گرشاسپ نامۀ کتابخانۀ بریتانیا

1396/2/10 ۱۳:۳۸

گرشاسپ نامۀ کتابخانۀ بریتانیا (به شمارۀ Qr.11586) ضمیمۀ شمارۀ 7 گزارش میراث (دوماهنامۀ تخصصی اطلاع رسانی در حوزۀ نقد و تصحیح متون، نسخه شناسی و ایران شناسی، دورۀ دوم، ضمیمۀ شمارۀ 7، بهار 1396) با موضوع گرشاسپ نامۀ کتابخانۀ بریتانیا (به شمارۀ Qr.11586) به کوشش محمود امیدسالار منتشر شد. دکتر امیدسالار دربارۀ این نسخه در مقدمه بیان می کند: «پیش ازین بنده در باب اوراق باقی­مانده از دستنویسی قدیم از گرشاسپ­نامه، در جشن‌نامۀ استاد اسماعیل سعادت مطلبی نوشته، متن برخی از ابیات آن را به همراه عکس چند ورق شاملِ آن ابیات برای درج در آن ارجنامه به فرهنگستان ارسال کرده بودم؛ اما پس از انتشار کتاب متوجه شدم که عکس اوراق نسخۀ خطی را چاپ نکرده­ اند. مدتی پس از آن، دوست دانشمند گرامی جناب آقای کاشانی ـ حفظه اللّٰه ـ که میدانستند بنده چند سالی است که مشغول فراهم آوردن مقدمات تصحیح مجدد گرشاسپ­نامه هستم و اوقات آزادم به بررسی نسخ خطی این کتاب می­گذرد، از بنده خواستند که چیزی در باب برخی از دستنویس­های مهم این کتاب بنویسم و برای انتشار در نامۀ بهارستان ارسال دارم. چون مطلبی که قبلاً برای جشن‌نامۀ استاد سعادت ارسال داشته بودم بدون تصویر اوراق نسخه منتشر شده بود، بر آن شدم که با معرفی دستنویس کهن کتابخانۀ انگلستان (به شمارۀ Or. 11586) تمام ابیات این دستنویس را که شامل 820 بیت از گرشاسپ­نامه است استخراج کنم، و پس از مقابله با گرشاسب­نامۀمرحوم یغمائی و تعیین محل هر بیت در آن چاپ، همراه با عکس کلّ نسخه به نامۀ بهارستان بفرستم، تا به یاد استاد حبیب یغمائی منتشر شود؛ اما متأسفانه نامۀ بهارستان هم تعطیل شد و این کار همچنان معوّق ماند. پنج  ـ  شش­سالی پس از این قضایا، مطلب را با دوست فاضلم جناب دکتر ­اکبر ایرانی، مدیر عامل محترم مرکز پژوهشی میراث مکتوب، که بی­ تردید یکی از بهترین و پرکارترین مراکز تحقیقات در باب متون اسلامی ایران و بلکه جهان است، مطرح کردم و ایشان بلافاصله تصمیم به چاپ این جزوه گرفتند و از فقیر خواستند که متن مقاله و عکس اوراق نسخه را برای چاپ به مرکز میراث مکتوب بفرستم. آنچه در این جزوه به خوانندگان گرامی تقدیم می­شود، حاصل این فرایند پر پیچ ­و خم است. پیش از ورود در بحث، باید تذکر دهم که این اوراق فقط شامل برخی از برگ­های دستنویسی قدیم است که در ساختن آستر جلد کتاب دیگری به کار رفته بوده­ اند، و مانند نسخۀ وامق و عذرای عنصری، بر حسب تصادف کشف و از هم جدا شده­اند؛ بنابرین اطلاق لفظ «نسخه» بر این برگ­های باقی­مانده، ممکن است از نظر برخی محلّ اشکال باشد. اما چون همین چند برگ هم، که از یک نسخۀ بسیار قدیم گرشاسپ­نامه باقی مانده، غنیمت است، ما از این اوراق پراگنده با الفاظ نسخه و دستنویس یاد خواهیم کرد. چنان که خوانندۀ اهل فن بلافاصله متوجه خواهد شد، از خطّ و قرائن دیگر پیداست که این برگ­ها به نسخه­ای از گرشاسپ­نامه متعلق بوده ­اند که احتمالاً در سدۀ پنجم و شاید در زمانی نزدیک به دورۀ حیات اسدی کتابت شده بوده، یا شاید از منتخبی از آن کتاب بوده‌اند که در مجموعه­ ای ـ از قبیل سفینه و جنگ و امثال آن ـ قرار داشته است. مرحوم یغمائی در باب این دستنویس می­نویسد: نسخۀ موزۀ بریتانیا بنشان OR.11586 که مجموعاً 22 ورقست و این اوراق در میان جلد کتاب بسیار کهنه­ ای بوده که آنها را بیکدیگر چسبانده مقوا ساخته بوده­ اند. این اوراق در لندن از هم جدا شده و بشکل کتابی درآمده است. خط آن نسخ نپخته و بنظر بنده یکی از نسخ بسیار قدیم و بسیار معتبرگرشاسب­نامه بوده. درین نسخه غالباً در جمع مخاطب افعال «د» به «ت» تبدیل شده، مثلاً: «داریت» بجای «دارید» و «باشیت» و «رویت» بجای «باشید» و «روید» و همچنین نظایر آن. (اسدی طوسی، 1354: هفده ـ هجده) ناگفته نماند که این نسخه را ابتدا مرحوم مینوی در نامه­ای مورخ خرداد 1315 به یغمائی شناسانده بوده است (نک. مینوی، 1323) و برخی از جزئیات مطلب را فاضل محترم آقای دکتر آل­داود ذکر کرده است (آل­داود، 1385: 310 - 311).» این شماره از ضمیمۀ گزارش میراث در 116 صفحه به بهای 100000 ریال به چاپ رسیده است. صاحب امتیاز: مرکز پژوهشی میراث مکتوب مدیرمسئول و سردبیر: اکبر ایرانی معاون سردبیر: مسعود راستی پور مدیر داخلی: یونس تسلیمی پاک میراث مکتوب ضمیمۀ شمارۀ 7 گزارش میراث (دوماهنامۀ تخصصی اطلاع رسانی در حوزۀ نقد و تصحیح متون، نسخه شناسی و ایران شناسی، دورۀ دوم، ضمیمۀ شمارۀ 7، بهار 1396) با موضوع گرشاسپ نامۀ کتابخانۀ بریتانیا (به شمارۀ Qr.11586) به کوشش محمود امیدسالار منتشر شد.

ضمیمۀ شمارۀ 7 گزارش میراث (دوماهنامۀ تخصصی اطلاع رسانی در حوزۀ نقد و تصحیح متون، نسخه شناسی و ایران شناسی، دورۀ دوم، ضمیمۀ شمارۀ 7، بهار 1396) با موضوع گرشاسپ نامۀ کتابخانۀ بریتانیا (به شمارۀ Qr.11586) به کوشش محمود امیدسالار منتشر شد.

دکتر امیدسالار دربارۀ این نسخه در مقدمه بیان می کند:

«پیش ازین بنده در باب اوراق باقی­مانده از دستنویسی قدیم از گرشاسپ­نامه، در جشن‌نامۀ استاد اسماعیل سعادت مطلبی نوشته، متن برخی از ابیات آن را به همراه عکس چند ورق شاملِ آن ابیات برای درج در آن ارجنامه به فرهنگستان ارسال کرده بودم؛ اما پس از انتشار کتاب متوجه شدم که عکس اوراق نسخۀ خطی را چاپ نکرده­ اند. مدتی پس از آن، دوست دانشمند گرامی جناب آقای کاشانی ـ حفظه اللّٰه ـ که میدانستند بنده چند سالی است که مشغول فراهم آوردن مقدمات تصحیح مجدد گرشاسپ­نامه هستم و اوقات آزادم به بررسی نسخ خطی این کتاب می­گذرد، از بنده خواستند که چیزی در باب برخی از دستنویس­های مهم این کتاب بنویسم و برای انتشار در نامۀ بهارستان ارسال دارم. چون مطلبی که قبلاً برای جشن‌نامۀ استاد سعادت ارسال داشته بودم بدون تصویر اوراق نسخه منتشر شده بود، بر آن شدم که با معرفی دستنویس کهن کتابخانۀ انگلستان (به شمارۀ Or. 11586) تمام ابیات این دستنویس را که شامل 820 بیت از گرشاسپ­نامه است استخراج کنم، و پس از مقابله با گرشاسب­نامۀمرحوم یغمائی و تعیین محل هر بیت در آن چاپ، همراه با عکس کلّ نسخه به نامۀ بهارستان بفرستم، تا به یاد استاد حبیب یغمائی منتشر شود؛ اما متأسفانه نامۀ بهارستان هم تعطیل شد و این کار همچنان معوّق ماند.

پنج ـ شش­سالی پس از این قضایا، مطلب را با دوست فاضلم جناب دکتر ­اکبر ایرانی، مدیر عامل محترم مرکز پژوهشی میراث مکتوب، که بی­ تردید یکی از بهترین و پرکارترین مراکز تحقیقات در باب متون اسلامی ایران و بلکه جهان است، مطرح کردم و ایشان بلافاصله تصمیم به چاپ این جزوه گرفتند و از فقیر خواستند که متن مقاله و عکس اوراق نسخه را برای چاپ به مرکز میراث مکتوب بفرستم. آنچه در این جزوه به خوانندگان گرامی تقدیم می­شود، حاصل این فرایند پر پیچ ­و خم است.

پیش از ورود در بحث، باید تذکر دهم که این اوراق فقط شامل برخی از برگ­های دستنویسی قدیم است که در ساختن آستر جلد کتاب دیگری به کار رفته بوده­ اند، و مانند نسخۀ وامق و عذرای عنصری، بر حسب تصادف کشف و از هم جدا شده­اند؛ بنابرین اطلاق لفظ «نسخه» بر این برگ­های باقی­مانده، ممکن است از نظر برخی محلّ اشکال باشد. اما چون همین چند برگ هم، که از یک نسخۀ بسیار قدیم گرشاسپ­نامه باقی مانده، غنیمت است، ما از این اوراق پراگنده با الفاظ نسخه و دستنویس یاد خواهیم کرد.

چنان که خوانندۀ اهل فن بلافاصله متوجه خواهد شد، از خطّ و قرائن دیگر پیداست که این برگ­ها به نسخه­ای از گرشاسپ­نامه متعلق بوده ­اند که احتمالاً در سدۀ پنجم و شاید در زمانی نزدیک به دورۀ حیات اسدی کتابت شده بوده، یا شاید از منتخبی از آن کتاب بوده‌اند که در مجموعه­ ای ـ از قبیل سفینه و جنگ و امثال آن ـ قرار داشته است. مرحوم یغمائی
در باب این دستنویس می­نویسد:

نسخۀ موزۀ بریتانیا بنشان OR.11586 که مجموعاً 22 ورقست و این اوراق در میان جلد کتاب بسیار کهنه­ ای بوده که آنها را بیکدیگر چسبانده مقوا ساخته بوده­ اند. این اوراق در لندن از هم جدا شده و بشکل کتابی درآمده است. خط آن نسخ نپخته و بنظر بنده یکی از نسخ بسیار قدیم و بسیار معتبرگرشاسب­نامه بوده. درین نسخه غالباً در جمع مخاطب افعال «د» به «ت» تبدیل شده، مثلاً: «داریت» بجای «دارید» و «باشیت» و «رویت» بجای «باشید» و «روید» و همچنین نظایر آن. (اسدی طوسی، 1354: هفده ـ هجده)

ناگفته نماند که این نسخه را ابتدا مرحوم مینوی در نامه­ای مورخ خرداد 1315 به یغمائی شناسانده بوده است (نک. مینوی، 1323) و برخی از جزئیات مطلب را فاضل محترم آقای دکتر آل­داود ذکر کرده است (آل­داود، 1385: 310 - 311).»

این شماره از ضمیمۀ گزارش میراث در 116 صفحه به بهای 100000 ریال  به چاپ رسیده است.

صاحب امتیاز: مرکز پژوهشی میراث مکتوب

مدیرمسئول و سردبیر: اکبر ایرانی

معاون سردبیر: مسعود راستی پور

مدیر داخلی: یونس تسلیمی پاک

میراث مکتوب