ادبیات ما دغدغه دین دارد

1395/10/14 ۱۰:۲۱

محمدرضا سنگری در آیین رونمایی از کتاب «خاتم» گفت: در پرداختن به داستان پیامبر اکرم (ص) فقیر هستیم و تلاشی در این حوزه انجام نشده است. همچنین حسن محمودی در این نشست گفت:ادبیات ما دغدغه دین دارد

 
 
آیین رونمایی از کتاب «خاتم» برگزار شد

 
محمدرضا سنگری در آیین رونمایی از کتاب «خاتم» گفت: در پرداختن به داستان پیامبر اکرم (ص) فقیر هستیم و تلاشی در این حوزه انجام نشده است. همچنین حسن محمودی در این نشست گفت:ادبیات ما دغدغه دین دارد

آیین رونمایی از کتاب «خاتم» که مجموع 9 داستان برگزیده نخستین جشنواره داستان کوتاه خاتم است، عصر امروز (13 دی‌ماه) با حضور مجید قیصری، دبیر علمی جشنواره، محمدرضا سنگری، رییس هیات علمی، قاسمعلی فراست، حسن محمودی و علاقه‌مندان به داستان کوتاه در شهرکتاب مرکزی برگزار شد.
 
در ابتدای این نشست محمدرضا سنگری با گلایه از ضعف‌های موجود در حوزه نگارش داستان با موضوع پیامبر اکرم (ص) گفت: اگر از هر کدام از ما سوال کنند که چند کتاب شاخص درباره پیامبران قبل از حضرت محمد (ص) می‌شناسید، بدون شک در گوشه ذهن تک‌تک ما اسم‌هایی وجود دارد اما اگر بگویند کتابی شاخص درباره پیامبر اکرم (ص) نام ببرید، چیزی به ذهن ما نمی‌رسد و این خلاء بسیار بزرگی است.

وی ادامه داد: وقتی از میان 900 اثر تنها 9 داستان قابلیت انتشار در کتاب را پیدا می‌کنند، بیانگر این است که ما در این حوزه فقیر هستیم و تلاشی در این حوزه انجام نشده است؛ حتی می‌توانیم بگوییم که آثار شاخص در این حوزه، بعد از انقلاب کم هم شده است.
 
رییس هیات علمی جشنواره خاتم معتقد است که چهار دیدگاه در پرداختن به حضرت محمد (ص) وجود دارد و در تشریح آن اظهار کرد: نخستین دیدگاه نگاه مناسبتی است که معمولاً در روز میلاد پیامبر یا مبعث به آن پرداخته می‌شود و بیشتر در قالب شعر است و در حوزه داستان کارها انگشت‌شمار انجام شده است. نگاه بعدی دیدگاه رقابتی است و زمانی شاهد آن هستیم که اتفاقی در نقطه‌ای دیگر از دنیا رخ دهد؛ برای مثال می‌توان به کار زشت و زننده کاریکاتوریست دانمارکی اشاره کرد که با واکنش‌هایی روبه‌رو شد.

وی افزود: نگاه سوم تاریخی است که معمولاً در داستان‌های بازنویسی شده با آن برخورد می‌کنیم و آخرین دیدگاه، نگاه اسوه‌ای است چراکه همه ما پیامبر را به‌عنوان یک الگو و اسوه قبول داریم اما برای بهره بردن بیشتر باید به این موضوع بیاندیشم که چطور می‌توانیم از ایشان و رفتارهایشان در زندگی امروز استفاده کنیم.
 
سنگری در توضیح نحوه کمک این جشنواره به دیگر شاخه‌های هنری اظهار کرد: بدون شک فعالیت‌های جشنواره خاتم  نه تنها در حوزه داستان کوتاه نتیجه خواهد داد و در آینده‌ای نزدیک از آثار برگزیده این جشنواره می‌توان در نمایشنامه‌نویسی و فیلمنامه‌نویسی نیز استفاده کرد.

نویسندگان ایده‌پرداز را بورسیه کنیم

در ادامه نشست حسن محمودی در توضیح  وضعیت داستان مذهبی در کشور گفت: در سال‌های گذشته قصد نگارش داستانی درباره حضرت نوح (ع) را داشتم به همین دلیل به پژوهش در حوزه داستان‌های مذهبی پرداختم تا متوجه شوم که وضعیت فعالیت نویسندگان در این بخش به چه شکلی بوده است. در این بررسی‌ها متوجه شدم که بهترین تجلی قصه‌های مذهبی در شعر کلاسیک ماست، البته در نثر کلاسیک نیز شرایط قابل بود اما متاسفانه در داستان‌های معاصر به شکل جدی به آن پرداخته نشده است.

وی ادامه داد: اگر قبول کنیم بنیان ادبیات مدرن ما بعد از کتاب «یکی بود، یکی نبود» جمال‌زاده گذاشته شده است، به این نتیجه می‌رسیم که ادبیات ما دغدغه دین دارد اما اینکه چقدر تاثیرگذار بوده و یا به چه شکلی به این دغدغه پرداخته، موضوعی است که نیاز به موشکافی بیشتر دارد. در مجموع و با بررسی‌های انجام شده به این نتیجه رسیدم که ما در سال‌های گذشته به بازنویسی اقدام کرده‌ایم و توجه چندانی به خلق آثار ارزشمند نداشته‌ایم.

نویسنده کتاب «باد زن‌ها را می‌برد» در توضیح  برخی ضعف‌های نویسندگان جوان در نخستین جشنواره داستان کوتاه خاتم گفت: یکی از مشکلات محسوس داستان‌نویسان این جشنواره بازنویسی بود چراکه همگی به سراغ بازنویسی رفته و کم‌تر به کشف توجه کرده بودند. ما اگر دنبال کشف در این حوزه هستیم باید توجه جدی‌تری به این موضوع داشته باشیم.
 
وی ادامه داد: یکی از راهکارهای موجود بورسیه کردن افراد ایده‌پرداز است چراکه این روشی عادی در تمام دنیاست و در چنین شرایطی است که نویسنده با خیالی آسوده به سراغ موضوع مورد نظر می‌رود و اثری ارزشمند تولید می‌کند. ایمان داشته باشید که اگر چنین شرایطی فراهم شود، شاهد پیشرفت‌هایی در این حوزه خواهیم بود.
 
این نویسنده با اشاره به فعالیت برخی نویسندگان در سال‌های بعد از انقلاب اسلامی اظهار کرد:‌ متاسفانه همان‌طور که توضیح دادم تعداد آثار منتشر شده در حوزه ادبیات مذهبی در سال‌های بعد انقلاب کم بوده است و تنها برخی مواقع افرادی مانند علی اصغر شیرزادی و داوود غفارزادگان دست به کارهایی زده‌اند. از طرفی ما در حوزه پژوهشی نیز کارهای محسوسی انجام نداده‌ایم، در صورتی که این پژوهش‌ها می‌تواند کمک شایانی به نویسندگان جوان ما کند.

وی افزود: این روزها ما از ظرفیت‌های مذهبی به خوبی در هنر استفاده می‌کنیم اما وقتی نوبت به داستان می‌رسد، متوجه می‌شویم که کمبودهای بسیار زیادی در این بخش وجود دارد و در داستان‌های مدرن کم‌تر به این موارد توجه شده است. برای مثال رگ‌هایی از دین در رمان مدرنی مانند «سمفونی مردگان» نیز دیده می‌شود اما بسیار کم است و حتی شاید در مواقعی قابل لمس نباشد.
 
محمودی با اشاره به آثار پرفروش بازار نشر گفت: اگر نگاهی به لیست پرفروش‌های هفته یا طرح‌هایی مانند عیدانه و پاییزانه کتاب بیندازیم، متوجه می‌شویم که تمامی کتاب‌های پرفروش، عامیانه و ترجمه‌ است. برای من بسیار دردآور است که ما مولانا را باید در یکی از این آثار و به وسیله یک نویسنده ترک بشناسیم.

وی افزود: همه اینها مواردی است که نشان می‌دهد ما توجه چندانی به مقوله تالیف نداریم و آن‌طور که باید به آن پرداخته نشده است. باور کنید ما شرایط لازم برای انتشار کارهای ارزشمند را داریم اما جریان‌های فعال در این بخش کم است و حمایتی نیز انجام نمی‌شود. برای مثال اگر به فیلم پرهزینه مجید مجیدی درباره پیامبر اکرم (ص) دقت کنید متوجه می‌شوید که پاشنه آشیل این اثر، فیلمنامه ضعیف آن است در حالی که می‌توانست نقطه قوت فیلم باشد.
 
 
جشنواره خاتم تلنگری به نویسندگان است

قاسمعلی فراست، دیگر سخنران این نشست با اشاره به برگزاری جشنواره خاتم اظهار کرد: وقتی فراخوان این جشنواره منتشر شد، فکر نمی‌کردیم که حدود 900 داستان کوتاه به جشنواره ارسال شود اما خوشبختانه استقبال خوب بود و با این تعداد داستان روبه‌رو شدیم. در کشور ما کارهای فرهنگی متکی به فرد است و سازمان‌ها کم‌تر ورود می‌کنند به همین دلیل این جشنواره با تکیه بر افراد علاقه‌مند به این حوزه شکل گرفت.

وی ادامه داد: انگیزه‌های افرادی مانند علی اکبر اشعری، مهدی فیروزان، محسن چینی‌فروشان و مجید قیصری بسیار زیبا و قشنگ است و بدون شک چنین اندیشه‌هایی به‌عنوان یک جریان ارزشی در حوزه داستان کوتاه مذهبی نمود پیدا خواهد کرد. همان‌طور که توضیح دادم این روزها شخص تعیین کننده است و یقیقاً این افراد تاثیرگذار بوده‌اند که توانسته‌اند این جریان را حرکت دهند.

این نویسنده با گلایه از تنبلی‌های موجود در زمینه نگارش داستان‌های مذهبی گفت: وقتی ما یک شخص مسیحی، یهودی یا حتی بودایی را زیر نظر می‌گیریم به خوبی متوجه دین و مکتب او می‌شویم اما متاسفانه این نشانه‌ها در قلم نویسنده‌های ما مشاهده نمی‌شود. در کل امیدوارم این جشنواره تلنگری باشد تا ما به خودمان بیاییم و فعالیت‌های مذهبی خودمان را افزایش دهیم.

وی افزود: پرداختن به موضوع پیامبر اکرم (ص) هنوز تبدیل به دغدغه نویسندگان ما نشده است و تا زمانی که این اتفاق رخ ندهد شرایط به همین گونه باقی خواهد ماند. البته همه تقصیرها را نباید گردن نویسندگان انداخت و در بروز چنین شرایطی مسئولان فرهنگی نیز مقصر هستند.

بضاعت داستانی ما در پرداختن به پیامبر خاتم (ص) بسیار ناچیز است

مجید قیصری در توضیح چگونگی راه‌اندازی این جشنواره اظهار کرد: سال گذشته و در ایام ولادت رسول اکرم (ص) این جشنواره کار خود را به شکل رسمی آغاز کرد. ما در این جشنواره به دنبال آثار هنری بودیم، چیزی که خلاء آن به شدت احساس می‌شود. شاید در این حوزه قصه و روایت داشته باشیم اما به شکل جدی ورود نکرده‌ایم و نبود داستان کوتاه، داستان بلند و رمان نمایان است.

وی ادامه داد: اگر به ادبیات و سینما در غرب توجه داشته باشیم، می‌بینیم که در این کشورها به خوبی به معرفی پیامبرانی مانند مسیح (ع) و بودا پرداخته شده است؛ در چنین شرایطی ما چه کار تاثیرگذاری برای معرفی پیامبر مهربانی انجام داده‌ایم؟ همه این موارد و کمبودها انگیزه‌ای شد تا به سراغ برگزاری این جشنواره ارزشمند برویم.

دبیر علمی جشنواره خاتم با اشاره به آمار نخستین سال برگزاری این جشنواره گفت: در نخستین سال برگزاری جشنواره 900 اثر به دبیرخانه ارسال شد که در مرحله نخست 550 اثر برای داوری انتخاب و از میان آنها 60 داستان که به زبان امروز داستان کوتاه نزدیک‌تر بودند، به‌عنوان نامزدهای نهایی معرفی شدند. در پایان این جشنواره نیز 9 داستان برگزیده شدند که این آثار در کتابی با عنوان «خاتم» منتشر شده است.

وی افزود: قدم‌های برداشته شده گام‌های ابتدایی است و شاید چندان مورد قبول نباشد اما باید قبول کنیم که بضاعت ما در این حوزه همین قدر است؛ بنابراین برای رشد و ترقی در این عرصه باید تلاش‌های بیشتری انجام شود.

قیصری در تشریح تفاوت‌های فقهی اهل سنت و شیعیان اظهار کرد: به دلیل مسائل فقهی دست نویسنگان ما بسیار بازتر از نویسندگان اهل سنت است؛ به همین دلیل این انتظار وجود دارد که نویسندگان کمی جرأت به خرج دهند و دست به کشف‌های جدیدی بزنند. به نظرم ما نباید پیامبر را در تاریخ حبس کنیم و باید به کشف نقش ایشان در زندگی امروز بپردازیم.
 
در پایان این مراسم و بر خلاف عنوان نشست، برنامه‌ای برای رونمایی از کتاب «خاتم» و معرفی ویژگی‌های اثر در نظر گرفته نشده بود.

منبع: ایبنا