شخصیت و شگردهای شخصیت پردازی سعدی در" گلستان" / رقیه شنبه ای

1396/3/17 ۰۸:۲۶

قصّه و داستان، از قدیم در میان مردم رایج و مورد توّجه آنان بوده است. انسان ها، در تمام ادوار، از گذشته ـ یعنی آن هنگام که شب ها در کورسوی روشنایی نور شمع، به قصّه های به ظاهر ساده و بیش تر تخیلی که سینه به سینه نقل شده بود، گوش می کردند

چکیده: قصّه و داستان، از قدیم در میان مردم رایج و مورد توّجه آنان بوده است. انسان ها، در تمام ادوار، از گذشته ـ یعنی آن هنگام که شب ها در کورسوی روشنایی نور شمع، به قصّه های به ظاهر ساده و بیش تر تخیلی که سینه به سینه نقل شده بود، گوش می کردند ـ تا امروز ـ که پیچیده ترین آن یعنی «رمان» ها را می خوانند ـ در زوایای اطوار شخصیت ها و قهرمانان آن ها، از گیاهان و جانوران گرفته تا آدم ها، به تماشای زندگی و برخورد با زندگیهای گوناگون می نشینند و از آن، درس و عبرت می گیرند. در واقع، قصّه به اندازة تاریخ، در تهذیب و تربیت آن ها، نقش دارد. حتّی بیش از تاریخ. زیرا عوالمی که در قصّه برای انسان تصویر می شود و معرفتی که در دنبال کردن سرگذشت قهرمانان آن از فرهنگ و جزئیات دیگر، عاید خواننده می گردد، در حوصلة هیچ تاریخی نمی گنجد و همین موضوع است که موجب توجه و علاقة تمام طبقات مردم به قصّه می شود. قصّه ای که مهم ترین عنصر در پیش برد آن، شخصیت یا قهرمان آن است.

مردم به سبب اعمال این شخصیت ها به آن ها دل می بستند یا از آن ها متنفّر میشدند و این امر باعث می شد که آنان، قصّه و داستان را پیگیری کنند.

هرچه این شخصیت ها، واقعیتر و راست تر بودند، بیش تر به دل خوانندگان می نشستند. هر چه آنان، در بدی و خوبی مطلق نبودند، یعنی گاهی خوب و گاهی بد، مردم با آنان بیش تر احساس خویشی می کردند.

گاهی می شد که در قصّه، ماجرا فقط از زبان راوی بیان می شد و شخصیت ها خیلی فعّال نبودند، امّا باز هم چون روح زندگی داشت و با زندگی مردم گره خورده بود، جذّاب و شنیدنی بود.

حتّی گاهی می شد که قهرمانان و شخصیت های قصّه کاری نمی کردند، بلکه قصد و انگیزۀ آنان بود که قصّه را پیش می برد. امّا باز این قصّه ها نیز برای مردم شنیدنی بود.

زیرا مردم می فهمیدند که این انگیزه است که به اعمال یک شخصیت، ارزش اخلاقی می بخشد.

بنابراین، به ترین و جذاب ترین قصّه ها، در بین مردم آن هایی بود که به ترین شخصیت ها و به ترین درون مایه ها را داشتند و به ترین شخصیت ها، آن هایی بودند که از جامعه و وقایع آن، شکل گرفته بودند.

با نگاهی به " گلستان" از این منظر، یعنی شگردهای سعدی در شخصیت پردازی متوجه امتیاز دیگر این اثر ارزشمند می شویم؛ ویژگیی دیگر که پرده از رازهای خرمی و جاودانگی " گلستان" برمی دارد.

پژوهشنامه فرهنگ و ادب سال ششم پاییز و زمستان 1389 شماره 10

دریافت مقاله

منبع: پرتال جامع علوم انسانی