالمقدام، از راویان حدیث او به شمار رفتهاند.
همچنین «حذیفه بن اسید» از اصحاب پیامبر(ص) و از خواص یاران امام حسن مجتبی(ع) معرفی شده که پس از وفات رسول اكرم(ص) در كوفه سكونت گزید و در همان جا در گذشت. ابوالطفیل، شعبی، معبد بن خالد، هلال بن ابیالحصین و گروهی از او روایت نقل كردهاند.
«دو چشم ناتمام: قاسم و عبدالله(ع) چشمان امام حسن(ع)» کتابی از محبوبه زارع و از مجموعه «قهرمانان كوچك» است که با زبانی ساده و برای آشنایی مختصر با زندگی قاسم بن حسن و عبدالله بن حسن(ع) و نقش آن دو در حادثه كربلا در قالب داستان به طبع رسیده است.
محمد ساعدی(1923م) در کتاب « الحسنیون فی التاریخ» که در نجف اشرف و توسط مطبعه النجف چاپ شده، موضوع فرزندان امام حسن(ع) و صلح حضرت را محور تحقیق خود قرار داده است.
حسین سرمدمحمدی در مدخل «سلیمان بن صرد خزاعی» که در جلد پنجم دایرهالمعارف تشیع منتشر شده، به شرح احوال یکی از صحابه پیامبر اسلام(ص) و از شیعیان علی(ع) و یاوران امام حسن(ع) پرداخته است. وی از کسانی بود که امام حسین(ع) را به کوفه دعوت کرد؛ اما از یاری وی خودداری نمود و پس از شهادت امام حسین پشیمان شد و لشکری فراهم کرد تا انتقام خون امام حسین را بگیرد. گروه وی «توابین» نام داشتند. سرگذشت وی در مقاله آمده است.
عبدالحسین شهیدی صالحی در بیش از ده مقاله‌ای که از وی در مجلدات مختلف دایرهالمعارف تشیع به چاپ رسیده، به خاندان و فرزندان امام حسن مجتبی(ع) پرداخته است. وی در مقاله «بریهه» وی را دختر امام حسن مجتبی(ع) معرفی کرده و اقوال مورخان درباره اینكه امام حسن(ع) دختری به این نام داشته یا نه را در مقاله خود بررسی کرده است.
شهیدی در معرفی«حسن مثنی» او را فرزند امام حسن مجتبی(ع) و از فضلا و زعمای بنی هاشم و تنها مجروحی كه از واقعه كربلا زنده ماند، نام برده و تصریح می‌کند که وی در زمان امام علی(ع) متولی صدقات آن حضرت بود و در عاشورای 61 هجری به یاری عمویش شتافت و پس از زخمی شدن، او را به كوفه منتقل كردند و مداوا شد. دیگر حوادث زندگی، فرزندان و كسانی كه حسن مثنی از آنها روایت كرده در مقاله بیان شده است.
«خوله دختر منظور بن ریان( - بعد از 50ق)» از زنان فاضل و با تقوا و عارف و با كمال و همسر امام حسن مجتبی(ع) و مادر حسن مثنی ذکر شده که عمده سلسله بنیالحسن از ذریه اوست.
شهیدی در مدخل «ابوبكر بن حسن(ع)»، او را فرزند امام مجتبی(ع) و از شهدای روز عاشورای حسینی دانسته و محل قبرش را در مقبره دسته جمعی شهدای هاشمیان در حرم سیدالشهداء ذکر می‌کند.
در مقاله «امالحسن»، از او به عنوان دختر امام حسن مجتبی(ع) و از زنان برجسته و شجاع شیعه یاد شده است که همسر عبدالله بن زبیر بود.
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید