وحشت تاریخی ایرانیان از راه‌سازی

1396/3/31 ۰۸:۴۶

بسیاری از جهانگردانی که در دوره‌های گذشته به ایران آمده‌اند، از خرابی بیش از اندازه راه‌های قدیمی و نبودِ راه‌های جدید به ویژه در زمان رواج اتومبیل در ایران معاصر سخن رانده‌اند. هریک از آنان از نگاه و دریافت خویش، علت‌هایی برای چنین وضعیتی برشمرده‌اند. دو جهانگرد آمریکایی به نام‌های اف. ال. برد و هارولد وستون در هنگامه پس از پیروزی جنبش مشروطیت به ایران آمدند.

 روایت آمریکایی از مردمانی وابسته به خاک
 

بسیاری از جهانگردانی که در دوره‌های گذشته به ایران آمده‌اند، از خرابی بیش از اندازه راه‌های قدیمی و نبودِ راه‌های جدید به ویژه در زمان رواج اتومبیل در ایران معاصر سخن رانده‌اند. هریک از آنان از نگاه و دریافت خویش، علت‌هایی برای چنین وضعیتی برشمرده‌اند. دو جهانگرد آمریکایی به نام‌های اف. ال. برد و هارولد وستون در هنگامه پس از پیروزی جنبش مشروطیت به ایران آمدند. دستاورد حضور آن دو جهانگرد، گزارشی مفصل و مصور از ایران پس از مشروطیت به شمار می‌آید که با نام «گشت‌وگذاری در ایران بعد از انقلاب مشروطیت» در ایران به فارسی برگردانده و منتشر شده است. اف. ال. برد، نویسنده بخش نخست کتاب با نام «ایرانِ پیشرفته و پایتخت آن»، عضو یک هیات مذهبی مسیحی بوده که در زمان توقف‌اش در ایران به تدریس در دبیرستان آمریکایی در تهران اشتغال داشته است. او در این‌باره می‌نویسد «در آغاز قرن نوزدهم میلادی حتی یک کوره‌راه شنی هم برای استفاده وسایل نقلیه چرخ‌دار، در ایران پهناور وجود نداشته و همه مسافران و کاروانیان از اسب، شتر، الاغ یا قاطر و حتی گاو استفاده می‌کنند. به همین دلیل تعداد خارجیانی که برای بازدید از ایران و دیدنی‌هایش به این کشور سفر کرده‌اند، در حد صفر بوده و تنها معدودی خارجی ماجراجو و یا ماموران سیاسی و مستشاران نظامی- از سر ناچاری و به لیل ماموریتشان- آن هم به وسیله کاروان‌های کندرو از گذرگاه‌های سخت کوهستانی و خطرناک عبور کرده، به تهران و سایر شهرها رفته‌اند.
خود ایرانی‌ها اصولا مردمی وابسته به خاکند و علاقه چندانی به سیر و سیاحت و جهانگردی ندارند و اغلب آنها در همان موطن اصلیشان- که صمیمانه و بی‌ریا به آن عشق می‌ورزند- باقی می‌مانند و جز برای زیارت- آن هم بیشتر وقتی که واجب می‌شود- از شهر و دیارشان دور نمی‌شوند. ... در آغاز جنگ [یکم] جهانی، روس‌ها به سرعت راه‌آهن نظامی را از مرز قفقاز تا شهر تبریز ... ساختند و آن را جانشین کوره‌راه قدیمی کردند ولی مشکلات کار از بین نرفت و باز هم همان کوهستان‌ها و ساکنانش تاتارها و همچنین فارسی‌زبانان آن قسمت، مانع از ادامه راه اصلی ... شدند. آن مردم به علت عدم اطلاع[،] فایده ایجاد راه شوسه را نمی‌دانستند و از وحشتِ آن که راه تسهیلات بیشتری برای حمله و چپاول فراهم آورد، با آن مخالفت می‌کردند».

منبع: شهروند