جایگاه تذهیب‌های قرآنی در مطالعات هنر اسلامی از دیرباز تا امروز / کیانوش معتقدی

1395/12/14 ۱۰:۱۷

هنر تذهیب در کنار خوشنویسی و نقاشی ایرانی، سه رکن اصلی در چرخۀ هنر کتاب‌آرایی ایران در دوران اسلامی به شمار می‌آید؛ با وجود آنکه ایرانیان از پیشگامان پیدایش، روا ج‌دهندگان و برترین پدیدآورندگان آن بوده‌اند، جایگاه این هنر در میان دیگر هنرها و اهمیت توسعه و پیشرفت آن کمتر مورد توجه محققین غربی قرار گرفته است.

هنر تذهیب در کنار خوشنویسی و نقاشی ایرانی، سه رکن اصلی در چرخۀ هنر کتاب‌آرایی ایران در دوران اسلامی به شمار می‌آید؛ با وجود آنکه ایرانیان از پیشگامان پیدایش، روا ج‌دهندگان و برترین پدیدآورندگان آن بوده‌اند، جایگاه این هنر در میان دیگر هنرها و اهمیت توسعه و پیشرفت آن کمتر مورد توجه محققین غربی قرار گرفته است. در همین زمینه و با تأملی بر مجموعه کتب، رسالات و مقالات منتشرشده در جهان (در چند دهۀ اخیر) دربارۀ هنر اسلامی و هنر ایرانی، درمی‌یابیم که رویکرد اکثر پژوهشگران هنر اسلامی بیش از همه متوجه خوشنویسی و نقاشی ایرانی بوده و مسائلی همچون پیشینه و خاستگاه تذهیب، مکاتب تذهیب و ویژگی هر دورۀ تاریخی، ساختار و ترکیب بندی، مبانی طراحی، تکنیک‌های اجرایی، هنرمندان و سبک کار آنان و نقد تحلیلی مستقل دربارۀ این هنر کمتر به‌صورت تخصصی و علمی بررسی و تجزیه و تحلیل شده و متأسفانه در ایران نیز عموم آثار منتشرشده در زمینۀ تذهیب، کتب آموزشی بوده‌اند که فاقد اطلاعات تاریخی و تحلیلی دقیق درمورد این هنر ارزشمند هستند.

از طرفی مسئلۀ پیدایش تذهیب همگام با توسعۀ خوشنویسی و به‌واسطۀ تزیین کلام الهی و شکوفایی آن در جغرافیای فرهنگی ایران، را می‌بایست از چشم‌اندازی توصیفی‌تحلیلی و فن‌شناسانه در حوزۀ نسخه‌شناسی و آموزش هنر در ایران مطالعه نمود. رو شهای شناخت پدیده‌ای چون هنر تذهیب، به‌ویژه قالبها و مکاتب مختلف آن را باید تا آنجا که می‌شود، موشکافانه نقد و بررسی کرد.

ایران به‌دلیل نقش محوری خود در شکل‌گیری هنراسلامی، از همان ابتدای قرن بیستم در کانون توجه مورّخان، پژوهشگران، مجموعه‌داران و موزه‌داران هنراسلامی بوده است، به همین جهت در این گفتار برآنیم تا اهمیت پرداختن به چنین موضوعی را با توجه به آثار منتشرشدۀ محققین غیرایرانی (از دیرباز تا امروز) بررسی کنیم.

دریافت مقاله