تحقیق درست / دکتر عبدالحسین زرینکوب

1395/10/12 ۱۲:۴۳

اگر با این همه محقق که در روزگار ما هست هنوز ادب تحقیقی ما سست و بی مایه به نظر می آید جای دریغ است اما علت آنست که داعیه داران زمان ما کار تحقیق را زیاده اسان و خوار گرفته اند. تا سی سال پیش که هنوز این همه محقق در بین ما ظهور نکرده بود کسانی مانند محمد قزوینی و همگنان او، اگر تحقیقی در مسائل ادبی و تاریخی می کردند دقیق و استوار بود و تا حد زیادی مایۀ خرسندی و اطمینان می گشت.

اگر با این همه محقق که در روزگار ما هست هنوز ادب تحقیقی ما سست و بی مایه به نظر می آید جای دریغ است اما علت آنست که داعیه داران زمان ما کار تحقیق را زیاده اسان و خوار گرفته اند. تا سی سال پیش که هنوز این همه محقق در بین ما ظهور نکرده بود کسانی مانند محمد قزوینی و همگنان او، اگر تحقیقی در مسائل ادبی و تاریخی می کردند دقیق و استوار بود و تا حد زیادی مایۀ خرسندی و اطمینان می گشت.

چنان محققی چون شوق طلب و درد تحقیق داشت با دقت و حوصلۀ تمام در کشف مطالب و حل دشواری ها، اهتمام می ورزید. حتی اتفاق می افتاد که برای یافتن اصل و تمام شعری تازی که در جهانگشای جوینی آمده بود، چندین سال وقت و عمر می گذرانید. این مایۀ شور و شوق البته مایۀ حیرتست اما تا شور و شوقی در محقق نباشد کار او نمی تواند مایۀ یقین و موجب اطمینان اهل نظر واقع گردد و حقیقت آنست که همین شور و شوق و دقت و حوصلۀ شگرف است که کار محققان بزرگی مانند شامپولیون و انکتیل دوبرون و فوستل دوکولانژ و بسیاری از همگنان آنها را شکوه و عظمت جاودانه بخشیده است.

اما از این همه شور و شوق که در کسانی مانند محمد قزوینی با دقت و احتیاطی نزدیک به سرحد وسواس همراه بود، در بسیاری از محققان ما امروزه تقریباً هیچ نمانده است و ازین روست که کار بیشتر محققان ما امروز بیش و کم سست و ضعیف، و آمیخته با بی دردی و شتاب کاریست.

دریافت مقاله

منبع: مجله آشنا، سال هفتم،  پاییز1376، شماره 36