1397/6/21 ۱۰:۴۵
پیچ و تاب شاخه‌های طلایی در میان گل‌های رنگی در زمینه‌ای لاجوردی تصویری است که تمام ایرانیان آن را به خوبی می‌شناسند. سال‌‌ها است که ترکیب این گل‌ها و رنگ‌بندی‌شان از اصولی خاص پیروی می‌کنند و تغییرات در آن از چند ترکیب‌بندی، تغییر رنگ‌گذاری‌ها یا طرح چند گل یا برگ فراتر نرفته است. اما هر چند وقت یک‌بار طرح‌های کاملا متفاوتی با نام تذهیب دیده می‌شود که البته چندان به مذاق مذّهبان خوش نمی‌آید، دلیل مخالفت‌ها با طرح‌های بسیار متفاوت چیست؟ آیا خلاقیت راهی در این هنر قدیمی ندارد؟
از آبی لاجوردی تا صورتی کالباسی!
برخی از استادان مذّهب بر این باور هستند که نباید خلاقیت را چاشنی تذهیب کرد، اما هستند هنرمندانی که برای رسیدن به خلاقیت در نگارگری از هر دریچه‌ای وارد می‌شوند. یکی طرح‌های چشم‌نواز تذهیب را در مد و فشن استفاده می‌کند، دیگری کتاب‌ها را با نقش و نگارهای رنگارنگ تزئین می‌کند. این هنرمندان خود را محدود به تکرار کار گذشتگان نمی‌کنند و در آثارشان ابتکار عمل به خرج می‌دهند. اما آیا این هنرمندان تذهیب را با هویت اصلی آن اجرا می‌کنند یا می‌شود تغییراتی این چنین در تذهیب ایجاد کرد بدون آنکه به اصالت آن لطمه وارد شود؟
خلاقیت درست است یا غلط؟
ذوق هنرمندان تذهیب‌کار را می‌توان در تابلوها، حاشیه کتاب‌ها و حتی مد و فشن دید. این روزها هم هنرمندان جوان با به کارگیری خلاقیت به خوبی توانسته‌اند تذهیب را که به عنوان یک هنر اصیل ایرانی به کشورهای دیگر معرفی کنند. اما تا کجا می‌توان خلاقیت را وارد این هنر کرد بدون آنکه هویتش از دست برود؟ محسن آقامیری، تذهیب‌کار ایرانی در پاسخ این سوال به «ابتکار» می‌گوید: ما برای تغییر و تحول در حوزه تجسمی راه بسیار طولانی را پیش رو داریم. نباید نسبت به مسئله خلاقیت در نگارگری حساس شویم، تذهیب فضای سنتی دارد و ایجاد تغییر در آن حساسیت بالایی را به وجود می‌آورد. هنرمندانی بوده‌اند که با تغییر و تحولی کوچک مورد بازخواست مخالفان و حتی موافقان قرار گرفته‌اند. اگر هنرمندی بخواهد برای حال دل خودش خلاقیت را وارد آثارش کند، مسائل دیگر را از دست می‌دهد. اما با تمام این موارد معتقدم که اگر کسی توانایی ایجاد خلاقیت را دارد باید آن را انجام دهد و بن‌بست و محدودیتی را برای خود تعریف نکند. در این مسیر پیچیده کسی نمی‌تواند بگوید رفتن در راه تغییر و تحول درست است یا غلط!
آقامیری تذهیب را هنری دارای چارچوب و هویت می‌داند و در مورد تلفیق آن با هنرهای دیگر می‌گوید: اگر این هنر اصیل را به صورت تلفیقی کار کنیم، به نوعی آن را در خدمت هنرهای دیگر گرفته‌ایم. البته از گذشته تا به حال هم همین‌گونه بوده است و تذهیب در خدمت هنرهای دیگر قرار گرفته بود. در گذشته از آن در خط و خوشنویسی و ... استفاده می‌شد و امروزه نیز این هنر فراتر رفته و در زمینه مد و فشن هم کاربرد پیدا کرده است، اتفاقاتی که در سال‌های گذشته در برخی از مسابقات و نمایشگاه‌ها رخ داد باعث شد که هنرمندان، تذهیب را مستقل بدانند.
این تذهیب‌کار راه معرفی نگارگری و رشد آن را اینگونه شرح می‌دهد: امکاناتی که سازمان‌های فرهنگی به صورت محدود و غیرکارشناسانه ایجاد کرده بودند یکی از راه‌های معرفی این هنر به حساب می‌آمد. اما در حال حاضر بهترین کار، برگزاری نمایشگاه برای تذهیب‌کاران است. این نمایشگاه‌ها چه توسط هنرمندان ایرانی در کشورهای دیگر باشد و چه تذهیب‌کاران سایر کشورها در ایران، می‌تواند برای رشد این هنر موثر باشد. برگزاری مسابقه‌های بین‌المللی هم یکی دیگر از راه‌های موثر است که در امارات و ترکیه شاهد آن هستیم. در واقع این رقابت‌ها مانند یک توفیق اجباری برای ایرانیان است که می‌توانند به واسطه این رقابت‌ها خودشان را به جوامع دیگر معرفی کنند.
او ادامه می‌دهد: علاوه بر راه‌های ذکر شده فضای مجازی هم در معرفی این هنر می‌تواند نقش مهمی داشته باشد. اما متاسفانه فعالیت ما در فضای مجازی هم در مقایسه با کشورهای دیگر بسیار محدود است. به عنوان مثال اگر در صفحه‌های مجازی کمی جست‌وجو کنیم می‌بینیم که از هر 10 تذهیب 8 تای آن کار تذهیب‌کاران ترکیه است.
او می‌افزاید: من به جایگاه تذهیب ایران بسیار فکر کرده‌ام! اگر بدون تعصب به این ماجرا نگاه کنیم، می‌بینیم که کشورهایی مثل مصر، هند، پاکستان و دیگر کشورها در نقطه پایین‌تری از ما قرار دارند. به نظر من تنها کشوری که کم و بیش می‌تواند با ایران رقابت کند، ترکیه است. شاید دلیل آن هم نزدیکی فرهنگ ترک‌ها به ایران باشد. در بین آثار آن‌ها کارهای تحسین‌برانگیزی وجود دارد. از برخی جهات ما در مقایسه با ترکیه پیش‌قدم‌تر هستیم اما از جهات دیگر ترک‌ها نسبت به ما جلوتر هستند. آن‌ها در تذهیب خوش‌فکرتر عمل می‌کنند و از آثار گذشتگان الگوبرداری کم‌تری دارند اما در آثار تذهیب‌کاران ایرانی تکرار مکررات به خوبی دیده می‌شود. در مجموع تذهیب ایران از جایگاه خوب و ارزشمندی برخوردار است و به زیبایی، خود را به ملل دیگر معرفی کرده است.
خلاقیت صحیح، عامل رشد تذهیب
بهمن شریفی، مینیاتوریست و مدرس دانشگاه خلاقیت در تذهیب را از زاویه دیگری بررسی می‌کند، او می‌گوید: در مورد وارد کردن خلاقیت در هنرهای تجسمی به ویژه تذهیب، نگاه‌های بسیار متفاوتی وجود دارد. بسیاری از هنرمندان ورود خلاقیت را اشتباه می‌دانند و قواعد هنر تجسمی را تکرار گذشتگان می‌دانند. آن‌ها بر این باور هستند که چون تذهیب یک هنر خاص و دارای چارچوب است اگر با هنرهای دیگر تلفیق شود، هویت خود را از دست می‌دهد. اما از نظر من هنرمندان باید یک هنر را با هنرهای دیگر تلفیق کنند زیرا در پی این اقدام، هنر نه تنها هویت خود را از دست نمی‌دهد بلکه جلوه زیباتری پیدا می‌کند.
او می‌افزاید: در حال حاضر تذهیب در مقایسه با هنرهای دیگر از جایگاه خوبی برخوردار است. جوانان به این سبک از هنر گرایش دارند و با تلفیق و خلاقیت در این زمینه می‌توانیم این هنر را به جوامع دیگر معرفی کنیم و باعث رشد آن شویم. اما باید دقت داشته باشیم که خلاقیت در مسیر درست باشد و آسیبی به این سبک اصیل وارد نکند.
منبع: روزنامه ابتکار
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید