در رویای پیروزی

1395/10/27 ۰۸:۱۸

«شاه رفت». این دو کلمه تیتر روزنامه اطلاعات در روز 26 دی 1357 بود. با رفتن محمدرضاشاه از ایران در این روز عملا بساط دودمان پهلوی برچیده شد. اتفاقی که در طول چهار دهه گذشته درباره آن صحبت‌های بسیاری شده و مورخان و پژوهشگران به زمینه‌ها، علل و حتی نتایج اتفاقات پس از آن نیز پرداخته‌اند. با رفتن شاه نه‌تنها زمینه‌های بازگشت امام خمینی (ره) به ایران فراهم شد؛ بلکه روند پیروزی انقلاب نیز سرعتی عجیب به خود گرفت. با همه این اوصاف اما تاکنون کمتر به اتفاقات فردای رفتن شاه از ایران پرداخته شده است.

درباره اتفاقات روز 27 دی 1357

سجاد صداقت : «شاه رفت». این دو کلمه تیتر روزنامه اطلاعات در روز 26 دی 1357 بود. با رفتن محمدرضاشاه از ایران در این روز عملا بساط دودمان پهلوی برچیده شد. اتفاقی که در طول چهار دهه گذشته درباره آن صحبت‌های بسیاری شده و مورخان و پژوهشگران به زمینه‌ها، علل و حتی نتایج اتفاقات پس از آن نیز پرداخته‌اند.
با رفتن شاه نه‌تنها زمینه‌های بازگشت امام خمینی (ره) به ایران فراهم شد؛ بلکه روند پیروزی انقلاب نیز سرعتی عجیب به خود گرفت. با همه این اوصاف اما تاکنون کمتر به اتفاقات فردای رفتن شاه از ایران پرداخته شده است. گویی تاریخ معاصر انقلاب اسلامی از 26 دی به شکل مستقیم به میانه بهمن 57، بازگشت امام به ایران و حوادث منجر به پیروزی انقلاب اسلامی وصل می‌شود. با این اوصاف اما 27 دی 1357 ایران در حال‌و‌هوای دیگری بود. روزنامه‌های کشور که پس از اتفاقات خونین 14 آبان همان سال به مدت دو ماه تحصن کرده بودند، با رویکردی متفاوت و آزادی‌خواهانه از 16 دی انتشار خود را از سر گرفتند و این بار به طور جدی در خدمت انقلاب مردم ایران بودند.
اتفاقا خبر اول و مهم روز 16 دی همان خروج شاه از کشور برای استراحت و تشکیل کابینه شاپور بختیار بود. در شرایطی که شورای انقلاب در 23 دی با فرمان امام تشکیل شد، شاه 26 دی با رای اعتماد کابینه شاپور بختیار و در حالی که اشک می‌ریخت از ایران خارج شد.
تیتر روز 27 دی اطلاعات اما به همان اندازه «شاه رفت» انقلابی و پرشور بود: «امام خمینی: الله اکبر!» اطلاعات در همان مطلب اول صفحه دو روز 27 دی خود از حال و هوای ایران پس از رفتن شاه سخن می‌گوید و با تیتر «دیروز ایران غرق در نور و گل بود» می‌نویسد: «دیروز همه جا نور بود. گل بود، بوسه بود و مهربانی. چهره‌ها باز... لب‌های پر از لبخند... فریادهای شادی به آسمان برمی‌خاست. مردم از ته دل می‌خندیدند و یکدیگر را در آغوش می‌گرفتند. در محلات شیرینی توزیع می‌کردند و در یک کلام بعدازظهر دیروز، تهران شادترین روزهای خود را پس از آن همه روزهای خونین که چهره‌ها از غم پوشیده شده بود، گذراند.» اطلاعات در ادامه وصف باشکوهی از اتفاقات روبه‌روی موسسه و استفاده از صفحه اول این روزنامه دارد: «در خیابان خیام مقابل موسسه اطلاعات، جمعیت موج می‌زد و روزنامه اطلاعات در هوا به پرواز در‌می‌آمد و میان دست‌های پر‌قدرت و منتظر خلق جا می‌گرفت.
گروه‌های مختلف مردم با فریادهای شادی‌بخش به اطلاعات می‌آمدند و این رویداد بزرگ و تاریخی را به برادران و خواهران مطبوعاتی تبریک می گفتند. اما آنچه اطلاعات را به تیتری از امام خمینی رهنمون کرده بود حرف‌های «زعیم انقلاب» پس از رفتن شاه بود.
اطلاعات به نقل از خبرگزاری فرانسه درباره واکنش امام به خروج محمدرضا پهلوی از ایران می‌نویسد: «حضرت آیت‌الله خمینی پس از شنیدن خبر خارج شدن شاه از ایران گفتند: «الله اکبر» و اضافه کردند که عزیمت شاه نخستین مرحله پیروزی ما به سوی پایان دیکتاتوری 50 ساله است. و پیروزی نهایی فقط هنگامی به دست می‌آید که رژیم خاندان و از آن مهم‌تر سلطه خارجی‌ها بر ایران پایان یابد.» حرف‌های امام خمینی در فضای آن روز تاثیر ویژه‌ای داشت و نشانی محکم از پایان رژیم پهلوی بود. ایران که طی ماه‌های گذشته به شدت درگیر تظاهرات و اعتصابات بود اکنون خود را در برابر روزهای تازه‌ای می‌دید.
از سوی دیگر اطلاعات به نقل از خبرگزاری فرانسه توصیف ویژه‌ای از نوفل‌لوشاتو و زمان رفتن شاه از ایران دارد: «نزدیکان رهبر شیعیان هنگامی که در ساعت 10:45 دقیقه به وقت محلی خبر رفتن شاه را از رادیو تهران شنیدند در حالی که فریاد شادی می‌کشیدند به سوی خانه آیت‌الله هجوم بردند و به نگهبان ایرانی گفتند: «شاه رفت».
این خبر بلافاصله به آگاهی رهبر شیعیان رسید و اندکی بعد حضرت آیت‌الله با عبا و عمامه مشکی در میان جمعیت ظاهر شد. عده زیادی از ماموران به زحمت از میان جمعیت روزنامه‌نگاران و فیلمبرداران راهی برای رهبر شیعیان باز کردند و سرانجام حضرت آیت‌الله توانستند روی صندلی بنشینند اما هجوم آنچنان زیاد بود که عده زیادی روی پلکان اجتماع کرده یا روی پای خود بلند شده بودند.»
در شرایطی که همه چیز خبر از اتفاقات تازه در ایران می‌داد و در حالی که نمادها و تندیس‌های روز 28 مرداد 1332 در تهران توسط مردم به زیر کشیده می‌شد، امام خمینی به خبرنگاران می‌گفت که «در موقعیت مناسب به تهران باز‌خواهد گشت و به زودی یک دولت موقت تشکیل خواهد شد.»
ایران در روز 27 دی 1357 در حال ورود به دنیایی تازه بود؛ دنیایی که در چشم انقلابیون نوید روزهای بهتر و بزرگ‌تری را می‌داد.
گویا فصل تازه ایران از راه می‌رسید در حالی که شاه در اسوان مصر سقوط دودمانش را به چشم می‌دید.       
 

منبع: فرهیختگان