آبروی دانش جامعه شناسی

1398/3/25 ۰۷:۳۶

دکتر محمدامین قانعی راد (25 مرداد 1334 - 24 خرداد 1397) پارسال در اوج پختگی و شکوفایی در سن 63 سالگی درگذشت. دست تقدیر او را از ما گرفت و او با میراثی که از خود به جای گذاشت، نامش را در دفتر ایرانیان ثبت کرد. میراث زنده یاد دکتر قانعی راد شاید بشود در سه سرفصل برشمرد.

یک سال از فقدان محمدامین قانعی‌راد جامعه‌شناس برجسته ایرانی گذشت

حسین میرزانیا: دکتر محمدامین قانعی راد (25 مرداد 1334 - 24 خرداد 1397) پارسال در اوج پختگی و شکوفایی در سن 63 سالگی درگذشت. دست تقدیر او را از ما گرفت و او با میراثی که از خود به جای گذاشت، نامش را در دفتر ایرانیان ثبت کرد. میراث زنده یاد دکتر قانعی راد شاید بشود در سه سرفصل برشمرد.

یکم؛ خادم علم جامعه شناسی

او به‌معنای دقیق کلمه خادم و خاضع علم بود و فروتنانه هم در راه علم شاگردی کرد و هم اندوخته‌های خود را در طریق علم صرف کرد. او علم را به سبب ارزش علم و چراغ روشنی که پیش پای بشر می‌افروزد، می‌ستود و علم جامعه شناسی را در خدمت شناخت جامعه قرار داد بدون آنکه جامعه شناسی را نردبان قدرت و ثروت یا خادم ایدئولوژی‌ها درآورد. از همین رو به استقلال علم و نهاد علم و دانشگاه از هر قید و‌بندی باور داشت و در دو دوره ریاست انجمن جامعه شناسی مؤمنانه از ساحت علمی انجمن و دانش و دانشگاه حراست کرد و از اصالت و حرمت و حیثیت جامعه شناسی دفاع کرد و به علم جامعه شناسی در ایران هویت و قوام تازه‌ای بخشید.

دوم؛ جامعه شناسی حوزه عمومی

عنوان جامعه شناسی حوزه عمومی را دکتر قانعی راد برای کنش مدنی و اجتماعی خویش برگزیده بود. جامعه شناسی معطوف به حل مسأله؛ جامعه شناسی که ضمن حفظ حدود و ثغور و استقلال علم جامعه شناسی، پا از کتاب و کتابخانه‌ها به درون جامعه می‌گذارد تا بتواند با نردبان علم جامعه ایرانی را خوب ببیند خوب مسأله‌یابی کند و خوب آن را تحلیل کند و راه چاره و درمانی برای دردها و زخم‌هایش بیابد. دکترقانعی راد خود را از جمله شاگردان دکترشریعتی می‌دانست، هم از معلم خود آموخت و هم معلم خوبی شد. معلمی که فروتنانه ادب شاگردی را تا پایان عمر نسبت به آموزگار خود حفظ کرد ولی در عین حال توانست خود را از زیر سایه معلم خود بیرون کشد. قانعی راد خودساخته‌ای بود جامعه شناس. جامعه شناسی مسأله شناس در حوزه عمومی. حوزه عمومی یعنی همان مردم و رنج هایشان، مردم و دردهایشان، مردم و نیازهایشان یعنی همان مردم ایران. او جامعه شناسی ایرانی بود با مسأله‌هایی ایرانی و پاسخ‌ها و درمان‌هایی ایرانی. و درست درهمین جاست که می‌توان به قانعی راد و توانایی علم جامعه شناسی، تکیه کرد و از آن مدد جست.

سوم؛جامعه شناسی انتقادی

دکتر قانعی راد جامعه شناسی انتقادی را نیز در ایران پروبال داد. جامعه شناسی انتقادی که به دور از هر گونه جنجال و فریادی، مناسبات حاکم بر حوزه قدرت، فرهنگ و اقتصاد را نقد می‌کرد. به‌گفته حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه که یکی از منتقدان قانعی راد هم بود؛ دکتر قانعی راد به علوم انسانی اسلامی باور نداشت ولی انتقاد او در عین صراحت، به زیور علم و ادب آراسته بود و هیچ گاه از گفت‌و‌گو شانه خالی نمی‌کرد. در نقد‌های او اغراق و گزافه گویی نبود. او چنان با متانت و صبوری سخن می‌گفت که نقد مصلحانه را از نقد ویرانگرانه می‌توانستی تفکیک و تشخیص دهی. جامعه شناسی آکادمیک، جامعه شناسی انتقادی و جامعه شناسی حوزه عمومی به او بسیار وامدار است. او از فعالان انجمن مطالعات صلح نیز بود. از این‌رو از صلح هم گفت و نوشت و با صلح دم زد و آموزش صلح داد. دکتر محمد امین قانعی راد از دوستداران صدیق و بی‌ادعای ایران بود. دغدغه توسعه ایران را داشت و دردمند دردهای مردم ایران بود.اگر سودای آن داریم که روح آن عزیز در آرامش ابدی باشد و ادای دین به او داشته باشیم باید که چونان او ایران را دوست داشت و کوشید تا اندکی از دردها کاست اگر چه به قدر یک تک درختی باشد... تک درختی که در خاک ایران نفس می‌آفریند، برگ و بار می‌دهد، سایه نشستگان و آشیانه پرندگان و چراگاه حشرات و هیزم در راه ماندگان و راهنمای راه گم کردگان و تکیه گاه مسافران و امید پژمردگان و در نهایت نشانه و شاهد حیات و زندگانی است. دوستی با وطن به قدر تک درختی انتظار گزافی نیست.

منبع: روزنامه ایران