آن شب قدرکه این تازه براتم دادند / مصطفی قنبرپور

1396/3/24 ۱۲:۵۷

در لغتنامه دهخدا درباره معنای «قدر» آمده است: «قدر به معنی تقدیر و اندازه‌گیری است. عطاء از ابن‌عباس روایت کند که خداوند سرنوشت همه چیز از باران و روزی و زنده کردن و میراندن در آن سال را در این شب معین و مقدر فرمود.

در لغتنامه دهخدا درباره معنای «قدر» آمده است: «قدر به معنی تقدیر و اندازه‌گیری است. عطاء از ابن‌عباس روایت کند که خداوند سرنوشت همه چیز از باران و روزی و زنده کردن و میراندن در آن سال را در این شب معین و مقدر فرمود. وراق ‌گوید: «لیله قدر یعنی شب عظمت و شرف» ابوبکر وراق گوید: از شرف این شب همین بس که کتاب با «قدر» و منزلتی به زبان پروردگار با قدر و عظمتی به امت با «قدر» و قیمتی در این شب فرستاده است و شاید به همین جهت است که لفظ «قدر» در سوره «قدر» 3 مرتبه تکرار شده است.»

شب قدر از شب‌های با فضیلت است و آنچه از قرآن کریم و روایات اسلامی استفاده می‌شود، این شب عزیز در ماه مبارک رمضان است. در همین شب است که قرآن کریم بر قلب مقدس پیامبر(ص) نازل شده است. البته باید به این نکته اشاره کرد که ممکن است برای بعضی این پرسش پیش آید که مگر در بیست و هفتم رجب قرآن به رسول اکرم(ص) نازل نشده است؟

کوتاه و گذرا باید گفت: در ماه رجب جبرئیل بر آن بزرگوار ظاهر شده و او را به رسالت و بعثتش خبر داده ولی نزول قرآن از شب قدر آغار شده است؛ چون (وحی) بتدریج و تأنی بر آن حضرت فرود می‌آمد. (تفسیر نوین، محمد تقی شریعتی صفحه 276) و نیز مفسران می‌گویند که قرآن مقدس یک نزول دفعی و یک نزول تدریجی داشته است. «نزول دفعی» آن در ماه رمضان و شب قدر بوده که بر قلب نورانی رسول خدا(ص) نازل شده است و «نزول تدریجی» بتدریج در مناسبت‌های مختلف بر نبی اکرم(ص) نازل شده است.

شب قدر کدام شب است؟

در اینکه شب قدر چه زمانی است اختلاف وجود دارد. بعضی آن را در شب هفدهم و برخی هم در شب‌های نوزدهم، بیست‌ویکم و بیست‌وسوم و اهل تسنن نیز در شب بیست‌وهفتم ماه رمضان دانسته‌اند. در روایتی از امام صادق(ع) نقل شده است که فرمود: «تقدیر مقدرات در شب نوزدهم و تحکیم آن در شب بیست‌ویکم و امضای آن در شب بیست‌وسوم است.» (تفسیر نمونه، جلد 27 صفحه 189، به نقل از نورالثقلین، جلد 5 صفحه 626، حدیث 62)

شاید یکی از عللی که شب قدر به طور دقیق معلوم نیست که کدام یک از شب‌های یاد شده است، این باشد که: حکمت الهی بر این تعلق گرفته که مردم همه شب‌های پرفیض ماه رمضان را به احتمال (شب قدر) به اندازه توان و استطاعت خود، احیا بدارند و به نماز و عبادت و دعا و تلاوت قرآن بپردازند و از گناهان (معاصی) برکنار باشند.

ولی آنچه از روایات اسلامی استفاده می‌شود، شب‌قدر در دهه آخر ماه رمضان است و این شب قدر در ادیان و امت‌های قبل از اسلام نبوده و از مواهبی است که خدای متعال برای امت حضرت محمد(ص) قرار داده است.

در این شب مبارک و پر از برکات و فرمان آفریدگار جهان، فرشتگان فوج فوج از آسمان به زمین می‌آیند، درحالی که به بندگان مؤمن سلام می‌کنند، مقدرات یکساله بندگان را ثبت می‌نمایند. «البته تقدیر الهی به وسیله فرشتگان برطبق شایستگی‌ها و لیاقت‌های افراد و میزان ایمان و تقوا و پاکی نیت و اعمال آنهاست» (همان مدرک، صفحه 187)

در این شب قدر که قرآن مقدس می‌فرماید: «خیر من الف شهر» بالاتر و بهتر از هزار ماه است، مردم خداجوی و مسلمان به نماز و دعا و نیایش و تضرع و استغفار به درگاه الهی روی آورده و از گناهان و معاصی اظهار ندامت و پشیمانی می‌کنند و چه زیبا است که در این شب پربرکت که براثر لیاقت‌ها و شایستگی‌های افراد، سرنوشت یک‌ساله آنها مقدر می‌شود، این شب نورانی که سراسرش نور و پاکی است، بیدار بوده و به عبادت و دعا به صبح برسانند که مبادا در حال خواب و بی‌خبری باشند.

1. از رسول خدا(ص) روایت شده است که فرمود: «هرکس شب قدر را به پا دارد و مؤمن باشد و معتقد به روز جزا؛ خدای متعال گناهان او را بیامرزد» و در روایت دیگر است که: «شیطان در این شب بیرون نمی‌آید و نمی‌تواند کسی را آزار برساند.»

 (تفسیر منهج الصادقین، ملافتح‌الله کاشانی، جلد 10، صفحه 308)

2. امیرالمؤمنین علی(ع) فرمود: «فاطمه(س) به هیچ یک از خانواده‌اش اجازه نمی‌داد آن شب قدر را بخوابند و خواب آلودگی آنان را با غذایی اندک درمان نمود و می‌گفت: محروم کسی است که از خیر این شب بی‌بهره بماند.» (دعائم الاسلام، القاضی نعمان بن محمد، جلد 1،صفحه 282)

شب نواختن بندگان:

در تفسیر خواجه عبدالله انصاری آمده است: در شب قدر «جنات عدن و فرادیس اعلی» درها را باز نهاده و ساکنان جنت‌الخلد برکنگره‌ها نشسته و ارواح انبیاء و شهدا در علیین فراطرب آمده، نسیم روح ازلیت از جانب قربت به دل دوستان می‌دمد، ... و خطاب می‌آید: کجایند جوانمردان شب‌خیزان که در آرزوی مواصلت ما، بی‌خواب و بی‌آرام بوده‌اند و در راه عشق ما، شربت بلا نوشیده‌اند تا ما خستگی ایشان را مرهم نهیم؛ و اندر این شب قدر، ایشان را با قدر و منزلت بازگردانیم که امشب، شب نواختن بندگان است، وقت قبولی توبه عاصیان است، موسم و میعاد آشتی‌جویان است، هنگام ناز عاشقان و راز محبان است و گفته‌اند: رب‌العالمین در دو وقت بندگان را بر فرشتگان عرضه می‌کند، یکی در موسم عرفات که حاجیان احرام گرفته‌اند، دیگر شب قدر بندگان را بر فرشتگان جلوه کند؛ زیرا که در این شب مطیعان در طاعت بیفزایند، عاصیان از معصیت بازگردند، از دست‌ها بوی تسبیح آید. امشب مقربان آسمان، سلام حق به بندگان می‌رسانند و آثار رحمت بر سر امت محمد(ص) می‌افشانند. طاعات با تقصیر می‌پذیرند و معاصی بی‌شمار می‌آمرزند. (کشف الاسرار وعدة الابرار (معروف به تفسیر خواجه عبدالله انصاری) جلد 10، صفحه 565)

ما نیز در شب های  پرفیض قدرکه ابواب رحمت الهی به روی بندگانش باز است با دلی پاک و نیتی خالص و دیدگان اشک‌آلود، دست به دعا برداریم و از خدای مهربان ملتمسانه بخواهیم که ما را در این شب عزیز و مبارک از خلعت رحمتش نصیبی بدارد و گناهان ما را ببخشاید و بر بینش‌های اسلامی ما بیفزاید و توفیق بندگی و برکناری از معاصی را به ما عنایت کند و دل‌های ما را به نورانیت قرآن و ایمان و تقوا و محبت اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) روشن سازد و سرنوشت یک ساله ما را نیکو بدارد و فرج آخرین ذخیره دودمان رسالت و اصلاحگر واقعی جهان و احیاکننده احکام مترقی قرآن حضرت ولی عصر(عج) را نزدیک فرماید.

 * بیتی از حافظ:

 چه مبارک سحری بود و چه فرخنده شبی/ آن شب قدر که این تازه براتم دادند

منبع: روزنامه ایران