1396/6/22 ۰۸:۰۳
سرقت آثار هنری از گذشته تا به امروز، مساله‌ای آزاردهنده برای اهالی هنر تلقی می‌شده است. اثر یک هنرمند دستاورد یک عمر فعالیت مستمر و پرزحمت اوست. با این‌حال سرقت آثار فرهنگی امری اجتناب‌ناپذیر است. در چند روز گذشته نیز این اتفاق برای یکی از هنرمندان عرصه تجسمی رخ داده است. بهرام دبیری، هنرمند پیشکسوت عرصه هنرهای تجسمی درباره سرقت تابلوی نقاشی‌اش که در هفته جاری اتفاق افتاده، می‌گوید: «چند روز پیش مدیر یک گالری تازه‌تاسیس از من خواست یکی از آثارم را برای شرکت در نمایشگاه گروهی‌ای که قرار بود در آن گالری برگزار شود به امانت بگذارم. من نیز پذیرفتم و اثری را که در سال 84 با‌عنوان «آناهیتا، الهه باران» ارائه کرده بودم به آنها سپردم. بعد از اتمام نمایشگاه، گالری‌دار این تابلو را به وانت‌باری تحویل می‌دهد تا آن را به کارگاه من برساند. راننده، وانت حامل تابلو را مقابل در کارگاه پارک می‌کند و چند دقیقه برای انجام کاری از محل دور می‌شود، ولی وقتی برمی‌گردد تابلو در وانت نبوده است.»
آزاده صالحی خبرنگار: سرقت آثار هنری از گذشته تا به امروز، مساله‌ای آزاردهنده برای اهالی هنر تلقی می‌شده است. اثر یک هنرمند دستاورد یک عمر فعالیت مستمر و پرزحمت اوست. با این‌حال سرقت آثار فرهنگی امری اجتناب‌ناپذیر است. در چند روز گذشته نیز این اتفاق برای یکی از هنرمندان عرصه تجسمی رخ داده است. بهرام دبیری، هنرمند پیشکسوت عرصه هنرهای تجسمی درباره سرقت تابلوی نقاشی‌اش که در هفته جاری اتفاق افتاده، می‌گوید: «چند روز پیش مدیر یک گالری تازه‌تاسیس از من خواست یکی از آثارم را برای شرکت در نمایشگاه گروهی‌ای که قرار بود در آن گالری برگزار شود به امانت بگذارم. من نیز پذیرفتم و اثری را که در سال 84 با‌عنوان «آناهیتا، الهه باران» ارائه کرده بودم به آنها سپردم. بعد از اتمام نمایشگاه، گالری‌دار این تابلو را به وانت‌باری تحویل می‌دهد تا آن را به کارگاه من برساند. راننده، وانت حامل تابلو را مقابل در کارگاه پارک می‌کند و چند دقیقه برای انجام کاری از محل دور می‌شود، ولی وقتی برمی‌گردد تابلو در وانت نبوده است.»
وسیله مناسبی برای حمل و نقل آثار هنری نداریم
دبیری ادامه می‌دهد: «انتظار من به‌عنوان هنرمندی که اثرم را به امانت در اختیار این گالری‌دار گذاشته بودم این است که لااقل اثر را به دست وانت‌بار شناخته شده‌ای بدهد تا آن را به مقصد برساند، نه اینکه با پیک تماس بگیرد و از آنها برای حمل و نقل این تابلو کمک بخواهد. آنچه مسلم است، این که وسایل نقلیه این‌چنینی واجد شرایط نیست که بخواهند به انتقال یک اثر هنری از جایی به جای دیگر بپردازد.» با این هنرمند پیشکسوت این سوال را درمیان می‌گذارم که برای جلوگیری از بروز اتفاقاتی از این دست چه تمهیدات قانونی باید در نظر گرفته شود، دبیری در این‌باره نیز می‌گوید: «یکی از تمهیدات تنبیه خود این گالری‌دار است. تردیدی نیست که بخش اعظم بی‌مسئولیتی و بی‌توجهی در این حیطه متوجه این گالری‌دار بوده است. طبعا اگر نسبت به کم‌کاری چنین افرادی سختگیری بیشتری صورت بگیرد دیگر شاهد بروز اتفاقات ناخوشایندی نظیر آنچه درباره تابلوی من اتفاق افتاد نخواهیم بود. سهل‌انگاری یک گالری‌دار باعث شده تا اثر من به‌عنوان هنرمندی که مدت زیادی از عمرم را صرف خلق یک اثر هنری کرده بودم از بین برود، آن هم تابلویی که 70 میلیون تومان قیمت داشت.»
دبیری در پاسخ به این سوال که آیا با مراجع قانونی ذی‌ربط نیز در زمینه سرقت این اثر هنری صحبت کرده است یا خیر، می‌گوید: «در این مدت فقط با مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد گفت‌وگو و مشورت کرده‌ام تا راهکاری برای پیدا شدن این اثر به دست بیاوریم. البته خود راننده وانت نیز مساله سرقت تابلو را با آگاهی در میان گذاشته است که در انتظار نتیجه کندوکاوها هستیم.»
کشورهای دیگر به امنیت آثار هنری بیشتر اهمیت می‌دهند
بعد از صحبت با بهرام دبیری این سوال برایم پیش می‌آید که وضعیت سازوکار امنیت آثار هنری در کشورهای دیگر به چه شکل است، این سوال را با مجید ملانوروزی مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد مطرح می‌کنم، او در این‌باره می‌گوید: «در کشورهای دیگر مقوله سرقت آثار هنری در همه شاخه‌های هنرهای تجسمی به ندرت اتفاق افتاده یا اصلا صورت نمی‌گیرد. شاید به ظاهر زمینه برای وقوع جرم هم مهیا باشد ولی کسی به چنین عملی دست نمی‌زند، یعنی صرف‌نظر از رعایت مسائل ایمنی در آن جوامع، اخلاق است که حرف اول را می‌زند و مانع از سرقت می‌شود. اصولا سرقت آثار هنری مساله‌ای فرهنگی است و نمی‌توانیم آن‌طور که باید آن را با سازوکار قانون ربط بدهیم.»
ملانوروزی اضافه می‌کند: «به‌عنوان مثال در پاریس، شرکت‌هایی هستند که محور اصلی فعالیت‌شان حمل‌ونقل آثار هنری است و براین اساس، ماشین‌هایی را در اختیار هنرمندان و آثارشان قرار می‌دهند که مخصوص این کارند. یعنی در اغلب موارد از ماشین‌هایی استفاده می‌شود که به لحاظ ظاهری شبیه ماشین‌های اداره پست هستند و دارای سرپوش و قفل و سایر مسائل ایمنی‌اند. از همه مهم‌تر آنکه رانندگان این ماشین‌ها به خوبی نسبت به ارزش مادی و معنوی آثاری که جابه‌جا می‌کنند واقف هستند، بنابراین طبیعی است که با داشتن چنین آگاهی و پیش‌زمینه‌ای، بیشتر اقدام به حفظ امنیت آن اثر می‌کنند.» مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد ادامه می‌دهد: «با این تفاسیر، برداشت من به شخصه نسبت به اتفاق سرقت اثر این هنرمند این است که فردی که مبادرت به چنین کاری کرده است، اصلا از ماهیت آنچه به سرقت برده اطلاع ندارد و فقط کالایی را در پشت یک وانت بدون سرنشین یافته و با فکر اینکه می‌تواند با فروش آن به معیشت خود کمک کند آن را به سرقت برده است. قطعا فرد خاطی اشراف و آگاهی چندانی نسبت به اینکه این کالا، اثر هنری ارزشمندی بوده نداشته است. درعین‌حال باید بگویم که چنین اتفاقی تاکنون در کشور ما هم نادر بوده است.»
فرضیه خروج تابلوی سرقت شده از کشور منتفی است
مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد درباره خرید و فروش تابلوهای مسروقه توضیح می‌دهد: «اگر کسی اقدام به خرید چنین تابلویی کند با نظر کردن به اخباری که تاکنون نسبت به این تابلو در مطبوعات منتشر شده است می‌تواند اطلاع حاصل کند که این اثر سرقتی است. درعین‌حال قوانینی وجود دارد که هر فردی که اقدام به سرقت یک اثر هنری کند نمی‌تواند به سادگی آن را از کشور خارج کند، به این شکل که خروج هر اثر هنری در درجه نخست نیازمند نامه از سوی دفتر هنرهای تجسمی و مجوزهای مربوط به اداره گمرک است، بنابراین فرضیه خروج اثری نظیر تابلوی این هنرمند از کشور نیز منتفی است. امیدوارم این اثر هرچه زودتر پیدا شود و به دست صاحبش برسد.»
آثار هنری نیازمند بیمه هستند
بهنام کامرانی یکی از منتقدان حوزه هنرهای تجسمی و استاد دانشگاه است. او درباره اتفاقاتی نظیر سرقت آثار هنری می‌گوید: «به هر حال آنچه در جریان برگزاری یک نمایشگاه بین هنرمند و گالری‌دار قرار می‌گیرد و باعث امنیت خاطر دو طرف برای تحویل دادن و تحویل گرفتن اثر هنری می‌شود، رسیدی است که از سوی گالری‌دار به هنرمند داده می‌شود. در این رسید، به روال معمول قید می‌شود که اثر بعد از اتمام زمان نمایشگاه مذکور باید دوباره به دست صاحب اصلی خود که هنرمندی است که اثرش را به رسم امانت به آن گالری داده برگردانده شود. حالا اگر در این میان اتفاقی رخ بدهد و قصوری از سوی گالری‌دار صورت بگیرد طبعا مسئولیت آن با گالری‌داری است که اثر را از هنرمند به امانت گرفته است.» این هنرمند نقاش اضافه می‌کند: «در عین حال وقوع چنین اتفاقاتی دست‌کم در سال‌های اخیر در عرصه هنرهای تجسمی ما نادر بوده است، یعنی غالبا دیده شده که گالری‌داران تلاش می‌کنند تا با رعایت مسائل امنیتی، به حفظ و صیانت از آثار هنری بپردازند. ولی آنچه ضرورت دارد در عرصه هنرهای تجسمی بیشتر به آن توجه شود، سازوکار بیمه آثار است. یعنی اگر مسئولان فرهنگی، گالری‌داران و دست‌اندرکاران حوزه هنرهای تجسمی به این باور دست‌یابند که اثر هنری نیز به تبع دیگر موارد مصرفی، یک کالا قلمداد می‌شود، این مساله جا می‌افتد که ضروت دارد برای جلوگیری از بروز اتفاقات ناخوشایند نظیر سرقت یا مفقود شدن اثر هنری، بیمه در نظر گرفته شود.»
به رسمیت شناختن حق کپی‌رایت اهرمی دربرابر سودجویان
این استاد دانشگاه هنر با بیان اینکه قوانین مربوط به صیانت از آثار هنری و بیمه آثاری از این دست در قانون ما تاحدودی مبهم مانده است، می‌گوید: «اگرچه در سال‌های اخیر هرچه پیش رفته‌ایم، نسبت به ارزش‌گذاری مادی و معنوی آثار هنرمندان تجسمی، فرهنگ‌سازی بیشتری در جامعه صورت گرفته است ولی با این‌حال تصورمی‌کنم باید قوانین مدونی به کار گرفته شود که مساله کپی‌رایت و ارزش مادی و معنوی یک اثر بیش از پیش در جامعه ما جا بیفتد تا بلکه وجود چنین قوانینی به مثابه اهرم‌های بازدارنده به شمار برود و جلوی سوء‌استفاده از آثار هنرمندان گرفته شود.»
از کامرانی درباره سازوکار قوانین صیانت از آثار هنری در کشورهای دیگر می‌پرسم، او پاسخ می‌دهد: «اساسا در کشورهای توسعه‌یافته، جایگاه هنرمند به لحاظ شأن و اعتبار هنری، نزد گالری‌دار و دست‌اندرکاران هنرهای تجسمی آن کشور مشخص است و تعریف روشنی نسبت به آن وجود دارد. در این کشورها صرف‌نظر از آن که قوانین بازدارنده‌ای در این زمینه وجود دارند که امنیت اثر هنری را تامین می‌کنند، افرادی در جایگاه متخصص و کارشناس نیز در مجامع حقوقی فعالیت دارند تا به دفاع از حقوق هنرمند نسبت به اثری که خلق و ارائه کرده بپردازند. هرچند تا جایی که اطلاع دارم در کشور ما نیز در چند سال اخیر در زمینه حقوقی و دادگاهی، افرادی به‌عنوان کارشناسان آثار هنری فعالیت می‌کنند و در مواقع ضروری به حل و فصل مشکلات موجود آثار هنری می‌پردازند. می‌خواهم بگویم بستر سازوکار قانونی حفظ آثار هنرمندان، مدت‌هاست در کشور ما نیز ایجاد شده است، شاید فقط احتیاج به گذشت زمان داریم تا این قوانین جایگاه حقیقی و پررنگ‌تری در جامعه ما به خود بگیرد.»
منبع: فرهیختگان
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید