بخشی از سیاست‌نامه به قلم خواجه نظام‌الملک نیست

1395/11/6 ۱۱:۰۸

پرفسور آلکسی خسماتولین نسخه‌شناس نامدار روس صحت انتساب بخشی از کتاب «سیاست‌نامه» به خواجه نظام الملک را رد کرد.

پرفسور آلکسی خسماتولین نسخه‌شناس نامدار روس صحت انتساب بخشی از کتاب «سیاست‌نامه» به خواجه نظام الملک را رد کرد.

این نسخه‌شناس روس در نشست جنبی چهارمین عرس بیدل دهلوی که پیرامون صحت و سندیت این کتاب برگزار شده بود گفت: بخشی از کتاب «سیاست‌نامه» خواجه نظام الملک و برخی آثار مشهور و منسوب به غزالی از ایشان نیست.

خسماتولین گفت: آکادمی شرق‌شناسی روسیه که از قدیمی‌ترین مراکز تحقیق و نشر آثار فارسی در سال‌های اخیر است با تجمیع نسخ قدیمی پراکنده و تحقیق بر روی آنها متوجه شد که بخشی از آثار مهم ادبی فارسی مثل «سیاست‌نامه» به قلم امیر معزی شاعر بزرگ دربار ملکشاه سلجوقی نوشته شده و به قلم خواجه نظام الملک نیست.

وی ادامه داد: همچنین این بررسی‌ها نشان داد که آثار معروفی از امام محمد غزالی همچون «پند نامه» و «ای فرزند» و چند اثر دیگر بر پایه مقایسه انجام شده این نسخ با نسخه‌های کهن نویافته دیگر به اثبات رسید که این آثار نه تنها متعلق به امام محمد غزالی نیست بلکه متعلق به نویسنده‌ دیگری است که تقریبا یک قرن پیش از امام محمد غزالی نوشته شده است.

سیاست‌نامه یا سیرالملوک، کتابی است به زبان فارسی در آیین فرمانروایی و کشورداری و اخلاق و سیاست پادشاهان پیشین، نوشته خواجه نظام‌الملک طوسی. این کتاب از آثار مهم نثر فارسی در قرن پنجم هجری است. سبک نگارش کتاب ساده و روشن و خالی از تصنع از تکلف است و از شاهکارهای زبان فارسی به شمار می‌آید.

نظام‌الملک نگارش کتاب را به فرمان ملکشاه سلجوقی آغاز کرد و در دوره سلطنت محمد بن ملکشاه (۴۹۲–۵۱۱) به پایان رسانید. هیوبرت دارک ـ مصحح سیاست نامه ـ در مقدمه‌اش بر این کتاب (ص ۲۴–۲۵)، سال نگارش نیمه اول آن را ۴۷۹ هجری و سال نگارش نیمه دوم آن را ۴۸۴ هجری دانسته است. قطعه‌های گوناگون کتاب که از منابع مختلف گردآوری شده، شامل اندرزهای نویسنده، منقولات از قرآن و احادیث و گفته‌های مشاهیر، حکایت‌هایی در باره شاهان و وزیران و امیران است، و برخی حکایت‌های بلند آن دارای مکررات و حشو و زوائد است.

گفتنی است نشست‌های جنبی عرس بیدل هر شب با حضور استادان خارجی و داخلی با محوریت نقد نسخ بیدل و دیگر سرآمدان ادبیات فارسی، معرفی مراکز فعال ادبی بدون مرز و پژوهش‌های آنها در هتل پارسیان انقلاب برگزار می‌شود.

در این جلسات در کنار تبادل اطلاعات و آگاهی استادان از فعالیت‌ها و پژوهش‌های یکدیگر زمینه همکاری‌های بیشتر و گسترده‌تر آنها فراهم شده تا در آینده با مرکزیت نهادهایی مثل بنیاد بیدل در نتیجه این همکاری‌ها جریانی تازه و موثر از پژوهش‌، ‌تحقیق، تصحیح و انتشار میراث مکتوب فارسی رقم بخورد.

«بنیاد بیدل دهلوی» چهارمین عرس بین المللی بیدل را روزهای 29 و 30 دی ماه 1395 در تهران برگزار کرد.

منبع: بساتین